Thực hiện: Bảo Trung – Vũ Văn | 29/08/2022
(Chuyện Nóng 24h) – Mệnh danh là thủ phủ đèn ông sao của miền Bắc, người làng Báo Đáp những ngày này đang tất bật làm đèn, hàng làm tới đâu hết tới đấy.
Nằm cách TP.Nam Định chưa đầy 10km, thôn Báo Đáp (xã Hồng Quang, huyện Nam Trực) nổi tiếng cả nước với nghề làm đèn ông sao truyền thống.
Thời điểm cận Tết trung thu, ai có dịp ghé thăm ngôi làng này sẽ thấy cực kỳ ấn tượng với những khoảng sân nhỏ đầy ắp những chồng đèn ông sao lên tới hàng trăm, hàng ngàn chiếc lung linh trong nắng. Hình ảnh những cụ già mải mê ngồi cắt sợi, đôi bàn tay thoăn thoắt ngồi phết hồ dán cùng lũ nhỏ, hay sự tỉ mỉ của những chàng thanh niên khi cuốn dây kim tuyến làm thành vòng tròn của chiếc đèn dần trở thành nét riêng đặc biệt của mảnh đất này.
Hơn 10 năm gắn bó với nghề làm đèn, anh Đỗ Tuấn Linh (xóm 8, thôn Báo Đáp, xã Hồng Quang), tâm sự: “Hiếm có miền quê nào của tỉnh Nam Định lại được đón tết Trung thu sớm như ở Báo Đáp. Cách Rằm tháng Tám chừng một tháng, thương lái đã đổ về gom hàng. Ai yêu thích đồ chơi Trung thu truyền thống mà tìm về đây thì đều được coi là người nhà”.
Vật liệu làm đèn khá đơn giản gồm có tre nứa, giấy bóng kính và xương cây đay làm cán. Không giống như các sản phẩm khác, đèn ông sao của làng Báo Đáp được làm hoàn toàn theo phương pháp thủ công.
Để làm được một chiếc đèn ông sao thì ban đầu người thợ phải xác định được kích thước của đèn, sau đó bắt đầu lên khung, dán giấy bóng kính và sau cùng là vẽ trang trí. Từng công đoạn một, dù nhỏ đến đâu cũng đòi hỏi sự tỉ mẩn, kiên trì qua đôi bàn tay khéo léo của người thợ.
Cũng theo anh Linh, để làm ra những chiếc đèn ông sao đẹp, bắt đầu từ tháng Giêng, người dân thôn Báo Đáp phải tìm mua những cây nứa, cây vầu từ khắp các tỉnh như: Cao Bằng, Thanh Hóa, Nghệ An, Lạng Sơn… Rồi phải đưa xuống ao ngâm chừng 1-2 tháng cho “chín”. Có như thế nan đèn mới có đủ độ dẻo, khi uốn chiếc đèn sẽ căng phồng, không bị gãy.
Đèn ông sao được chia làm 3 loại, loại lớn có đường kính 50cm, loại vừa 40cm và loại nhỏ 30cm. Do kích cỡ đèn khác nhau nên khi chẻ nan, người thợ phải phân loại rõ ràng.
Phần vòng ngoài cùng của đèn được làm từ những nan tre mảnh được quấn tua rua giấy nhuộm các màu tươi sáng, rực rỡ. Giấy bóng màu được cắt thành những cánh sao đều tăm tắp để sẵn thành từng bó.
Người thợ chỉ cần quệt hồ dán lên bộ khung tre thật cẩn thận sao cho vừa mà cánh không bị bong.
Đợi những hôm nắng to, người Báo Đáp thường đưa đèn ra hong nắng, để sản phẩm của mình thêm đẹp, thêm bóng. Nào đèn to, đèn nhỏ, đèn xanh, đèn vàng… đủ màu sắc sặc sỡ được dàn ra cả khoảng sân trước nhà thẳng đều tăm tắp.
Những chiếc đèn ông sao của làng Báo Đáp được sản xuất theo phương pháp thủ công. Để làm được một chiếc đèn ông sao, người làng phải chuẩn bị từ rất lâu.
Ông Nguyễn Văn Đình là một trong số ít những nghệ nhân ở làng Báo Đáp còn làm đèn ông sao cỡ lớn, cũng là đời thứ 3 được truyền nghề làm đèn ông sao.
Theo ông Đình, đèn ông sao trong Tết Trung thu là một nét văn hóa của người Việt. Tại các trại Trung thu tổ chức cho thiếu nhi không thể thiếu loại đèn này. “Sau một thời gian chạy theo các sản phẩm đồ chơi nhập ngoại, giờ đây người tiêu dùng đã quay lại với đèn ông sao. Đây được coi là hình ảnh đặc trưng nhất của ngày Tết Trung thu, gắn liền với phong tục, tập quán và nét văn hóa cổ truyền của bao thế hệ người Việt”, ông Đình chia sẻ.
Đèn ông sao lớn được chia làm nhiều loại, trong đó có loại có đường kính lên tới 1m, còn loại vừa là 50cm, loại nhỏ 30cm, thậm chí còn có cả loại đại làm theo đơn đặt hàng của khách. Trung bình 1 ngày ông Đình làm được khoảng 30 – 40 chiếc loại to. Còn đối với những người làm loại nhỏ thì một người có thể làm được 100 – 120 chiếc/ngày.
Bà Nguyễn Thị Xu người dân trong thôn kể, với gần chục người trong gia đình cùng làm, mỗi mùa Trung thu gia đình bà sản xuất và bán ra được khoảng 10.000 – 30.000 chiếc đèn mang lại nguồn thu nhập ổn định cho gia đình. Có những năm số sản phẩm của toàn thôn lên tới 2 triệu chiếc cung cấp đi khắp các tỉnh thành trên cả nước.
Những năm gần đây, người tiêu dùng ưa chuộng nhiều hơn các mặt hàng truyền thống. Ghi nhận tại phố Hàng Mã người dân mua đèn ông sao khá nhiều.
Những chiếc đèn ông sao cỡ nhỏ đến cỡ lớn với họa tiết rực rỡ có giá từ 10 đến 60 nghìn đồng.
Nguồn: toquoc.vn
