Về nơi chị đã đi xa

Một ngày mùa thu năm 2023, tôi theo chân lãnh đạo thị xã Đức Phổ (Quảng Ngãi) đưa đoàn nhà báo đến thăm di tích bệnh xá Bác Mười (bệnh xá huyện Đức Phổ trong kháng chiến chống Mỹ). Cùng đi có vợ chồng ông Nguyễn Tấn Một và bà Nguyễn Thị Úc, đồng đội của bác sĩ Đặng Thùy Trâm và là nhân viên bệnh xá Bác Mười trong chiến tranh.

TRANG THY

Xe máy khó nhọc lăn bánh trên con đường hẹp men theo bờ hồ chứa nước Liệt Sơn. Con đường mòn đồng bào dân tộc thiểu số dùng để đi tạm khi nước hồ vơi cạn khá gập ghềnh, len giữa vách núi và vực sâu khiến nhiều người toát mồ hôi. Xe vượt qua nhiều đoạn đường quanh co đầy sỏi đá, chỉ cần sơ sẩy là lao thẳng xuống vực sâu.

Hồi lâu, cả đoàn vượt qua chừng 4 cây số đến điểm dừng bên ngôi làng đồng bào dân tộc Hrê ở thôn Nước Đan, xã Ba Trang (H.Ba Tơ, Quảng Ngãi). Những ngôi nhà sàn ẩn hiện dưới tán rừng đẹp tựa tranh vẽ.

Xe máy được dựng dưới tán cây râm mát ven rừng. Cả đoàn cuốc bộ băng qua những thửa ruộng bậc thang trơ gốc rạ và đầy cỏ dại vào rừng nguyên sinh cây cối um tùm. Đi giữa rừng già che phủ trên đầu nhưng mồ hôi vã ra như tắm. Tay cầm gậy chống cho bước chân thêm vững, cả mũi lẫn miệng thở phì phò. Có đoạn dốc dựng đứng, ngửa cổ nhìn lên đón những tia nắng rọi thẳng vào mắt sáng lóa. Những người khỏe đứng trên đỉnh dốc đưa gậy ra sau để kéo bạn đồng hành vững bước tiến lên.

Trong đoàn có hai nhà báo người Nhật Bản là Suzuki Katsuhiko (79 tuổi) và Honda Masakazu (67 tuổi) lần đầu tiên đến nơi này nên rất háo hức. Khi lên đến nơi, ông Honda Masakazu ngả lưng nằm trên nền đất cùng lá khô mục ẩm ướt vì quá mệt. Ông nói lời cảm ơn và đưa tay đón lấy lọ nước sâm quý giá từ tay bà Úc rồi nhấp từng ngụm nhỏ.

 

Nắng tràn trên cánh rừng và chiếu rọi xuống nền đất ẩm qua kẽ lá. Tiếng chim lảnh lót lẩn trong vòm cây lá xanh tươi. Mọi người thành kính dâng hương tưởng nhớ bác sĩ Đặng Thùy Trâm và những anh hùng liệt sĩ đã hy sinh cho sự bình yên của đất nước, của dân tộc.

Vợ chồng ông Một và bà Úc bồi hồi nhớ lại những tháng năm gian khổ và hiểm nguy ở nơi này. Khi ấy, nơi đây là trạm phẫu thuật tiền phương của huyện Đức Phổ nhưng thiếu thốn đủ bề. Dẫu thế, bác sĩ Đặng Thùy Trâm và nhân viên bệnh xá luôn dành những điều tốt nhất cho bệnh nhân. “Khổ cực mấy chúng tôi cũng chịu được nhưng đau lòng nhất là khi có thương binh nặng qua đời. Lúc ấy phải cố nén lòng để còn làm việc”, bà Úc tâm sự.

