Nhà xuất bản Elsevier mới đây đã công bố về việc rút 3 bài báo của nhóm tác giả Việt Nam khỏi Tạp chí Fuel với 3 lý do mà theo các tác giả là không thuyết phục. Các nhà khoa học nói gì về tình huống này?
NXB Elsevier đưa ra lý do rút bài báo trên trang web của Fuel
Ngày 19.10, Nhà xuất bản Elsevier công bố về việc rút 3 bài báo của nhóm tác giả Việt Nam với lý do: “Các bài báo trên đã có thay đổi về tác giả trong quá trình sửa đổi bài báo. Những thay đổi này được thực hiện mà không có xác thực hoặc ủy quyền. Điều này đã vi phạm chính sách của tạp chí về quyền tác giả. Ngoài ra, quá trình giao phản biện bài báo do các biên tập viên đã có hồ sơ hợp tác, bao gồm cả việc đồng xuất bản với một số tác giả trong bài báo. Các tác giả liên hệ (và các tác giả khác) đã phản hồi nhanh chóng các yêu cầu làm rõ về những điểm này, nhưng những lời giải thích đó không giải quyết thỏa đáng các mối quan ngại. Do đó, và do bản chất của những bất thường được phát hiện, biên tập viên đã mất niềm tin vào tính hợp lệ/toàn vẹn và các phát hiện của bài báo và quyết định rút lại bài báo”.
3 bài báo khoa học cùng xuất bản năm 2022, vừa bị Nhà xuất bản Elsevier rút khỏi Tạp chí Fuel, bao gồm: “Combustion and emission behaviors of dual-fuel premixed charge compression ignition engine powered with n-pentanol and blend of diesel/waste tire oil included nanoparticles” (nhóm tác giả gồm P.V. Elumalai, Satosh Kumar Dash, M.Parthasarathy, N.R. Dhineshbabu, Dhinesh Balasubramanian, Dao Nam Cao, Thanh Hai Truong, Anh Tuan Le, Anh Tuan Hoang).
“Exploration over combined impacts of modified piston bowl geometry and tert-butyl hydroquinone additive-included biodiesel/diesel blend on diesel engine behaviors” (nhóm tác giả gồm Krupakaran Radhakrishnan Lawrence, Zuohua Huang, Xuan Phuong Nguyen, Dhinesh Balasubramanian, Vidyasagar Reddy Gangula, Raghurami Reddy Dodipalli, Van Vang Le, Sachuthananthan Bharathy, Anh Tuan Hoang).
“Optimization of variable compression ratio diesel engine fueled with Zinc oxide nanoparticles and biodiesel emulsion using response surface methodology” (nhóm tác giả R. Hussain Vali, Anh Tuan Hoang, Harveer Singh Pali,Dhinesh Balasubramanian, Muslum Arici, Zafar Said, Xuan Phuong Nguyen).
Yêu cầu làm rõ 3 vấn đề
Trao đổi với phóng viên Báo Thanh Niên, PGS-TS Hoàng Anh Tuấn, đại diện các nhà khoa học có 3 bài báo vừa bị Nhà xuất bản (NXB) Elsevier rút khỏi Tạp chí Fuel, cho biết sự việc bắt đầu từ ngày 17.5.2024, ông Tuấn và nhóm tác giả nhận được email từ Ủy ban đạo đức của Elsevier về việc yêu cầu giải trình một số vấn đề liên quan đến các bài báo trên.
Trong thư, Ủy ban đạo đức yêu cầu nhóm tác giả trong đó có ông Tuấn làm rõ 3 vấn đề: Tại sao nhóm tác giả lại có sự thay đổi tên tác giả trong các vòng sửa chữa? Mối liên hệ giữa các tác giả là như thế nào? Ông Tuấn và giáo sư Zuohua Huang (Tổng biên tập phụ trách khu vực châu Á – Thái Bình Dương, đồng tác giả ở bài báo thứ 2 bị rút) có quan hệ gì không?
Ông Tuấn cho biết nhóm đã viết thư trả lời Ủy ban đạo đức của Elsevier, quản lý nhóm Tạp chí năng lượng – nhiên liệu (cô Kathleen), và Tổng biên tập tạp chí Fuel – ông Bill Nimmo.
Về vấn đề thứ nhất, ông Tuấn khẳng định thời điểm nhóm tác giả nộp bài, Elsevier không có quy định khi rút hay thêm tác giả vào bài báo trong quá trình sửa đổi phải thông báo cho quản lý tạp chí.
