Tại sao xôi xoài là món tráng miệng mùa hè “đỉnh cao” ở Thái Lan?

Thái Lan nổi tiếng với sự đa dạng của các loại xoài, với hơn 200 giống khác nhau được trồng trên khắp cả nước. Thế nhưng, khi nhắc đến món tráng miệng “quốc dân” Khao Nieow Mamuang, hay xôi xoài quen thuộc với bạn bè quốc tế, chỉ một vài giống xoài đặc biệt mới có thể tạo nên hương vị hoàn hảo.

Đơn giản đến bất ngờ, xôi xoài là sự kết hợp tinh tế giữa những lát xoài chín mọng, ngọt lịm, ăn kèm với xôi nếp dẻo thơm, quyện trong lớp nước cốt dừa béo ngậy và điểm xuyết chút đậu xanh rang giòn tan. Nếu được chế biến đúng chuẩn, món ăn này sẽ mang đến một trải nghiệm ẩm thực tuyệt vời, một sự cân bằng hoàn hảo giữa hương vị và kết cấu.

Và ít ai có thể đạt đến sự cân bằng ấy một cách hoàn hảo như bà Varee Jeensuwan, 63 tuổi, “nữ hoàng” xôi xoài không thể tranh cãi của Bangkok. Cửa hàng Mae Varee của bà, tọa lạc tại khu phố Thonglor sầm uất, đã phục vụ món tráng miệng này từ năm 1981.

“Món tráng miệng ngon nhất vào mùa hè ở Thái Lan chính là xoài và xôi,” bà Varee chia sẻ với CNN. “Từ tháng 3 đến tháng 5 là thời điểm lý tưởng nhất để thưởng thức, khi xoài chín tự nhiên, ngọt đậm đà và giá cả phải chăng. Gạo nếp cũng thơm ngon hơn nhờ độ tươi mới.”

Bí quyết chọn xoài “chuẩn vị”

Theo bà Varee, xoài Nam Dok Mai (xoài hoa) là giống xoài phổ biến nhất để làm xôi xoài, bởi hương vị ngọt ngào và kết cấu mịn màng đặc trưng. Những trái xoài Nam Dok Mai ngon nhất thường được tìm thấy ở quận Bangkhla, tỉnh Chacheonseo.

Một giống xoài khác cũng được ưa chuộng không kém là Oak Rong, mà theo bà Varee, phải có nguồn gốc từ quận Damnoen Saduak, tỉnh Ratchaburi. “Giống xoài này khá hiếm, chỉ có một ít vào tháng Giêng và nhiều hơn vào tháng Ba và tháng Tư. Oak Rong nổi tiếng với người Thái hơn, còn du khách nước ngoài thường quen thuộc với Nam Dok Mai hơn.”

Sự hòa quyện của những nguyên liệu tinh túy

Ảnh minh họa

Dù xoài đóng vai trò chủ chốt, nhưng những nguyên liệu khác cũng quan trọng không kém trong việc tạo nên món xôi xoài hoàn hảo. Tại cửa hàng Mae Varee, bà sử dụng loại gạo nếp được tuyển chọn kỹ lưỡng từ tỉnh Chiang Rai ở miền bắc Thái Lan. Dừa được lấy từ tỉnh Suratthani ở phía nam, bởi hương vị đậm đà của dừa nơi đây sẽ làm nổi bật hương vị của gạo nếp. Đậu xanh vàng được rang thay vì chiên để tạo độ giòn nhẹ nhàng cho món ăn. Thậm chí, muối dùng trong nước cốt dừa cũng được bà đặt hàng từ tỉnh ven biển Samut Sakorn.

Ảnh minh họa

Khách hàng của Mae Varee là sự pha trộn giữa người Thái và du khách nước ngoài. “Tôi thấy hầu hết khách hàng nước ngoài của mình đến từ Trung Quốc, Hồng Kông và Singapore. Khi đến đây, họ thường check-in trên mạng xã hội trước cửa hàng của tôi. Họ nói rằng nếu đến Thái Lan mà chưa ghé Mae Varee thì coi như chưa thực sự đến Thái Lan vậy,” bà Varee tự hào chia sẻ.