Trong hành trình hôm ấy có anh Nguyễn Ngọc Khiêm là nhân viên lái xe của Thị ủy Đức Phổ. Cha anh là liệt sĩ Nguyễn Liễu hy sinh tại đây vào năm 1969 trong sự nghẹn ngào của các y, bác sĩ bệnh xá. Khi ấy, ông là Xã đội trưởng xã Phổ Cường. Sau khi tấn công đồn địch, trên đường về cứ thì ông vướng mìn và bị thương khá nặng ở chân. Đồng đội thay phiên nhau khiêng ông vượt chặng đường khá xa đến bệnh xá trong đêm tối. Bác sĩ Đặng Thùy Trâm quyết định phẫu thuật cắt bỏ chân ông nhưng vẫn không cứu được vì mất máu quá nhiều. “Cha hy sinh lúc tôi mới 2 tuổi, em trai còn nằm trong bụng mẹ. Sự hy sinh của cha tôi chỉ nghe mẹ và những người đồng đội của ông kể lại”, anh Khiêm cho biết.

“TÔI TIN VIỆT NAM NGÀY CÀNG GIÀU MẠNH”

Nhà báo Suzuki Katsuhiko – nguyên Trưởng đại diện báo Akahata (Báo Cờ đỏ, Cơ quan của Trung ương Đảng Cộng sản Nhật Bản) tại Hà Nội – là người nêu ý tưởng cho chuyến đi đầy ý nghĩa này và được lãnh đạo thị xã Đức Phổ nhiệt tình hưởng ứng. Đích thân Bí thư Thị ủy Đức Phổ khi ấy là ông Nguyễn Kiên cùng nhiều cán bộ chủ chốt tham gia chuyến đi và cử lực lượng giúp đỡ 2 nhà báo cao niên.

 

Do bị bệnh thấp khớp nên chặng đường băng rừng đối với nhà báo Honda Masakazu khá vất vả. Những anh dân quân phường Phổ Hòa thay nhau dìu đỡ và cả cõng ông lúc đi lẫn về. Ông luôn miệng cảm ơn vì những hành động đẹp đẽ ấy. Ông từng là ký giả của nhật báo Asahi Shimbun, tờ báo lớn thứ hai ở Nhật Bản và là một trong 8 tờ báo lớn nhất thế giới. Sắp vào tuổi thất tuần nhưng ông vẫn đến nhiều quốc gia trên thế giới để tác nghiệp. Ông muốn giới thiệu với độc giả Nhật Bản về đất nước Việt Nam vô cùng tươi đẹp và người dân giàu lòng hiếu khách.

Nhà báo Suzuki Katsuhiko thì có nhiều năm gắn bó với Việt Nam, cả trong chiến tranh rồi đến hòa bình. Ông từng học và tốt nghiệp khoa Tiếng Việt Đại học Tổng hợp Hà Nội nên sử dụng ngôn từ khá thành thạo. Ông tìm hiểu cặn kẽ để dịch nhiều sách tiếng Việt sang tiếng Nhật, giới thiệu đất nước và con người Việt Nam đến với độc giả xứ Phù Tang. Sau khi đất nước thống nhất, ông có chuyến hành trình xuyên Việt và tận mắt chứng kiến cảnh hoang tàn sau chiến tranh.

Là một nhà báo nên ông Suzuki Katsuhiko muốn đến tận nơi chị Trâm từng công tác và hy sinh để viết bài. Sau đó, ông cùng các thành viên trong đoàn đến dâng hương tưởng niệm tại bệnh xá Đặng Thùy Trâm, xã Phổ Cường (TX.Đức Phổ). Bên cạnh vai trò nhà báo, hiện ông đang điều hành một công ty du lịch ở Nhật Bản. Vì vậy, chuyến đi này còn để ông khảo sát và đưa các điểm di tích liên quan đến nhật ký Đặng Thùy Trâm vào những tour du lịch của công ty ông. Qua đó, giúp người dân Nhật Bản thêm hiểu về đất nước và con người Việt Nam kiên cường, bất khuất.

Ông Suzuki Katsuhiko vô cùng phấn khởi khi thấy quê hương Đức Phổ đổi thay, “nhà cửa to đẹp, đường sá rộng rãi hơn…” so với chuyến hành trình xuyên Việt khi xưa. “Lên đến đây, tôi cảm nhận được phần nào nỗi cơ cực cùng hiểm nguy của bác sĩ Trâm và nhân viên bệnh xá lúc đó. Họ đã sống, chiến đấu và chữa trị cho bệnh nhân trong điều kiện như vậy rất xứng đáng được phong tặng anh hùng. Nghị lực của người Việt Nam thật phi thường. Tôi tin Việt Nam sẽ ngày càng giàu mạnh…”, ông trải lòng.