Cơ hội tái sinh dự án đường sắt Yên Viên – Phả Lại – Hạ Long – Cái Lân

Kỳ vọng dở dang

Dự án Tuyến đường sắt Yên Viên – Phả Lại – Hạ Long – Cái Lân được Chính phủ cho phép đầu tư vào năm 2004, có tổng chiều dài 130km, chia thành 4 tiểu dự án vận hành độc lập: Hạ Long – cảng Cái Lân; Lim – Phả Lại; Phả Lại – Hạ Long; Yên Viên – Lim. Tổng mức đầu tư toàn dự án được điều chỉnh đến tháng 3/2012 là 7.665 tỷ đồng.

Dự kiến, dự án hoàn thành vào năm 2011 để nâng cao năng lực vận tải đường sắt từ Hà Nội đến Quảng Ninh. Nếu tuyến đường này hoàn thành, tàu không phải chạy ngược từ ga Yên Viên lên Kép và hành trình chạy từ Hạ Long về Yên Viên còn 1,5 – 2 giờ với tàu khách và 3- 4 giờ với tàu hàng.

Tuy nhiên, do phải tạm đình hoãn theo chủ trương cắt giảm đầu tư công tại Nghị quyết số 11/2011/NQ-CP của Chính phủ, dự án bị “tê liệt” nhiều năm, đến nay chưa bố trí nguồn vốn để tiếp tục triển khai hoàn thiện.

Tiểu dự án Ga Hạ Long đã hoàn thành với chi phí hàng trăm tỷ thì gần như không có khách, hoang tàn và xuống cấp. Đại diện ga Hạ Long cho biết, “Ga Hạ Long được khởi công từ 5/2005 và đưa vào sử dụng từ 10/2014, là tiểu dự án ga Hạ Long – ga Cái Lân – cầu vượt Bàn Cờ với tổng vốn đầu tư 1.510 tỷ đồng từ nguồn vốn trái phiếu chính phủ”.

Nhà ga này được đánh giá đạt chuẩn quốc tế, hệ thống cơ sở hạ tầng thuộc dạng bề thế nhất nhì miền Bắc, nằm trong dự án tuyến đường sắt Yên Viên – Phả Lại – Hạ Long – Cái Lân do Bộ GTVT làm chủ đầu tư với tổng số vốn lên đến hơn 7000 tỷ đồng, hứa hẹn là “cung đường vàng” kết nối các tỉnh vùng Đông Bắc với Thủ đô Hà Nội. Trái với kì vọng ban đầu, tuyến đường sắt này hiện nay gần như không có hàng hóa và hành khách lưu thông.

Được biết, tuyết đường sắt này chạy khổ 1,435m nên chỉ chạy lên được Yên Viên (Hà Nội) hoặc Kép (Bắc Giang). Muốn chuyên chở hàng hóa cũng khó vì toàn quốc đang sử dụng khổ ray 1,067m, phải mất thêm chi phí bốc xếp chuyển toa nên chẳng ai dại gì mà vận chuyển bằng đường sắt này.

Trước đó, Cục Đường sắt Việt Nam đã đề nghị, tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh có điểm đầu là Ga Lào Cai và điểm cuối là Ga Hạ Long (thuộc tuyến đường sắt Kép – Hạ Long). Tổng chiều dài tuyến khoảng 427km bao gồm 41 ga trên tuyến. Tuyến đi qua 10 tỉnh, thành phố gồm: Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hà Nội, Bắc Ninh, Hưng Yên, Hải Dương, Hải Phòng, Quảng Ninh.

Liên danh tư vấn lập quy hoạch là TRICC-TEDI chia tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh bao gồm 2 tuyến chính và 2 tuyến nhánh, trong đó tuyến chính đoạn từ Lào Cai – Nam Hải Phòng – Cảng Lạch Huyện dài 391,06km; tuyến chính đoạn từ Nam Hải Phòng – Cái Lân dài 50,59km; tuyến nhánh Nam Hải Phòng – Cảng Nam Đồ Sơn dài 12,632km; tuyến nhánh đoạn Nam Đình Vũ – Đình Vũ dài 7,418km.

Ước tính tổng nhu cầu vốn của tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh là 179.126 tỷ đồng, trong đó chi phí giải phóng mặt bằng là 23.448 tỷ đồng; chi phí xây dựng và thiết bị là 107.260 tỷ đồng; phần còn lại là chi phí tư vấn, quản lý dự án và dự phòng.

Theo tính toán, nhu cầu vận tải mạng đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh vào năm 2030 dự kiến là 12,77 triệu tấn hàng hóa và 4,65 triệu hành khách; vào năm 2040 dự kiến là 14,94 triệu tấn hàng hóa và 6,22 triệu hành khách.

Vào năm 2050 dự kiến là 17,48 triệu tấn hàng hóa và 8,31 triệu hành khách. Đây là dự án nhằm đáp ứng nhu cầu vận tải bằng đường sắt; kết nối đường sắt quốc gia với các cảng biển, khu công nghiệp tập trung, khu du lịch, nhằm phát huy được hiệu quả của vận tải đường sắt, đáp ứng sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.

