Vụ án địa ốc Alibaba: Vì sao tòa giảm án 7 bị cáo không có kháng cáo, kháng nghị?

Ngày 19.5, TAND cấp cao tại TP.HCM đã bác kháng cáo, y án tù chung thân về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản đối với Nguyễn Thái Luyện, Chủ tịch HÐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty CP địa ốc Alibaba (Công ty Alibaba).

Tòa chấp nhận kháng cáo của vợ bị cáo Luyện là Võ Thị Thanh Mai (Giám đốc tài chính Công ty Alibaba), giảm từ 30 năm tù xuống còn 23 năm cho cả 2 tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản và tội rửa tiền. Hai em trai của Luyện là Nguyễn Thái Lực được giảm từ 27 năm xuống còn 21 năm tù; Nguyễn Thái Lĩnh từ 17 năm xuống còn 16 năm.

Ðáng chú ý, trong vụ án có tổng cộng 23 bị cáo, chỉ có 15 bị cáo kháng cáo xin giảm nhẹ hình phạt, còn lại 8 bị cáo không kháng cáo mà chấp nhận mức án tòa sơ thẩm tuyên. Vụ án cũng không có kháng nghị của Viện kiểm sát.

Ngoại trừ 2 bị cáo không được giảm án là Nguyễn Thái Luyện và Huỳnh Thị Kim Thắng (bị tòa sơ thẩm phạt 3 năm tù nhưng cho hưởng án treo, không kháng cáo), tất cả các bị cáo còn lại, kể cả không có kháng cáo đều được cấp phúc thẩm giảm án từ 1 – 2 năm tù.

Bản án phúc thẩm nhận định mặc dù các bị cáo không có kháng cáo, không bị kháng nghị, nhưng để đảm bảo công bằng cho các bị cáo, HÐXX quyết định giảm một phần hình phạt.

Theo đó, 7 bị cáo không kháng cáo, không bị kháng nghị cũng được giảm án gồm: Vi Thị Hiến, Nguyễn Huỳnh Tú Trinh, Trịnh Minh Phát, Nguyễn Trung Trường, Ðào Thị Thanh Lợi, Nguyễn Văn Kiên, Nguyễn Trần Phúc Nguyên.

Về trách nhiệm dân sự, tòa buộc vợ chồng bị cáo Luyện liên đới bồi thường toàn bộ số tiền chiếm đoạt hơn 2.400 tỉ đồng của hơn 4.500 bị hại mà các bị cáo đã lừa đảo.

Ðối với phần diện tích đất đang bị kê biên là tài sản của vợ chồng bị cáo Luyện do một số bị cáo khác đứng tên giùm, sau khi 2 bị cáo bồi thường xong cho các bị hại được xác định trong vụ án này, và cả các khách hàng khác chưa được xác định trong vụ án, nếu còn dư thì trả lại cho bị cáo Luyện và Mai.

Ðối với 58 trường hợp được phiên tòa sơ thẩm tuyên cho nhận đất, HÐXX phúc thẩm nhận định các thửa đất này bị cáo Luyện có được do hành vi phạm tội mà có. Tòa án cấp sơ thẩm tuyên giao đất cho các trường hợp này là không có căn cứ. Nhưng do không có kháng cáo, kháng nghị nên HÐXX phúc thẩm kiến nghị TAND tối cao xem xét theo thủ tục giám đốc thẩm.

Giảm án đúng pháp luật

Theo luật sư (LS) Bùi Quang Nghiêm (Phó chủ nhiệm Ðoàn LS TP.HCM), điều 345 bộ luật Tố tụng hình sự quy định: “Tòa án cấp phúc thẩm xem xét phần nội dung của bản án, quyết định bị kháng cáo, kháng nghị. Nếu xét thấy cần thiết, có thể xem xét các phần khác của bản án, quyết định không bị kháng cáo, kháng nghị”.