Hiệu ứng “Milli” và sự lan tỏa toàn cầu

Không thể nói về tình yêu của người Thái dành cho xôi xoài mà không nhắc đến nữ rapper trẻ tuổi nổi tiếng Milli (Danupha Khanatheerakul). Vào năm 2022, tại lễ hội âm nhạc Coachella ở California, cô đã gây ấn tượng mạnh khi kết thúc màn trình diễn của mình bằng cách thưởng thức một bát xôi xoài ngay trên sân khấu.

Hành động này đã tạo nên một cơn sốt xôi xoài trên khắp Thái Lan. Tại Bangkok, hình ảnh trên mạng xã hội và các trang tin tức cho thấy các cửa hàng xôi xoài nổi tiếng nhất thành phố đột nhiên “cháy hàng”, với hàng dài tài xế giao hàng chờ đợi bên ngoài.

Trong số những người hưởng lợi từ “hiệu ứng Milli” có K. Panich, một trong những quán xôi xoài lâu đời nhất ở Bangkok, mở cửa từ năm 1932. Quán nằm gần Cung điện Hoàng gia, một điểm thu hút lịch sử nổi tiếng. K. Panich đã vinh dự nhận được giải thưởng Bib Gourmand của Michelin hàng năm kể từ năm 2019, một sự công nhận cho chất lượng và giá trị tuyệt vời của quán.

Bà Khun Nan, quản lý tại K. Panich, chia sẻ rằng bí quyết tồn tại lâu dài của quán chính là cam kết tìm nguồn cung ứng những nguyên liệu hàng đầu từ khắp mọi miền đất nước. “Chúng tôi tập trung vào chất lượng của nguyên liệu thô,” bà nói, đồng thời cho biết hàng chục du khách nước ngoài ghé thăm quán mỗi ngày.

Đối với những khách hàng chỉ muốn mua xoài tươi, K. Panich còn tạo điều kiện cho các nhà cung cấp địa phương bày bán sản phẩm của họ ngay bên ngoài cửa hàng. Bà Saowalak Chaimeesuk, một người bán xoài 54 tuổi, cho rằng xôi xoài là món ăn mùa hè được yêu thích bởi nó gợi nhớ về những ký ức tuổi thơ. “Ngày xưa, chúng tôi không trồng xoài Nam Dok Mai quanh năm, nhưng nhờ những tiến bộ trong nông nghiệp, chúng tôi có thể có chúng vào bất kỳ mùa nào,” bà chia sẻ.

Sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại

Xôi xoài không chỉ là một món ăn đường phố phổ biến mà còn là một món tráng miệng quen thuộc trong thực đơn của các nhà hàng cao cấp trên khắp Thái Lan, với nhiều biến tấu hiện đại đầy sáng tạo. Ví dụ, nhà hàng R-Haan hai sao Michelin ở Bangkok phục vụ món Cơm nếp xoài Thái “Home Sweet Home” tươi mát, một món parfait xoài ba lớp ăn kèm với xôi và kem dừa.

Theo bếp trưởng Chumpol Jangprai của R-Haan, có bằng chứng cho thấy xôi xoài đã xuất hiện từ cuối thời kỳ Ayutthaya (1351-1767), và được nhắc đến trong các tài liệu ẩm thực nhiều thế kỷ sau đó. “Các công thức nấu ăn từ triều đại Vua Rama V (1868-1910) đã đề cập đến ‘khao niew moon’, tức là gạo nếp hấp với nước cốt dừa có đường. Món này có thể được phục vụ với nhiều loại trái cây khác nhau, bao gồm cả xoài. Dù không có nguồn gốc từ Thái Lan, nhưng xoài đã được trồng ở đây từ rất lâu, và loại trái cây sẵn có này đã trở thành một sự kết hợp tự nhiên với gạo nếp ngọt ngào.”

Vì vậy, dù xôi xoài có thể không phải là một món tráng miệng cổ xưa, lịch sử của nó phản ánh sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống ẩm thực Thái Lan và những nguyên liệu địa phương sẵn có. Đó chính là minh chứng cho sự khéo léo và hương vị tuyệt vời mà ẩm thực Thái Lan nổi tiếng trên toàn thế giới.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!