Nhà thờ 103 tuổi trên khu nghĩa trang ở TP.HCM, mang tên thánh nữ bị hỏa thiêu

Chiều cuối tháng 5, dạo quanh khu vực Chợ Lớn (TP.HCM), chúng tôi dừng lại trước một công trình kiến trúc mang dáng dấp phương Tây cổ điển, nằm giữa công viên nhiều cây cao bóng mát.

Đó là nhà thờ Thánh Jeanne d’Arc (hay còn được người dân quen gọi là nhà thờ Ngã Sáu), thuộc Tổng giáo phận TP.HCM, tọa lạc trên đường Hùng Vương (P.9, Q.5).

Người dân thường gọi là nhà thờ Ngã Sáu, vì gần nhà thờ có 3 con đường Nguyễn Tri Phương, Ngô Gia Tự và Nguyễn Chí Thanh đan chéo nhau chia thành 6 hướng đi.

ẢNH: UYỂN NHI

Nhà thờ được xây dựng từ năm 1922 và khánh thành vào tháng 5.1928, trên khu đất vốn là nghĩa trang. 

Tổng thể kiến trúc mang phong cách Neo Roman (là trào lưu kiến trúc phục hưng lại kiểu Romanesque – La Mã hậu kỳ, phổ biến vào thế kỷ 19. Đặc trưng là các mái vòm hình bán nguyệt, tường dày, cửa sổ hẹp, tháp vuông hoặc tròn…) pha Gothic (là phong cách kiến trúc bắt đầu phát triển từ nửa sau thời Trung cổ ở Tây Âu và thịnh hành cho đến tận cuối thế kỷ 16. Đặc trưng mái vòm nhọn, cửa số kính màu lớn và các trụ bay…), với kết cấu vòm cung làm chủ đạo, cửa sổ kính màu, mái ngói âm dương cổ kính… 2 bên hông tiếp giáp với các trục đường lớn, tạo thế vững chãi và trang nghiêm giữa không gian đô thị.

Mặt tiền nhà thờ nổi bật với tháp chuông chính cao vút, 2 bên là 2 tháp chuông phụ thấp hơn, cân xứng. Phần trên tháp chuông được thiết kế các dãy lam gió hình chữ nhật đứng, trên đỉnh là 3 mái chóp cong, tạo điểm nhấn vút lên bầu trời.

Mặt bên được chia nhịp đều bằng các cột đơn giản, cửa sổ cuốn vòm và tường kết thúc bằng đường chỉ thanh thoát, tất cả hòa quyện tạo nên một tổng thể vừa cổ kính vừa trang nhã.

ẢNH: UYỂN NHI

Bước vào bên trong, nhà thờ chia làm 5 gian lớn, sơn màu nhạt, tạo cảm giác nhẹ nhàng và tĩnh lặng. Một tầng lửng chạy dọc theo giáo đường, kết hợp cùng hệ thống lam gió bố trí ở cửa sổ và tường.

5 quả chuông được đúc từ năm 1930, mỗi quả đều chạm khắc hoa văn cùng tên riêng, có thể là tên những người đã góp tiền đúc chuông, để lại dấu ấn tinh thần cho thế hệ sau.

Là giáo dân thường xuyên đến cầu nguyện tại nhà thờ Thánh Jeanne d’Arc, bà Kim Tuyến (51 tuổi, quê ở Huế) chia sẻ đã vào TP.HCM lập nghiệp từ khi còn ở tuổi đôi mươi. Bà nhớ lại, những năm 2000, khu vực quanh nhà thờ vẫn còn khá hoang sơ, vắng vẻ, chưa có nhiều tòa nhà cao tầng sầm uất như hiện nay.

“Từ xưa đến nay, người từ xa vào TP.HCM chữa bệnh, nhất là bà con nghèo ở tỉnh, thường được cha xứ cho ở tạm trong khuôn viên nhà thờ, không mất tiền trọ, lại còn được hỗ trợ ăn uống để tiết kiệm chi phí chữa trị”, bà Tuyến xúc động nói.

ẢNH: UYỂN NHI

Vì sao nhà thờ tên Jeanne d’Arc?

Theo Tổng giáo phận TP.HCM, trước năm 1865, giáo dân Việt – Hoa còn ít, thường đi lễ tại nhà thờ Chợ Quán (Q.5, TP.HCM). Sau này, khi linh mục Philipphê thuộc Hội Thừa Sai Paris từ Trung Quốc sang thấy cộng đồng giáo dân ngày càng đông, ông đã cho xây nhà thờ Micae trên đường Phùng Hưng.

Đến năm 1898, linh mục Phanxicô Xavier Tam Assou (gọi là Cha Tam) tiếp tục xây dựng nhà thờ mới, nhường nhà thờ Micae lại cho giáo dân Việt. Từ đây, quá trình hình thành và mở rộng giáo xứ Chợ Quán bước vào giai đoạn phát triển mạnh.

ẢNH: UYỂN NHI

Sau đó, linh mục Gioan Baotixita Huỳnh Tịnh Hướng được cử làm cha sở. Nhận thấy nhà thờ Micae đã xuống cấp và không còn phù hợp, ông quyết định xây dựng một ngôi thánh đường mới với danh hiệu là Jeanne d’Arc.

Thánh Jeanne d’Arc là nữ anh hùng lãnh đạo quân Pháp chống quân Anh. Nhưng bà bị kết tội dị giáo và thiêu sống năm 19 tuổi. Năm 1920, bà được Giáo hội Công giáo phong thánh.

ẢNH: UYỂN NHI

Giáo xứ nhận Thánh Jeanne d’Arc là thánh bổn mạng trong một hoàn cảnh đặc biệt. Là một giáo họ thuộc họ đạo Chợ Quán, nên khi được tách thành họ đạo riêng vào đúng dịp bà được phong thánh vào đầu thế kỷ 20, nên cha sở bấy giờ đã nhận vị thánh này làm bổn mạng.

Thời điểm đó, việc xây dựng nhà thờ diễn ra gần như trùng khớp với thời gian Jeanne d’Arc được phong thánh. Chính vì vậy, cha sở Huỳnh Tịnh Hướng đã chọn bà làm thánh bổn mạng của nhà thờ.

Nhiều người cho rằng, Jeanne d’Arc còn là biểu tượng chống ngoại xâm bất khuất, mang ý nghĩa thiêng liêng về lòng can đảm, sự kiên cường của một dân tộc.

TP.HCM ngày càng hiện đại, nhà thờ Ngã Sáu vẫn hiện hữu, lặng lẽ, cổ kính mà uy nghi. Vẻ đẹp kiến trúc phương Tây cùng câu chuyện về một thánh nữ tử vì đạo vẫn hiện diện trong từng lớp tường rêu phong, từng hồi chuông vang vọng giữa lòng phố thị.