Như vậy, trong quá trình xét xử phúc thẩm, tòa án có thể xem xét những trường hợp không có kháng cáo hay bị kháng nghị. Bởi nếu bị cáo có vai trò, hành vi phạm tội cao hơn trong vụ án mà được giảm án, thì cũng phải xem xét giảm cho những bị cáo có vai trò nhẹ hơn, mặc dù không kháng cáo. Có như vậy mới đánh giá khách quan toàn diện vụ án, đảm bảo tính công bằng và phù hợp với vai trò phạm tội của từng bị cáo.

“Không thể một bị cáo có vai trò phạm tội cao hơn hoặc bằng bị cáo khác, nhưng lại có mức án bằng hoặc thấp hơn các bị cáo không có kháng cáo”, LS Nghiêm nhấn mạnh.

Tuy nhiên, cũng theo LS Nghiêm, tòa phúc thẩm không được gây bất lợi cho bị cáo, bị hại… như tăng hình phạt, mức bồi thường dân sự mà không có kháng cáo, kháng nghị.

Chẳng hạn như, đối với 58 trường hợp được phiên tòa sơ thẩm tuyên cho nhận đất, nếu HÐXX phúc thẩm nhận định việc này là không đúng với quy định pháp luật, thì cũng không được sửa bản án sơ thẩm. Bởi lẽ những người này không có kháng cáo cũng không bị kháng nghị, nếu sửa án sẽ gây bất lợi cho họ. “Vì thế HÐXX phúc thẩm kiến nghị TAND tối cao xem xét theo thủ tục giám đốc thẩm, là đúng với quy định pháp luật”, LS Nghiêm giải thích.

Cũng theo LS Nghiêm, tính tổng thể của vụ án, 2 vợ chồng bị cáo Luyện phải liên đới bồi thường trả lại hơn 2.400 tỉ đồng cho hơn 4.500 bị hại. Do đó, những tài sản là những thửa đất đang bị kê biên đều phải đem bán đấu giá và trả lại cho tất cả các bị hại tính theo tỷ lệ phần trăm. Có như vậy mới đảm bảo tính công bằng, không thể người thì được nhận đất, người thì được nhận tiền.

Nhân văn

LS Lê Văn Hoan (Ðoàn LS TP.HCM) cũng cho rằng khi có căn cứ xác định bản án sơ thẩm đã tuyên không đúng với tính chất, mức độ, hậu quả của hành vi phạm tội, nhân thân bị cáo hoặc có tình tiết mới, thì cấp phúc thẩm có quyền sửa bản án sơ thẩm theo hướng có lợi cho bị cáo.

Trong quá trình xét xử phúc thẩm, trường hợp có căn cứ, cấp phúc thẩm có thể sửa bản án sơ thẩm theo hướng nhẹ hơn cho những bị cáo không kháng cáo hoặc không kháng nghị.

“Ðối với bị cáo không có kháng cáo, không bị kháng nghị thì cấp phúc thẩm vẫn có thể giảm hình phạt cho họ, nếu có căn cứ. Ðây là một trong những nguyên tắc mang tính khoan hồng, nhân văn, nhân đạo đối với người phạm tội, không trái với quy định pháp luật”, LS Hoan nhấn mạnh.

Cũng theo LS Hoan, trên thực tế có những vụ án, bị cáo kháng cáo kêu oan, nhưng không được tòa xem xét giảm nhẹ hình phạt. Do đó dẫn đến có trường hợp bị cáo phải lựa chọn giữa kêu oan hoặc xin giảm nhẹ hình phạt, việc này ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng của bị cáo.

“Tôi hoàn toàn ủng hộ cách nhìn nhận vấn đề của TAND cấp cao tại TP.HCM khi tuyên giảm án cho cả những bị cáo không kháng cáo trong vụ án Alibaba. Mong rằng còn có nhiều phiên tòa hơn nữa cũng áp dụng đúng theo điều 345 bộ luật Tố tụng hình sự”, LS Hoan chia sẻ.