Doanh nghiệp xuất khẩu cá ngừ “quan ngại” căng thẳng Israel – Iran

Theo số liệu thống kê của Hải quan Việt Nam, xuất khẩu cá ngừ sang Israel năm 2023 đã tăng 37% so với năm trước đó, đạt hơn 50 triệu USD. Ngày 25/7/2023, Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – Israel (VIFTA) được ký kết đã tạo rất nhiều thuận lợi để Việt Nam thúc đẩy xuất khẩu thuỷ sản, trong đó có cá ngừ sang thị trường này.

“Có thể nói, Israel là một thị trường xuất khẩu cá ngừ tiềm năng của ngành cá ngừ Việt Nam. Mặc dù, Trung Đông lâu nay luôn xảy ra nhiều cuộc xung đột nhưng kim ngạch xuất khẩu cá ngừ sang thị trường này vẫn tăng”, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) nhận định.

Theo VASEP, bước sang năm 2024, xuất khẩu cá ngừ sang thị trường này tăng trưởng cao liên tục kể từ đầu năm. Tuy nhiên, trong 3 tháng trở lại đây, xuất sang thị trường này đã có dấu hiệu không ổn định, với sự sụt giảm 31% trong tháng 7. Tháng 8 xuất khẩu sang thị trường này đã tăng trở lại nhưng mức tăng không cao chỉ tăng 20% so với cùng kỳ.

Có thể nói thị trường Israel là một thị trường xuất khẩu cá ngừ tiềm năng của ngành cá ngừ Việt Nam. Mặc dù Trung Đông lâu nay luôn xảy ra nhiều cuộc xung đột nhưng kim ngạch xuất khẩu cá ngừ sang thị trường này vẫn tăng.

Với cuộc tấn công mới đây của Iran đối với Israel, hiện chưa có doanh nghiệp cá ngừ nào báo cáo bị ảnh hưởng. Nhưng trong tương lai, các doanh nghiệp nhận định, xuất khẩu sang thị trường này ít nhiều sẽ biến động.

Ngoài ra, theo bà Nguyễn Hà, chuyên gia thị trường cá ngừ VASEP thì Trung Đông là khu vực trung tâm của 3 châu lục: châu Á, châu Âu, châu Phi, do đó nếu xung đột xẩy ra có thể gây tắc nghẽn vận tải biển, trong đó có vịnh Aden là tuyến đường ngắn nhất giữa châu Âu và châu Á.

“Trao đổi thương mại quốc tế qua tuyến đường chiến lược này chiếm tới 12-13% tổng thương mại thế giới, thủy sản Việt Nam xuất khẩu cũng đi qua vịnh này, qua Biển Đỏ”, VASEP lo ngại.

Bên cạnh đó, theo các doanh nghiệp, năm nay cá ngừ nguyên liệu đánh bắt trong nước khó thu mua hơn các năm vì quy định vướng kích thước tối thiểu 500mm của cá ngừ vằn được phép đánh bắt tại Nghị định số 37/2024/NĐ-CP,, doanh nghiệp phải tăng cường nhập khẩu. Giá cá ngừ nhập khẩu lại cao hơn vì gánh thêm chi phí vận chuyển, tài chính ở hết trong nguồn hàng. Chưa kể, doanh nghiệp vừa trải qua một thời gian khó khăn, xuất khẩu sụt giảm, chỉ trong chờ vào dịp lễ cuối năm. Nếu tắc nghẽn thị trường Israel, hàng tồn kho sẽ tăng cao, vốn lưu chuyển chậm sẽ khiến doanh nghiệp “khó chồng khó”. Đây không khác nào “cú đấm bồi” với các doanh nghiệp xuất khẩu cá ngừ.

Cũng theo VASEP, trong cơ cấu giá trị xuất khẩu cá ngừ những năm gần đây, có tới hơn 50% giá trị được tạo ra từ nguồn nguyên liệu nhập khẩu do khai thác trong nước không đáp ứng đủ nhu cầu cho chế biến xuất khẩu và không ổn định.

Theo bà Cao Thị Kim Lan, Tổng giám đốc Công ty CP Thủy sản Bình Định, hàng năm, Việt Nam đón trung bình trên 20 tàu đánh bắt, tàu cấp đông của nước ngoài chuyên chở hàng trăm nghìn tấn cá ngừ nguyên liệu trực tiếp vào Việt Nam để bán cho các doanh nghiệp. Chuỗi cung ứng nguyên liệu khu vực Đông Nam Á đã dịch chuyển sang Việt Nam thay vì chỉ có Thái Lan như trước đây.

Việt Nam đang là điểm đến được ưu tiên lựa chọn của các nhà cung ứng nguyên liệu toàn cầu, bởi doanh nghiệp có năng lực sản xuất lớn, công nghệ vượt trội và hơn hết là chính sách nhập khẩu nguyên liệu đã được linh hoạt thông thoáng, ưu đãi về thuế quan, tạo thuận lợi về thủ tục nhập khẩu…, do đó đã tạo được uy tín với các nhà cung cấp lớn.

Trong tháng 9/2024, xuất khẩu mặt hàng cá ngừ giảm gần 6% so với cùng kỳ, khiến cho xuất khẩu trong quý 3/2024 chỉ cao hơn khoảng 4% so với cùng kỳ năm ngoái. Bắt đầu từ tháng 8/2024, xuất khẩu cá ngừ chững lại và đang có chiều hướng tụt dốc trong những tháng cuối năm, do quy định đánh bắt cá ngừ kích thước tối thiểu 0,5m khiến cho ngư dân không khai thác được, doanh nghiệp không có nguyên liệu để chế biến.

Tính chung 9 tháng năm 2024, xuất khẩu cá ngừ đạt 715 triệu USD, tăng 16% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, cá ngừ loin/phile đông lạnh chiếm 48% với 346 triệu USD, tăng 9,6%; cá ngừ đóng hộp chiếm 30% đạt 214 triệu USD, tăng 16,6%. Phần lớn tăng trưởng xuất khẩu cá ngừ đều là kết quả của nửa đầu năm.