Sử dụng thuốc lá nằm trong nhóm các yếu tố nguy cơ hàng đầu bệnh không lây nhiễm

Phát biểu khai mạc hội thảo, GS.TS. Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế cho biết: tại Việt Nam, gánh nặng bệnh không lây nhiễm bao gồm các bệnh chính là tim mạch, ung thư, đái tháo đường, bệnh phổi mạn tính… đang gia tăng nhanh chóng, chiếm tới 84% nguyên nhân tử vong và 73% tổng gánh nặng bệnh tật. Phòng chống bệnh không lây nhiễm đang là ưu tiên hàng đầu trong chính sách y tế của Việt Nam.

“Kiểm soát yếu tố nguy cơ là biện pháp hiệu quả nhất và cũng là quan trọng nhất để ngăn ngừa và kiểm soát bệnh không lây nhiễm (BKLN). Sử dụng thuốc lá nằm trong nhóm các yếu tố nguy cơ hành vi hàng đầu cần kiểm soát” – Thứ trưởng Bộ Y tế nhấn mạnh.

Việt Nam đã ban hành Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá. Sau hơn 10 năm thực hiện các biện pháp kiểm soát thuốc lá, tỷ lệ hút thuốc lá chủ động ở người trưởng thành ở Việt Nam có giảm nhưng khá chậm, với tỷ lệ chung ở hai giới là 20,8%; tỷ lệ hút thuốc lá ở nam giới trưởng thành là 41,1% (năm 2021) thuộc nhóm quốc gia có tỷ lệ người hút thuốc lá cao nhất thế giới.

Hút thuốc lá chủ động và thụ động là yếu tố nguy cơ đứng thứ hai gây tử vong và bệnh tật. Ước tính năm 2022, thiệt hại kinh tế đối với xã hội do hút thuốc lá chủ động và thụ động gồm chi phí khám chữa bệnh, tổn thất năng suất lao động do mắc bệnh và tử vong sớm bởi hút thuốc lá chiếm 1,14% GDP (tương đương 108,7 nghìn tỷ đồng). Chi phí này cao gấp 5 lần so với nguồn thu từ thuế thuốc lá mang lại.

Trong những năm gần đây, bên cạnh thuốc lá truyền thống, trên thị trường nước ta đã xuất hiện các sản phẩm thuốc lá mới, bao gồm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và sản phẩm thuốc lá lai giữa hai sản phẩm này.

“Mặc dù các sản phẩm này chưa được phép nhập khẩu, quảng cáo hoặc bán tại Việt Nam, tỷ lệ sử dụng các sản phẩm này đã có sự gia tăng nhanh trong thời gian qua, đặc biệt là ở học sinh phổ thông trung học tại khu vực thành thị” – Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn nói, đồng thời nhấn mạnh: Các cơ quan chức năng đã cảnh báo về tình trạng lợi dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng để lưu hành, sử dụng ma túy trái phép. Các bệnh viện đã ghi nhận các tình trạng nhập viện có liên quan đến thuốc lá điện tử, trong đó có ngộ độc, loạn thần và ngộ độc ma túy.

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã cảnh báo tất cả các sản phẩm thuốc lá mới đều độc hại, có chứa nhiều độc tố khác nhau có thể gây ung thư, bệnh tim và các bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Do vậy, sự xuất hiện thêm các sản phẩm mới này sẽ làm gia tăng số người hút thuốc, tăng nguy cơ sử dụng ma túy và các chất gây nghiện khác, tăng thêm gánh nặng bệnh tật cho người dân và trầm trọng thêm các vấn đề về y tế công cộng, an ninh trật tự, xã hội và môi trường.

Tại hội thảo các đại biểu đã được nghe một số nội dung như: Tác hại, thách thức trong kiểm soát thuốc lá mới và khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới; thực trạng sử dụng thuốc lá mới và tình hình nhập viện do sử dụng thuốc lá mới; tình trạng mua bán, sử dụng, xử lý thuốc lá mới bất hợp pháp (trong đó có vấn đề có pha tẩm ma túy) và đề xuất, kiến nghị; công bố báo cáo tổng hợp và phân tích các nghiên cứu, báo cáo của quốc tế và trong nước về tác hại của thuốc lá mới, qua đó đề xuất các biện pháp ngăn chặn thuốc lá mới; thực trạng học sinh, sinh viên sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các hoạt động, kế hoạch hành động của Bộ Giáo dục và Đào tạo để phòng, chống tác hại của thuốc lá mới đối với trẻ em…

Thông tin tại hội thảo cho biết, Việt Nam đã ký tham gia Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá của Tổ chức Y tế Thế giới vào ngày 11/11/2004. Trong khuôn khổ Công ước đã kêu gọi các bên tiến hành các biện pháp để ngăn ngừa sự bắt đầu, khuyến khích và ủng hộ việc cai nghiện và giảm việc tiêu thụ các sản phẩm thuốc lá dưới mọi hình thức.

Từ thực tế nói trên đặt ra yêu cầu Việt Nam cần có hành động mạnh mẽ để ngăn chặn thuốc lá mới. Trước mắt là đề xuất Quốc hội ban hành Nghị quyết cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và thuốc lá mới khác trong khi Bộ Y tế xây dựng hồ sơ Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá…

Tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cho biết thêm, thực hiện Kết luận số 2513/KL-UBXH15 ngày 04/5/2024 của Uỷ ban Xã hội tại Phiên giải trình trách nhiệm quản lý nhà nước về phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, trong đó tại mục (iii.3) phần 4 giao Bộ Y tế: “Trong năm 2024, chủ trì phối hợp, nghiên cứu, đánh giá tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng để công bố thông tin chính thức về tác hại của các sản phẩm này”, Bộ Y tế đã giao cho Cục Quản lý khám, chữa bệnh phối hợp với Viện Chiến lược và Chính sách Y tế, Vụ Pháp chế, Quỹ phòng, chống tác hại thuốc lá thực hiện nghiên cứu: “Tổng hợp và phân tích các nghiên cứu, báo cáo của quốc tế và trong nước về tác hại của thuốc lá mới, qua đó đề xuất các biện pháp ngăn chặn thuốc lá mới”.