Ngọc phương Đông tỏa sáng ở trời Tây

Thuật ngữ “ngọc thạch” nhằm chỉ chung 2 loại khoáng vật: ngọc bích và cẩm thạch. Trong đó, ngọc cẩm thạch chất lượng cao nhất còn được gọi là phỉ thúy.

Do đặc tính cực kỳ rắn chắc, khoảng 5.000 năm trước, ngọc bích (loại ngọc thạch phổ biến hơn cả) thường được dùng để chế tạo công cụ lao động, vũ khí, phụ kiện trang trí dùng cho nghi lễ. Cẩm thạch – với chất ngọc trong trẻo, cũng khó tìm hơn – lại xuất hiện khá muộn ở Trung Quốc. Đến thế kỷ XVIII, chúng mới bắt đầu được nhập khẩu từ các mỏ khoáng sản thuộc Myanmar. Trong quá khứ, phỉ thúy sở hữu sắc xanh ngọc thanh mát, thu hút là một loại châu báu từng chỉ thuộc về vua chúa và hoàng tộc.

Vẻ đẹp diễm lệ đầy chiều sâu

Một thiết kế hoa tai cẩm thạch tinh xảo của nghệ nhân trang sức nổi tiếng Wallace Chan – Nguồn ảnh: Wallace Chan

Trang sức, phụ kiện chế tác từ ngọc thạch sờ vào trơn nhẵn, mịn mát. Vì đôi khi thể hiện những đặc tính điện từ cùng khả năng phản xạ âm thanh, thời xưa, ngọc thạch được tin rằng ẩn chứa sức mạnh bảo vệ tinh thần. Sắc màu xanh trong của miếng ngọc gợi nhắc đến sự thuần khiết, trong sạch và trí tuệ – những giá trị tốt đẹp Nho giáo luôn đề cao.

Ngày nay, bị hấp dẫn bởi ý nghĩa mang lại may mắn, cát tường và thịnh vượng, người tiêu dùng ở nhiều quốc gia phương Đông vẫn rất ưa chuộng các sản phẩm từ ngọc thạch. Bên cạnh đó, chất liệu giàu tính thẩm mỹ, ẩn chứa nhiều giá trị tích cực này đang bắt đầu vươn mình khỏi quê hương Á Đông.

Asprey – hãng trang sức cao cấp bậc nhất nước Anh – vừa giới thiệu một bộ sưu tập nữ trang và phụ kiện sử dụng phỉ thúy làm chất liệu chủ đạo. Đây là quyết định đầu tư gây bất ngờ đối với một thương hiệu kim hoàn lâu đời tại thị trường châu Âu.

Nổi bật trong bộ sưu tập của Asprey là vòng tay cẩm thạch họa tiết thân tre – vân xoắn uốn lượn mềm mại, cùng vòng cổ kèm mặt dây chuyền cẩm thạch đính kim cương – Nguồn ảnh: FT

John Rigas – Chủ tịch điều hành Asprey – lý giải: “Thực tế, công ty chúng tôi đã chú ý đến ngọc thạch từ thập niên 1920-1930, giữa giai đoạn văn hóa phương Đông tạo cơn sốt tiêu dùng ở các nước phương Tây, nhất là nơi địa hạt trang sức cao cấp”.

Món nữ trang nổi tiếng xa xỉ của tỉ phú Barbara Hutton – một trong những phụ nữ giàu nhất nước Mỹ thế kỷ XX – là vòng cổ cẩm thạch nạm hồng ngọc và kim cương. Thiết kế bởi hãng Cartier (Pháp) năm 1933, chiếc vòng được bán lại vào năm 2014 với giá 27,4 triệu USD (gần 700 tỉ đồng).
“Ngọc thạch luôn ẩn chứa những giá trị về lịch sử, văn hóa” – Rigas nhận xét. Ông tin rằng loại khoáng vật này sẽ tiếp tục được giới sưu tầm và người yêu trang sức săn tìm vì vẻ đẹp cùng tính chất hiếm có sánh ngang kim cương màu và ngọc trai thiên nhiên.

Bên cạnh đó, đội ngũ sản xuất của Rigas đang muốn quốc tế hóa hình ảnh ngọc thạch. Cộng tác cùng nhóm nghiên cứu từ Đại học Oxford, Asprey cho ra đời một thiết bị tân tiến kết nối từng món nữ trang với hệ thống đánh giá chất lượng chỉn chu do hãng thiết lập. Mỗi sản phẩm xuất xưởng đi kèm một chứng nhận, mô tả đầy đủ các chi tiết từ xuất xứ đến chất lượng. “Chúng tôi muốn thiết lập tiêu chuẩn kiểm định – quản lý hiện đại, hoàn thiện hơn cho chất liệu quý giá này. Một hệ thống quản lý chất lượng hiệu quả không chỉ giúp ích rất nhiều cho người bán mà còn khiến người mua an tâm tuyệt đối”.

