Những chuyện ít biết về nghi thức bắt tay

Theo Wikipedia, bắt tay là một nghi thức thường được thực hiện khi gặp gỡ, chào hỏi, chia tay, chúc mừng, bày tỏ lòng biết ơn hoặc sử dụng trong ngoại giao, hoặc hoàn thành một thỏa thuận kinh doanh. Trong thể thao hay các hoạt động cạnh tranh khác, việc bắt tay là biểu hiện của tinh thần thể thao tích cực, nhằm mục đích truyền đạt sự tin tưởng, tôn trọng, cân bằng và bình đẳng.

Bức phù điêu bằng đá mô tả vua Shalmaneser III của Vương quốc Assyria bắt tay vua Babylon Marduk-zakir-shumi I để phong ấn một liên minh (thế kỷ thứ 9 trước Công nguyên)

Nghi thức bắt tay đã tồn tại dưới hình thức này hay hình thức khác hàng nghìn năm qua, nhưng giới nghiên cứu chưa thống nhất nguồn gốc của nó. Một giả thuyết phổ biến cho rằng vào thời cổ đại, việc bắt tay khởi đầu là một cách truyền đạt ý định hòa bình, thường do các hiệp sĩ thực hiện, họ đưa tay phải ra để bắt tay người đối diện nhằm cho thấy họ không có vũ khí trong tay để chống lại người đó. Riêng về sự chuyển động lên xuống của cái bắt tay, một số người cho rằng đó là cách đánh bật bất kỳ con dao nào mà ai đó có thể giấu trong ống tay áo.

Theo truyền thuyết, bắt tay là cách mà một vị thần ban tặng quyền lực của mình cho người cai trị trần gian, điều này đã được khắc trong một số chữ tượng hình Ai Cập, thể hiện sự ban tặng bằng một bàn tay dang rộng.

Ở châu Âu, người ta tin rằng nghi thức bắt tay có từ thời Hy Lạp cổ đại qua thuật ngữ “dexiosis”. Những tàn tích khảo cổ và các văn bản cổ cho thấy người Hy Lạp đã thực hiện việc bắt tay từ thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên và đây cũng là một mô-típ trong nghệ thuật tang lễ Hy Lạp thời xưa. Các tấm bia thường mô tả cảnh người đã khuất bắt tay với thành viên trong gia đình họ, biểu thị cho lời từ biệt cuối cùng hoặc sự gắn bó vĩnh cữu giữa người sống và người chết. Trong khi đó, ở La Mã cổ đại, cái bắt tay thường được sử dụng như một biểu tượng của tình bạn và lòng trung thành.

Trên bức phù điêu cổ đại của người Assyria vào thế kỷ thứ 9 trước Công nguyên có mô tả cảnh bắt tay giống như ngày nay, nhà vua Shalmaneser III của Vương quốc Assyria bắt tay vua Babylon Marduk-zakir-shumi I để phong ấn cho một liên minh.

Từ thời tiền La Mã, có một hình thức bắt tay gọi là “tessera của lòng hiếu khách”, tessera là một vật có hình dạng động vật như lợn rừng, cá heo hoặc hình bàn tay đan vào nhau làm bằng đồng hoặc bạc, mỗi người cầm tay một bên vật này như cam kết giữ lời hứa. Điều này đã được ghi trong văn bản của người Celtiberi và những văn bản khác viết bằng tiếng Latin. Một cách bắt tay khác mà người Hy Lạp và La Mã xưa kia thường sử dụng là nắm lấy cẳng tay hoặc cổ tay của người đối diện rồi siết chặt.

Cách bắt tay Soul Brother Handshake của người Mỹ gốc Phi

Trong Tân Ước (phần cuối của Kinh Thánh Kitô giáo) và trong Hán Thư của Trung Quốc, hình thức bắt tay được mô tả có niên đại khoảng 2.000 năm, còn trong những nguồn tài liệu văn học, người ta thấy nghi thức bắt tay được đề cập trong bài thơ Metamorphoses của Ovid vào thế kỷ thứ nhất sau Công nguyên.

Trong thế giới Ả Rập, người ta tin rằng cái bắt tay khởi nguồn từ Yemen, một quốc gia ở Trung Đông. Đôi khi sự sùng bái thần Mithras rộng rãi trong quân đội La Mã được nhắc đến như nguồn gốc của nghi thức bắt tay.

Nhà thơ sử thi Homer đã từng mô tả những cái bắt tay nhiều lần trong tác phẩm Iliad và Odyssey, cho thấy hành động này liên quan đến lời cam kết và thể hiện sự tin tưởng. Các bia mộ cũng thường mô tả người đã khuất bắt tay với thành viên trong gia đình của họ, biểu thị một lời từ biệt cuối cùng hoặc sự gắn bó vĩnh viễn giữa người sống và người chết. Trong khi đó, ở La Mã cổ đại, cái bắt tay thường được sử dụng như một biểu tượng của tình bạn và lòng trung thành.

Kiểu bắt tay “cá chết”, biểu thị sự thờ ơ, khiến người ta tưởng như không còn xương, là kiểu cho thấy tính cách dè dặt hoặc thụ động

Hai nữ thần Hera và Athena bắt tay nhau, cuối thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên, Bảo tàng Acropolis, Athens (Hy Lạp)

Còn nhiều di tích mô tả cảnh bắt tay, ví dụ như một di tích đám tang có từ thế kỷ thứ 5 tại Bảo tàng Pergamon (Berlin) cho thấy hai người lính đang bắt tay nhau. Ở Athens, một phiến đá từ thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên mô tả hai nữ thần Hera và Athena bắt tay nhau.

Nhìn chung, trong thế giới cổ đại, nghi thức bắt tay có nhiều ý nghĩa khác nhau, song việc sử dụng nó như một cách chào hằng ngày là một hiện tượng gần đây hơn, về sau phổ biến dần, đến những năm 1800 thì xuất hiện nhiều sách hướng dẫn về nghi thức, bao gồm cả việc hướng dẫn kỹ thuật bắt tay làm sao cho đúng cách. (Còn tiếp)