Nghị định thư Montreal: Làm mát thế giới, bảo quản thực phẩm & vắc-xin

Với chủ đề “Nghị định thư Montreal: Làm mát thế giới, bảo quản thực phẩm và vắc-xin”, Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với các bên liên quan tổ chức kỷ niệm Ngày quốc tế bảo vệ tầng ô-dôn năm 2021 để nêu bật tầm quan trọng của việc bảo vệ tầng ô-dôn giúp làm chậm lại quá trình biến đổi khí hậu, nâng cao hiệu quả năng lượng trong lĩnh vực làm mát, đảm bảo an ninh lương thực và bảo quản vắc-xin.

Vào năm 1970, khi các nhà khoa học phát hiện ra rằng loài người đang tạo ra một lỗ hổng trên tầng ô-dôn, họ đã đưa ra các cảnh báo nhằm cố gắng ngăn chặn lỗ hổng đó. Qua nghiên cứu, lỗ hổng của tầng ô-dôn bị gây ra bởi các chất làm suy giảm tầng ô-dôn (ODS) được sử dụng trong các bình xịt và thiết bị làm lạnh như tủ lạnh và điều hòa không khí –  và đe dọa làm tăng tỷ lệ ung thư da và đục thủy tinh thể, và làm hỏng cây trồng, hoa màu và hệ sinh thái.

Ở Việt Nam, một trong những bước tiến mạnh mẽ trong công tác quản lý bảo vệ tầng ô-dôn là việc luật hóa các quy định về bảo vệ tầng ô-dôn nêu tại Điều 92 Luật bảo vệ môi trường năm 2020 và quy định chi tiết tại các văn bản hướng dẫn thi hành Luật dự kiến có hiệu lực từ ngày 01/01/2022.

Dự thảo Nghị định của Chính phủ quy định về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ô-dôn quy định đối tượng và các nội dung cơ bản về lộ trình quản lý, loại trừ các chất theo trách nhiệm và nghĩa vụ của Việt Nam thực hiện Nghị định thư Montreal; trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan đến các chất được kiểm soát. Bên cạnh đó, các nguyên tắc quản lý và sự phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong quản lý các chất được kiểm soát được cụ thể hóa theo hướng giảm tối đa thủ tục hành chính cho doanh nghiệp.

Việc triển khai Nghị định thư Montreal tại Việt Nam sẽ đồng bộ, hiệu quả hơn nữa khi Nghị định quy định về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ô-dôn được ban hành.

Theo kế hoạch, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã xây dựng các dự thảo Nghị định và Thông tư quy định chi tiết để cùng có hiệu lực kể từ ngày 01/01/2022, bảo đảm Luật và các văn bản quy định chi tiết song hành đi vào cuộc sống.

PGS.TS. Vũ Thanh Ca, chuyên gia lĩnh vực Môi trường, giảng viên cao cấp tại Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội nhận định :

“Đây là một chủ đề đúng cho mọi thời đại, nhưng đặc biệt đúng, mang tính thực tiễn cao và cấp bách trong năm nay, khi mà dịch bệnh đang hoành hành trên toàn thế giới, nhu cầu làm lạnh tăng lên và gánh nặng tài chính đang đè lên người dân”.

Trước tiên, cần xét đến tình hình dịch Covid-19 đã đưa tất cả các quốc gia trên thế giới, đặc biệt là các quốc gia đang phát triển vào tình thế rất khó khăn do giãn cách xã hội dài ngày. Người dân ở nhà nhiều hơn, nhu cầu dự trữ thực phẩm đông lạnh, sử dụng điều hoà nhiệt độ tăng cao – một trong những nguyên nhân gây sự suy giảm tầng ô-dôn và gia tăng chi tiêu cuộc sống.

Trên thực tế, Nghị định Thư Montreal từ năm 2018 đã đưa ra Sửa đổi Kigali quy định các quốc gia tham gia trong đó có Việt Nam, phải cam kết giảm sản xuất và sử dụng các chất HFC theo mức độ cho phép. Bởi ngành công nghiệp làm lạnh đã và đang tạo ra những “lỗ thủng Ozone” trong tầng khí quyển, gia tăng lượng tia UV tới mặt đất, làm Trái đất nóng lên từng ngày.

Theo PGS.TS Ca, Sửa đổi Kigali cũng cung cấp cơ hội để thiết kế lại và cải tiến các hệ thống làm lạnh, tăng hiệu quả sử dụng năng lượng, việc này có giá trị với Việt Nam tới tận bây giờ. Việc giảm tiêu thụ các chất HFC và tăng hiệu quả làm lạnh cũng sẽ giúp làm giảm tiêu hao thực phẩm, đặc biệt là với các nước đang phát triển, đây là một cách tiết kiệm tài chính cho người dân nếu sử dụng những sản phẩm từ quy trình này.

Ngoài ra, vắc-xin ngừa Covid-19 cũng cần được bảo quản trong tủ lạnh. Thậm chí, vắc xin Pfizer – BioNTech cần được bảo quản trong tủ lạnh sâu với nhiệt độ nằm trong khoảng từ -90oC tới -60oC. Đối với các tủ lạnh loại này, thiết kế và cải tiến trong công nghệ, đảm bảo được các chức năng của tủ lạnh mà vẫn tiết kiệm điện lại càng quan trọng.

Công nghệ làm lạnh mới, tiết kiệm điện sẽ giúp chúng ta tiết kiệm tiền và tránh vòng luẩn quẩn phải làm mát, dùng điện, tăng phát thải và hậu quả cuối cùng của việc làm mát là tăng nhiệt độ trái đất, tức là lại phải dùng nhiều điện hơn.

Có lẽ đây là chủ đề gắn liền với mọi thời đại bởi nó xuất phát từ nhu cầu thực tiễn của mỗi cá nhân trong đời sống hằng ngày. PGS.TS Thanh Ca cho rằng việc tuyên truyền và thực hiện nghiêm túc Nghị định Thư năm nay mang lại nhiều giá trị tích cực cho quốc gia trên con đường phát triển lâu dài. Bởi thực tế đã chứng minh, trong 27 năm qua, Việt Nam đã chủ động và tích cực tham gia thực hiện Nghị định thư Montreal về bảo vệ tầng ozone và đạt được nhiều kết quả được cộng đồng quốc tế ghi nhận.

Việc phổ biến Nghị định trong cộng đồng, sẽ giúp người dân hiểu đúng hơn về yêu cầu bảo vệ môi trường, tiết kiệm tiêu dùng, đặc biệt là tiết kiệm điện, giảm phát thải và giảm chính gánh nặng tài chính cho con người.