Giải mã bức chạm khắc “bí ẩn” trên sa mạc tại Qatar

Al Jassasiya là một thành phố nằm trên góc sa mạc hoang vắng và cằn cỗi tại bờ biển Đông Bắc Qatar, chứa đựng những công trình nghệ thuật bằng đá lớn và quan trọng nhất của đất nước này. Con người của nhiều thế kỷ trước đã coi một loạt các mỏm đá vôi trũng thấp nơi đây như một tấm vải đặc biệt để chạm khắc những biểu tượng, họa tiết và đồ vật xoay quanh cuộc sống thường ngày của họ. Tuy nhiên, ý nghĩa đằng sau những công trình chạm khắc ngoạn mục ấy hiện vẫn chưa thể được lý giải một cách hợp lý.

Al Jassasiya cách thủ đô hiện tại của Qatar khoảng một giờ đồng hồ đi xe về phía Bắc và gần cảng trồng lê cổ thụ Al Huwaila. Cuối năm 1973, đầu năm 1974, một nhóm người Đan Mạch do nhà khảo cổ học Holger Kapel và con trai dẫn dầu đã tiến hành khám phá và lập nên danh mục đầu tiên của khu vực này bằng những hình ảnh và bản vẽ.

Từ đó đến nay, các nhà khảo cổ học đã tìm được tổng cộng khoảng 900 tác phẩm chạm khắc trên đá tại Al Jassasiya. Chúng bao gồm nhiều loại hoa văn đặc biệt và hình ảnh những con thuyền chỉ có thể nhìn thấy được từ trên cao. Ferhan Sakal, trưởng bộ phận khai quật và quản lý tại Bảo tàng Qatar cho biết: “Nghệ thuật chạm khắc ở Al Jassasiya vô cùng độc đáo và không thể tìm thấy được ở bất kỳ nơi nào khác. Những tác phẩm này đã thể hiện sự sáng tạo và kỹ năng quan sát của các nghệ nhân làm ra chúng”.

(Ảnh: CNN)

Một trong những dấu vết chạm khắc nổi bật tại Al Jassasiya là hai hàng hố song song, mỗi hàng gồm 7 hố. Có giả thuyết cho rằng những chiếc hố này đã từng được sử dụng để chơi mancala – một trò chơi phổ biến từ thời cổ đại. Tuy nhiên, nhiều người khác đã phản bác giả thuyết này bằng cách chỉ ra rằng những chiếc hố nơi đây quá nhỏ để chứa vừa bất kỳ viên đá nào, đồng thời có nhiều hố được chạm khắc trên sườn dốc – dạng địa hình bất lợi để chơi trò này. 

Về ý nghĩa thực sự của các công trình, Sakal thừa nhận: “Rất khó để trả lời. Chúng tôi không có manh mối trực tiếp nào về các họa tiết được sử dụng ở Al Jassasiya. Theo tôi, chúng có thể thuộc về những nghi lễ nào đó nhưng đã quá lâu đời để giải thích được. Các tác phẩm này có thể không được thực hiện cùng lúc với nhau”.

Các chuyên gia tham gia nghiên cứu khu vực Al Jassasiya đều đồng ý với quan điểm cho rằng không thể nhận định một cách chắc chắn về khoảng thời gian và người tạo ra những tác phẩm bằng đá tại Al Jassasiya. Họ cũng cho rằng những tác phẩm này đều vô cùng đặc biệt và một trong những thứ đặc biệt nhất phải kể đến những con thuyền.

(Ảnh: CNN)

Hầu hết những con thuyền nhìn từ trên cao xuống đều có hình con cá với đuôi nhọn và hàng mái chèo, được chạm khắc bằng một loại công cụ kim loại nhọn. Các chi tiết trên sườn thuyền cùng nhiều lỗ cắt ngang cho thấy cột buồm của thuyền có độ chắc chắn. Một vài trong số đó được trang bị thêm chi tiết về mỏ neo Ả Rập truyền thống hoặc mỏ neo Châu Âu.

Frances Gillespie và Faisal Abdulla Al Naimi, tác giả của một cuốn sách về những điều bị ẩn giấu tại Qatar lưu ý: “Thuyền đóng một vai trò quan trọng trong tín ngưỡng của các dân tộc cổ đại, được coi là phương tiện để di chuyển sang thế giới bên kia, điển hình là câu chuyện người lái đò Charon chở linh hồn người chết qua sông Styx để đến cõi tử trong thần thoại Hy Lạp. Đây có thể là ý nghĩa đằng sau những bức chạm khắc thuyền này”.