Chú báo nhỏ trên thiết kế trâm cài áo của hãng Cartier làm từ chất liệu ngọc bích đen – Nguồn ảnh: FT

Hoà quyện dấu ấn Đông – Tây

Hành trình vươn ra thị trường quốc tế của ngọc thạch còn được thúc đẩy bởi hàng loạt tên tuổi uy tín. Boghossian – thương hiệu trang sức thủ công cao cấp của Thụy Sĩ – vừa cho ra mắt chiếc vòng cổ ngọc thạch tái dựng phong cách nữ trang cổ điển từ đời nhà Thanh. Đã tham khảo nhiều tư liệu lịch sử, thiết kế sang trọng trên được tạo thành từ 7 viên phỉ thúy chế tác tinh xảo, xen lẫn là các chi tiết điểm xuyết bằng kim cương và ngọc lục bảo.
Chopard – nhà sản xuất đồng hồ – trang sức danh tiếng tại thị trường châu Âu – lại cho thấy hướng tiếp cận độc đáo, mới lạ hơn. Caroline Scheufele – Giám đốc sáng tạo của hãng – kết hợp ngọc thạch với một số chất liệu cứng cáp khác (chẳng hạn titanium) nhằm làm nổi bật nét sáng trong nguyên thủy ở ngọc.

“Titanium là một hợp kim bền đẹp, đại diện tiêu biểu cho ngành công nghiệp hiện đại. Phối hợp với ngọc thạch mang vẻ đẹp cổ điển, chúng có thể tạo thành hiệu ứng thị giác thú vị, vừa tương phản vừa hòa quyện” – Scheufele giải thích.

Nữ doanh nhân nhấn mạnh: “Ngọc thạch có khả năng kết nối linh hoạt với nhiều chất liệu và phong cách thiết kế. Cẩm thạch xanh lục đại diện cho sự thanh bình và trí tuệ. Ngọc trắng mang ý nghĩa thuần khiết, êm dịu. Sắc xanh lam mang thông điệp về sự thủy chung, chân thành”.

Chiếc nhẫn phỉ thúy Liên Hoa được chế tác tinh xảo – Nguồn ảnh: FT

Không ít thợ kim hoàn, nhà chế tác hoạt động độc lập đánh giá cao tiềm năng sáng tạo chừng như bất tận ở ngọc thạch. Một ví dụ ấn tượng ra mắt gần đây là mẫu trâm cài cẩm thạch của thương hiệu Carnet (Hồng Kông, Trung Quốc) do chuyên gia thiết kế trang sức nổi danh Michelle Ong chế tác. Ở mặt trên sản phẩm, từng mảnh ngọc thạch được xếp đặt đan xen tạo nên một nhành hoa oải hương mang vẻ đẹp vừa thanh thoát vừa trang nhã.

Ngược lại, Anna Hu – nhà chế tác kim hoàn tài năng người Đài Loan (Trung Quốc) – muốn gợi nhớ dấu ấn Á Đông nơi quê nhà qua thiết kế nhẫn ngọc thạch Liên Hoa. Trung tâm đóa hoa là một mảnh phỉ thúy được đánh bóng, tạo hình tinh tế. Bao phủ bên ngoài là những lớp cánh hoa mềm mại được viền kim cương và ngọc hồng lựu.

Tại Mỹ, bậc thầy về nữ trang Sean Gilson có loạt thử nghiệm lý thú không kém với ngọc thạch. Đáng chú ý là mẫu thiết kế hoa tai bản lớn chạm khắc bằng ngọc thạch sắc trắng và cam, phối cùng đá quý rực rỡ.

Wenhao Yu – Chủ tịch điều hành ngành hàng trang sức, đồng hồ ở khu vực châu Á của Sotheby’s – ấn tượng trước xu hướng phát triển xuyên biên giới của các sản phẩm nữ trang ngọc thạch.

“Chúng tôi đang chứng kiến sức hút bất ngờ ở ngọc thạch, thứ giới chuyên gia gọi là báu vật của thiên nhiên. Người tiêu dùng trẻ, người nước ngoài dường như ngày càng hứng thú với nữ trang, phụ kiện nghệ thuật bằng ngọc. Năm 2021, Sotheby’s ghi nhận tỉ lệ trang sức ngọc thạch bán ra đã tăng hơn 20%” – Yu nói.

Được mệnh danh “Leonardo da Vinci của giới kim hoàn”, Wallace Chan đặc biệt yêu thích ngọc thạch. Ông từng dành lời mô tả giàu tình cảm cho chất liệu đậm nét Á Đông này: “Bản thân mỗi viên ngọc đã ẩn chứa một sự hấp dẫn rất riêng. Vậy nhưng, câu chuyện trải đầy thăng trầm lịch sử, văn hóa chúng đại diện mới là yếu tố xây dựng nên bản sắc của ngọc. Dưới tạo hình nào chăng nữa, ngọc thạch không bao giờ chỉ là một chi tiết trang trí”.

Như Ý