“Chúng tôi nộp bài lên hệ thống của tạp chí. Hệ thống này có thể nhận dạng được bất cứ sự thay đổi nào về tên tác giả, chẳng hạn như tác giả nào bị rút tên, tác giả nào mới được đưa vào. Nếu như thời điểm đó có chính sách này, thì khi hệ thống báo có sự thay đổi về tên tác giả, ngay lập tức tạo chí phải yêu cầu chúng tôi giải trình chứ không thể nào bỏ qua và chấp nhận đăng bài”, ông Tuấn nói.
Theo ông Tuấn, trong quá trình sửa chữa, nhóm đã nhờ sự đóng góp của các tác giả có cùng chuyên môn nên thống nhất bổ sung tên các tác giả đó. Bên cạnh đó, một số tác giả không thể tiếp tục đóng góp cho công trình nên họ yêu cầu rút tên mình ra khỏi công trình.
“Việc thay đổi hay bổ sung thêm tác giả dựa trên sự đóng góp của họ đối với một công trình khoa học, được các tác giả đồng ý và không có xung đột là hoàn toàn phù hợp với chuẩn mực đạo đức. Các tác giả được bổ sung vào chủ yếu đến từ các trường ĐH tại Việt Nam. Còn các tác giả nước ngoài của bài báo đều là thành viên các nhóm nghiên cứu của chúng tôi, chúng tôi tham gia ở rất nhiều công bố khoa học cùng nhau trước đó, họ không phải là tác giả ma”, ông Tuấn cho biết.
Về cáo buộc thứ 2, ông Tuấn khẳng định với NXB Elsevier rằng một số đồng tác giả người Ấn Độ, Trung Quốc nằm trong nhóm nghiên cứu của ông Tuấn và đã tham gia dự án cùng nhau từ năm 2020, kèm theo đó là các văn bản có dấu đỏ của các đơn vị ông Tuấn đã từng công tác trong thời điểm đó về việc mời các tác giả trên hợp tác nghiên cứu. Đồng thời ông Tuấn gửi bức ảnh minh chứng nhóm tác giả cử thành viên sang Ấn Độ làm thử nghiệm.
Về cáo buộc thứ 3, ông Tuấn giải trình: “Mọi quá trình phản biện và giao bài là do sự chỉ định của Tổng biên tập Tạp chí Fuel. Chúng tôi không thể can thiệp vào quá trình giao bài và ra quyết định của Tổng biên tập. Hơn nữa, bài báo của tôi với giáo sư Zuohua Huang được một biên tập viên khác (lúc đó là đồng Tổng biên tập William Nimmo gửi quyết định sửa bài báo đến chúng tôi) quản lý quy trình bình duyệt chứ không phải giáo sư Zuohua Huang”, ông Tuấn thông tin.
Theo ông Tuấn, quy định của Tạp chí Fuel, tác giả phải đề xuất 3-5 nhà bình duyệt ngay trên hệ thống thì mới hoàn tất được thủ tục gửi bài. Chính vì thế nhóm ông Tuấn cũng đã đề xuất nhà bình duyệt theo quy định bắt buộc này.
“Có thể nhà bình duyệt đó quen hoặc không quen tác giả, nhưng hệ thống gửi bài của Fuel không có mục khai báo về mối quan hệ giữa tác giả với người được đề xuất. Việc lựa chọn phản biện là quyền của biên tập viên phụ trách, tuy nhiên, rất hiếm khi biên tập viên lựa chọn người phản biện được đề xuất trên hệ thống”, ông Tuấn cho hay.
Một nội dung phản hồi của PGS-TS Hoàng Anh Tuấn và nhóm tác giả đến NXB Elsevier
Thư ngày 27.9 của NXB Elsevier
Thay đổi tên tác giả là vi phạm chính sách?
Đến tháng 9, Elsevier tiếp tục gửi mail cho nhóm tác giả và nhắc lại 2 cáo buộc gồm: Việc thay đổi tên tác giả là vi phạm chính sách của Elsevier và ông Tuấn cùng một số tác giả trong nhóm có quan hệ với biên tập viên phụ trách quy trình viên tập và bình duyệt. Về vấn đề nghi ngờ nhóm tác giả không có mối liên hệ nào, NXB này không còn đề cập. Đồng thời NXB này khẳng định trong mail là chính sách về việc thay đổi tên tác giả có từ tháng 12.2021.
Ông Tuấn vẫn khẳng định với phóng viên Báo Thanh Niên: “Không hề có chính sách đó trong thời điểm chúng tôi nộp bài báo. Nhất là tôi từng làm Tổng biên tập của tạp chí này từ tháng 12.2022 đến tháng 3.2023, nhưng tôi không hề thấy chính sách này. Đầu năm 2023, Elsevier bắt đầu cập nhật website và họ mới thay đổi chính sách một cách rõ ràng hơn”.
Cuối cùng, NXB Elsevier không chấp nhận những giải trình của nhóm tác giả và quyết định rút bài. Ông Tuấn cho biết nhóm tác giả rất bức xúc với quyết định này.
