Dù điều thô nhập về phải qua kiểm dịch mới được đưa vào chế biến nhưng dù với bất cứ lý do gì cũng không được chuyển bán nội địa, nếu vi phạm doanh nghiệp bị khép vào tội buôn lậu.
75% sản lượng điều thô nhập khẩu làm nguyên liệu được nhập khẩu từ các nước châu Phi, nơi chưa nằm trong “danh sách các quốc gia, vùng lãnh thổ đăng ký xuất khẩu thực phẩm có nguồn gốc thực vật vào Việt Nam”.
Tính chung 9 tháng đầu năm 2024, Việt Nam xuất khẩu hạt điều đạt 543,5 nghìn tấn, trị giá 3,15 tỷ USD, tăng 20,1% về lượng và tăng 21,7% về trị giá so với cùng kỳ năm ngoái. Dự báo các tháng cuối năm, xuất khẩu hạt điều tăng mạnh nhờ yếu tố chu kỳ và giá xuất khẩu có xu hướng tăng.
Tháng 9/2024, giá bình quân xuất khẩu hạt điều của Việt Nam đạt mức 6.522 USD/tấn, tăng 3,1% so với tháng 8/2024 và tăng 19,5% so với tháng 9/2023. Tính chung 9 tháng đầu năm 2024, giá bình quân xuất khẩu hạt điều của Việt Nam đạt mức 5.797 USD/tấn, giảm 1,3% so với cùng kỳ năm ngoái.
Dù đón nhận những tín hiệu tích cực, là quốc gia đứng đầu thế giới về kim ngạch xuất khẩu điều hạt trong nhiều năm qua nhưng những năm gần đây Việt Nam lại phải gia tăng nhập khẩu điều thô nguyên liệu. Khoảng 90% nguyên liệu phục vụ sản xuất của ngành điều Việt Nam là nhập khẩu từ châu Phi và Campuchia.
Bên cạnh phải nhập khẩu nguyên liệu, doanh nghiệp ngành điều vẫn còn gặp một số khó khăn, vướng mắc từ các quy định chính sách hiện hành. Cụ thể, quy định tại Điểm a, Khoản 1, Điều 14 của Nghị Định 15/2018/NĐ-CP với quy định sản phẩm thực vật dùng làm thực phẩm nhập khẩu phải có xuất xứ từ quốc gia, vùng lãnh thổ có hệ thống kiểm soát an toàn thực phẩm đáp ứng quy định của Việt Nam, làm thủ tục đăng ký và được cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam xem xét, đưa vào danh sách các quốc gia, vùng lãnh thổ đăng ký xuất khẩu thực phẩm có nguồn gốc thực vật vào Việt Nam.
Tính đến năm 2023, có hơn 75% sản lượng điều thô nhập khẩu làm nguyên liệu được nhập khẩu từ các nước châu Phi, chưa nằm trong “danh sách các quốc gia, vùng lãnh thổ đăng ký xuất khẩu thực phẩm có nguồn gốc thực vật vào Việt Nam”. Do đó, mặc dù điều thô nhập về phải qua kiểm dịch mới được được đưa vào chế biến nhưng dù với bất cứ lý do gì cũng không được chuyển bán nội địa mà chỉ được phép làm thủ tục theo loại hình gia công, sản xuất xuất khẩu.
Ông Bạch Khánh Nhựt, Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS) cho biết, chính sách miễn thuế đối với nguyên liệu tạm nhập, sau đó chế biến và tái xuất tạo thuận lợi cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, quy định cứng nhắc không cho phép hàng nhập khẩu này được chuyển nhượng, hay chuyển mục đích sử dụng khiến cho doanh nghiệp nào linh động làm trái đi, tìm cách sang tay hay tiêu thụ nội địa đều có khả năng khép vào tội danh “buôn lậu”.
Ở góc độ doanh nghiệp, ông Tạ Quang Huyên, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc của Công ty Hoàng Sơn I bức xúc: “Doanh nghiệp ngành điều không cố ý làm sai quy định pháp luật nhưng vướng mắc lớn nhất hiện nay là điều thô sau khi được doanh nghiệp nhập về thì nhất định phải được tái xuất hoàn toàn, không thể sang tay hoặc chuyển mục đích sử dụng. Nhiều doanh nghiệp khi gặp khó khăn đành phải tìm cách bán trước và hợp thức sau, dẫn đến vi phạm pháp luật. Thực tế các trường hợp doanh nghiệp bị khởi tố hầu hết đều lâm vào cảnh cùng cực, phá sản mới phải làm liều. Hoặc các sản phẩm chế biến sâu như sôcôla, sử dụng hạt điều vỡ để pha trộn, sau đó xuất khẩu cũng không được”.
Bên cạnh đó, ông Huyên cho rằng, có những lúc giá thế giới xuống rất nhanh, xuống sâu, những doanh nghiệp có thương hiệu lớn thì tái xuất khẩu còn có người mua, chứ doanh nghiệp nhỏ tái xuất khẩu không có người mua. Nếu không có người mua thì doanh nghiệp bó tay, chỉ chờ phá sản.
Các chính sách của Nhà nước hiện nay là áp dụng chung cho các ngành sản xuất chế biến thực phẩm, những ngành khác không gặp khó khăn nhưng ngành điều có đặc thù riêng nên trở thành “nạn nhân” bất đắc dĩ.
Các doanh nghiệp mong sơm được tháo gỡ vướng mắc nếu không các doanh nghiệp điều đều có nguy cơ bị “hình sự hóa”.
Do đó, lãnh đạo doanh nghiệp đề xuất, mong muốn giữ nguyên chính sách miễn thuế nhập khẩu nguyên liệu để chế biến tái xuất. Tuy nhiên, trong trường hợp cần thiết phải sang nhượng lô hàng thì cần có chính sách mở để doanh nghiệp khai báo lại và đóng thuế đầy đủ. Thực tế tiêu thụ hạt điều ở thị trường nội địa không nhiều, giá điều thô trong nước có thể nói là cao nhất thế giới, nên việc bảo hộ quá mức có khi không cần thiết.
Theo Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS), các doanh nghiệp điều rất mong có sự quan tâm, chỉ đạo sâu sát, nhanh chóng của Chính phủ để giải quyết khó khăn, vướng mắc này, nếu không các doanh nghiệp điều đều có nguy cơ bị “hình sự hóa” trong thời gian tới.
Hiệp hội kiến nghị cơ quan chức năng sớm có những điều chỉnh phù hợp để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển bền vững của ngành điều Việt Nam.
Để giải tỏa khó khăn trong Nghị định 15, Hiệp hội sẽ làm văn bản kiến nghị gửi Bộ Nông nghiệp Phát triển nông thôn và Chính phủ. Mong muốn cuối cùng của Hiệp hội là Chính phủ, Bộ quan tâm, thay đổi nghị định này để kích cầu năng lực sản xuất, chế biến của các doanh nghiệp trong ngành điều Việt Nam.
Doanh nghiệp cũng đề xuất các giải pháp chính sách về thuế, cắt giảm các điều kiện kinh doanh để tạo thuận lợi thương mại cho ngành điều, đồng thời tạo nguồn nguyên liệu điều phục vụ sản xuất chế biến xuất khẩu và tiêu thụ nội địa.
Nguồn: diendandoanhnghiep.vn
