Đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với rượu bia: Doanh nghiệp nói gì?

Chia sẻ với Diễn đàn Doanh nghiệp, ông Nguyễn Văn Việt – Chủ tịch Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát Việt Nam nhìn nhận câu chuyện đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đã ảnh hưởng đến nhiều doanh nghiệp trong ngành.

Ông Nguyễn Văn Việt – Chủ tịch Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát Việt Nam.

–  Ông cho biết về tình hình hoạt động của doanh nghiệp trong hiệp hội hiện nay ra sao? Những khó khăn, thách thức xuất phát từ đâu, thưa ông?

Thực sự ngành đồ uống đã phải đón nhận “nhiều cú sốc” liên tục trong thời gian mấy năm gần đây. Các doanh nghiệp vừa trải qua tác động lớn từ đại dịch COVID-19, chưa kịp phục hồi thì chính sách “zero cồn” thực thi gắt gao trong thời gian dài. Chính sách này đã có tác động tới doanh số của các công ty sản xuất, phân phối mặt hàng đồ uống có cồn, đặc biệt là các doanh nghiệp bia, vốn đã chịu nhiều hạn chế ít nhất từ 4 Luật lớn: Luật phòng chống tác hại rượu bia, Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB), Luật thương mại, Luật quảng cáo, thương mại điện tử,…. Các chính sách hỗ trợ cắt giảm thuế giá trị gia tăng (GTGT) không được áp dụng đối với ngành đồ uống có cồn.

Một tác động chuỗi ghi nhận các hệ thống nhà hàng, quán ăn lượng khách giảm mạnh dẫn tới phải đóng cửa hoặc cắt giảm nhân viên, giảm quy mô,… và kéo theo đó là ảnh hưởng tới cả chuỗi cung cấp, thậm chí tới cả nông dân.

Năm 2023, doanh nghiệp ngành chúng tôi đã chứng kiến sự sụt giảm từ một đến hai con số lần đầu tiên trong nhiều thập kỷ qua, điều này đã khiến các doanh nghiệp trong ngành đồ uống buộc phải thu hẹp hoạt động sản xuất – kinh doanh, cắt giảm nhiều lao động, đóng cửa các văn phòng khu vực. Thậm chí có doanh nghiệp phải tạm dừng, đóng cửa, gây ảnh hưởng lớn tới an sinh xã hội ở các địa phương, ảnh hưởng tới ngân sách địa phương, tới người lao động rất lớn.

– Mới đây, Bộ Tài chính vừa trình 2 phương án về lộ trình tăng thuế tiêu thụ đặc biệt. Theo ông, việc tăng thuế sẽ tác động như thế nào đến các doanh nghiệp trong lĩnh vực?

Hiệp hội và các doanh nghiệp trong ngành vô cùng bất ngờ với đề xuất tăng thuế TTĐB lần này trong bối cảnh các doanh nghiệp đã và đang phải đối mặt với các khó khăn chồng chất. Đây là cú tăng “sốc” lớn nhất chưa từng có trong lịch sử tăng thuế TTĐB đối với ngành rượu bia.

WHO là tổ chức Y tế thế giới đưa ra những khuyến cáo chung cho những nước có điều kiện và phát triển kinh tế khác nhau và không cụ thể cho Việt Nam. Các đề xuất cần phải được căn cứ và đánh giá đúng với thực trạng ở Việt Nam, nghiên cứu tính khả thi khi thực hiện, khuyến cáo của WHO chỉ dùng để tham khảo.

Đề xuất tăng thuế TTĐB của Bộ Tài chính được ví như như cú tăng “sốc” lớn nhất chưa từng có đối với ngành rượu bia.

Nếu quy định này có hiệu lực chúng tôi cũng chưa hình dung và đánh giá được các tác động rất lớn của nó sẽ như thế nào? Có lẽ rất rất nhiều các doanh nghiệp trong ngành đồ uống phải đóng cửa, thiết bị mang đi bán sắt vụn, kéo theo hàng trăm ngàn người lao động mất việc làm, ảnh hưởng an sinh xã hội, ngân sách địa phương cùng với cả một hệ sinh thái chuỗi mà ngành đồ uống tạo ra thậm chí ảnh hưởng tới niềm tin và môi trường đầu tư vào Việt Nam.

Chính sách thuế TTĐB có tác động rất lớn, phần đánh giá động cần đầy đủ và toàn diện như vị trí và những đóng góp đáng kể của ngành đồ uống cho xã hội và nền kinh tế nói chung, đối tượng chịu tác động trực tiếp, tác động gián tiếp, đến người tiêu dùng, môi trường đầu tư, lao động, khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp, bên cạnh mục tiêu bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

– Với quan điểm áp dụng thuế suất cao là cần thiết nhằm nâng nhận thức và hành động về tác hại do dùng nhiều rượu, bia cũng sẽ dẫn đến giá thành sản phẩm tăng, ông có kiến nghị thế nào để việc áp dụng thuế mang lại lợi ích cho người dùng, nền kinh tế?

Khi tăng thuế làm giá sản phẩm tăng cao, người tiêu dùng sẽ có xu hướng chuyển sang các mặt hàng khác rẻ tiền hơn, tiêu dùng các sản phẩm trôi nổi, chất lượng kém, hàng lậu, hàng giả,… Việc tăng thuế sẽ làm giảm tính cạnh tranh của các sản phẩm trong nước.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy tăng thuế cao sẽ tạo ra khoảng cách lớn về lợi ích giữa sản phẩm chính thống và bất hợp hợp pháp cho hàng lậu sẽ tăng cao, tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với sức khỏe người tiêu dùng, phát sinh chi phí cho các cơ quan quản lý thị trường, hải quan chống hàng lậu,… Theo khảo sát thực tế tại một số địa phương hiện nay tình hình các doanh nghiệp tư nhân sản xuất các sản phẩm bia nhái các thương hiệu lớn và bán trên thị trường với giá rất rẻ gần như bằng với giá thành sản xuất không có thuế. Ước sản lượng những sản phẩm bia nhái thương hiệu đó khoảng 200-300 triệu lít.

Tăng thuế chỉ là một giải pháp, Chính phủ cần nghiên cứu và thực hiện các giải pháp, thực thi nghiêm chống hàng lậu, hàng giả, hàng kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ để bảo vệ các doanh nghiệp kinh doanh hợp pháp, chống thất thu ngân sách và bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng. Tổng tổn thất tài chính từ khu vực phi chính thức này vào khoảng 2.816 triệu USD, trong đó, tổn thất tài chính từ việc sản xuất là 751 triệu USD, từ các hoạt động buôn lậu và sản xuất hàng giả, hàng nhái vào khoảng 2.015 triệu USD.

– Ở góc độ Chủ tịch VBA, ông có kiến nghị gì với các cơ quan thẩm quyền để hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp trong ngành thời gian tới?

Hiệp hội và các doanh nghiệp ngành đồ uống thấu hiểu và chia sẻ với các mục tiêu quản lý nhà nước cũng như sự ổn định, an toàn sức khỏe của người dân và cộng đồng. Chúng tôi sẽ có văn bản góp ý chính thức gửi tới Bộ Tài chính, Chính phủ, Quốc hội cân nhắc xem xét giảm mức tăng thuế và giãn lộ trình tăng một cách hợp lý để tránh gây “sốc”, ổn định thị trường, tạo điều kiện để doanh nghiệp thích nghi với việc tăng thuế trong trong thời gian tới.

Trân trọng cảm ơn ông!