Hi vọng “tái sinh”

Sau hơn chục năm bị đình, hoãn, giãn tiến độ do thiếu vốn, ảnh hưởng đến đời sống của hàng ngàn hộ dân, Dự án tuyến đường sắt Yên Viên – Phả Lại – Hạ Long – Cái Lân do Bộ Giao thông – Vận tải làm chủ đầu tư đang có thêm tia hy vọng tái sinh, khi mới đây Bộ Giao thông – Vận tải (nay là Bộ Xây dựng) có Công văn số 980/BGTVT-CQLXD gửi Thủ tướng Chính phủ báo cáo quá trình triển khai thực hiện dự án, đưa vào danh mục đầu tư công trung hạn 2026 – 2030.

Theo nội dung Công văn số 980/BGTVT-CQLXD, Bộ Giao thông – Vận tải kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét, chấp thuận đưa Dự án tuyến đường sắt Yên Viên – Phả Lại – Hạ Long – Cái Lân vào danh mục đầu tư công trung hạn 2026 – 2030, làm cơ sở để Bộ bố trí vốn và hoàn thành thủ tục điều chỉnh dự án theo thẩm quyền, tuân thủ quy định của Luật Đầu tư công số 58/2024/QH15.

Trước đó, tại Kết luận số 49-KL/TW về Định hướng phát triển đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Bộ Chính trị đã yêu cầu tiếp tục đầu tư hoàn thành đường sắt Yên Viên – Phả Lại – Hạ Long – Cái Lân đến năm 2030. Trong Quy hoạch Mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050 cũng xác định, đầu tư tuyến đường sắt Yên Viên – Phả Lại – Hạ Long – Cái Lân trong giai đoạn đến năm 2030.

Tiếp đó, Cục Đường sắt Việt Nam cũng đề nghị xem xét thẩm định, phê duyệt quy hoạch tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh, bao gồm 2 tuyến chính và 2 tuyến nhánh, trong đó tuyến chính đoạn từ Lào Cai – Nam Hải Phòng – Cảng Lạch Huyện dài 391,06km; tuyến chính đoạn từ Nam Hải Phòng – Cái Lân dài 50,59km; tuyến nhánh Nam Hải Phòng – Cảng Nam Đồ Sơn dài 12,632km; tuyến nhánh đoạn Nam Đình Vũ – Đình Vũ dài 7,418km.

Uớc tính tổng nhu cầu vốn của tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh là 179.126 tỷ đồng. Việc Cục Đường sắt Việt Nam đề nghị Bộ Giao thông – Vận tải xem xét thẩm định, phê duyệt quy hoạch tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh cũng là tín hiệu tích cực cho Dự án đường sắt Yên Viên – Phả Lại – Hạ Long – Cái Lân có thể tiếp tục được triển khai.

Dự án tuyến đường sắt Yên Viên – Phả Lại – Hạ Long – Cái Lân được Thủ tướng Chính phủ cho phép đầu tư tại Văn bản số 75/CP-CN ngày 9/1/2004 bằng nguồn vốn trái phiếu chính phủ, với chiều dài 131km, điểm đầu tại Ga Yên Viên, điểm cuối tại Cảng Cái Lân, tổng mức đầu tư 7.663 tỷ đồng.

Dự án được chia thành 4 tiểu dự án độc lập và được khởi công vào năm 2008, dự kiến hoàn thành năm 2011. Nếu dự án hoàn thành, hành trình tàu khách chạy từ Hạ Long về Yên Viên còn 1,5 – 2 giờ; tàu hàng là 3 – 4 giờ, góp phần tạo hành lang giao thông, vận tải thúc đẩy Hà Nội – Quảng Ninh phát triển. Tuy nhiên, do bị đưa vào danh sách các dự án phải đình hoãn, giãn tiến độ theo chủ trương cắt giảm đầu tư công tại Nghị quyết số 11/2011/NQ-CP ngày 24/2/2011 của Chính phủ, nên Dự án tuyến đường sắt Yên Viên – Phả Lại – Hạ Long – Cái Lân phải tạm dừng triển khai từ năm 2011 đến nay.

Việc dự án bị “treo” suốt hơn 15 năm qua, đã ảnh hưởng đến đời sống của gần 3.000 hộ dân trên địa bàn các địa phương: Hạ Long, Uông Bí, Đông Triều. Do nằm trong vùng dự án nên các hộ gia đình không thể xây dựng, sửa chữa nhà ở, không được tách thửa, chuyển quyền sử dụng đất, cấp đổi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất…, kéo theo kìm hãm về phát triển kinh tế – xã hội.

Hy vọng rằng, với những chủ trương, định hướng, quy hoạch mới về hệ thống đường sắt của Bộ Giao thông – Vận tải thì Dự án Tuyến đường sắt Yên Viên – Phả Lại – Hạ Long – Cái Lân sớm được tái sinh, qua đó thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội của các địa phương, giúp người dân trong vùng dự án yên tâm ổn định cuộc sống.