“Chúng tôi không vi phạm liêm chính khoa học như mua bán bài báo, mua bán dữ liệu, làm giả dữ liệu hay đạo văn. Các bài báo trên thực nghiệm trên động cơ đốt trong, có chất lượng rất cao và chúng tôi không có mâu thuẫn về lợi ích. Chính việc tôi thay đổi tên tác giả dựa trên sự đóng góp của họ vào bài báo là chúng tôi đang tuân thủ liêm chính khoa học khi các tác giả công nhận có đóng góp cho công trình và điều này đã được tất cả các tác giả gửi thư đến NXB Elsevier”, ông Tuấn nói.
Các nhà khoa học nói gì về việc thay đổi tác giả bài báo?
Tiến sĩ Dương Tú (công tác tại ĐH Purdue University, Mỹ) cho biết Elsevier là một NXB thương mại, bên cạnh việc đăng bài với những tiêu chí chất lượng nhất định, thì mục tiêu quan trọng của họ là kiếm tiền. “Tuy nhiên NXB vẫn phải cân bằng giữa chất lượng và thương mại. Họ chỉ rút bài trong trường hợp bất khả kháng bởi điều này có thể dẫn đến kiện tụng và gây ảnh hưởng tiêu cực tới uy tín của tạp chí cũng như NXB, khiến các tác giả tiềm năng ngần ngại nộp bản thảo và như vậy NXB bị giảm doanh thu. Fuel không phải tạp chí săn mồi, và quy trình bình duyệt phải đảm bảo tiêu chuẩn của Elsevier”, tiến sĩ Tú nhận định.
Thông thường khi thêm, bớt hay thay đổi thứ tự tác giả trong quá trình bình duyệt, các tạp chí luôn yêu cầu nhóm tác giả phải thông báo cho tạp chí để đảm bảo minh bạch cũng như nhằm hạn chế hiện tượng gian lận tác giả, mua bán bài báo.
Không phải NXB nào cũng có hệ thống tự động phát hiện thay đổi trong danh sách tác giả trong quá trình bình duyệt, vì thế họ thường yêu cầu tác giả bài báo phải chủ động thông báo. Nếu NXB phát hiện có sự thay đổi về tác giả trước khi bài báo được công bố, họ sẽ yêu cầu nhóm tác giả giải trình về mối quan hệ hợp tác trong quá trình viết bài, đóng góp của từng tác giả, sự xuất hiện tác giả mới có được cả nhóm tác giả đồng thuận hay không… Nếu nhóm tác giả giải trình thỏa đáng họ mới chấp nhận; ngược lại, bài báo sẽ bị từ chối.
Trong trường hợp sau khi đăng bài, NXB mới phát hiện thay đổi trong danh sách tác giả, họ cũng sẽ yêu cầu giải trình, nếu không thuyết phục họ sẽ rút bài.
Về việc tổng biên tập là đồng tác giả, đây không phải hành vi vi phạm liêm chính nếu tổng biên tập không tham gia vào quá trình bình duyệt, đảm bảo không có mâu thuẫn lợi ích.
Nhiều tạp chí cho phép tác giả đề xuất người phản biện. Nếu tác giả có quan hệ với người phản biện thì phải chủ động khai báo mâu thuẫn lợi ích. Còn việc chọn ai phản biện hoàn toàn là quyết định của biên tập viên.
Trong trường hợp này, NXB Elsevier quyết định rút bài vì cho rằng giải trình của nhóm tác giả chưa thỏa đáng với quan ngại về thay đổi danh sách tác giả và mâu thuẫn lợi ích.
Giáo sư Nguyễn Văn Tuấn (ĐH Công nghệ Sydney, Úc) cho rằng nếu tác giả thông báo cho tạp chí Fuel biết về sự thay đổi tác giả mà họ chấp nhận cho công bố thì trách nhiệm thuộc về tạp chí.
“Nếu tác giả không thông báo, mà họ công bố, thì tôi nghĩ tác giả chịu trách nhiệm (vi phạm chính sách). Có vẻ như ban biên tập không nhận ra sự thay đổi về các tác giả, vì họ viết là họ chỉ biết sau khi điều tra”, tiến sĩ Tuấn nhìn nhận.
Một giáo sư của Viện Hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam cho rằng về việc tổng biên tập đứng chung bài báo với nhóm tác giả không có gì bất thường, quan trọng là nhóm tác giả chứng minh được người giao bài và phụ trách quá trình bình duyệt không phải là vị tổng biên tập đó và những người phản biện cũng là do một biên tập viên khác lựa chọn. Việc thay đổi tên tác giả cũng là bình thường, quan trọng là có sự đồng thuận giữa các tác giả với nhau.
Nguồn: thanhnien.vn
