VTV.vn – Mỗi khi tháng năm âm lịch về, miền sóng nước Trà Vinh lại rộn ràng tiếng trống, tiếng chiêng vọng từ thị trấn biển Mỹ Long – nơi diễn ra lễ hội Cúng biển truyền thống.
Không phải lễ hội lớn nhất, cũng chẳng được trang trí bằng ánh đèn sân khấu rực rỡ, nhưng lễ hội Cúng biển Mỹ Long lại lưu giữ một cách mộc mạc, tròn vẹn nhất tinh thần cư dân miền biển Nam Bộ – sống chung với biển, tin cậy vào biển, và biết ơn biển.
Đối với người dân Mỹ Long, biển không chỉ là nơi để đánh bắt mưu sinh, mà là một phần máu thịt, một thế giới linh thiêng hiện diện trong đời sống tinh thần hằng ngày. Tín ngưỡng thờ Nam Hải Đại Tôn (Cá Ông) đã ăn sâu vào tiềm thức, được gìn giữ qua lễ Nghinh Ông – nghi lễ chính trong chuỗi ngày hội từ mùng 10 đến 12 tháng 5 âm lịch.
Các nghi lễ như Tiền giảng, Tế Thần Nông, Tế Chiến sĩ trận vong, Tế Tiên hiền, Nghinh Ông và Tống tàu được tổ chức trang nghiêm, phản ánh sự giao hòa giữa tín ngưỡng dân gian và đạo lý truyền thống: biết ơn trời đất, thần linh và tổ tiên.
Đông đảo người dân tham gia lễ hội
Ông Nguyễn Văn Đẹp – Chánh bái Hội miếu Bà Chúa Xứ thị trấn Mỹ Long – cho biết: “Lễ hội Cúng biển Mỹ Long đã được duy trì đều đặn suốt từ năm 1920 đến nay. Đây là cách người dân bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc với biển cả – nơi nuôi sống họ qua bao thế hệ. Mỗi mùa lễ là một dịp để cầu mong mưa thuận gió hòa, ghe thuyền đầy tôm cá, và đời sống bà con ngư dân ngày một sung túc, an lành.”
Trong các nghi thức lễ, Lễ Nghinh Nam Hải bằng ghe từ biển về miếu Bà Chúa Xứ là thời khắc trang trọng và cảm động nhất. Hàng trăm người dân trong trang phục lễ truyền thống khiêng kiệu, hòa cùng tiếng trống lân, tiếng nhạc lễ, đi khắp đường làng, như một cuộc hành hương giữa lòng biển cả. Ông Nguyễn Văn Đẹp – Chánh Bái lễ hội – chia sẻ: ngư dân đi biển thường sợ sóng to gió lớn nhưng tin rằng có ông Nam Hải độ trì. Lễ hội này là cách thế hệ đi trước dạy con cháu mình biết sống ơn nghĩa, sống hài hòa với trời đất, biển cả.
Lễ Tống tàu ra biển
Kết thúc chuỗi nghi lễ là Tống tàu, hay còn gọi Tống quái – nghi thức thả tàu mô hình với kích thước bằng 1/3 tàu thật, được đóng bằng gỗ dầu. Đúng 12h ngày 12/5 hằng năm khi con nước ròng, lễ ra khơi mang theo heo trắng, xôi, rượu, muối, chuối và hình nhân… với niềm tin tiễn đi tai ương, nghịch cảnh, mở ra một mùa biển an lành.
Các ghe thuyền nối nhau tống tàu ra biển
Không chỉ là nghi lễ tín ngưỡng, lễ hội cúng biển Mỹ Long còn là một không gian sống động của văn hóa cộng đồng: từ âm vang của nghệ thuật hát bội, đến các trò chơi dân gian như kéo co, nhảy bao bố, múa lân – múa rồng, cùng không gian ẩm thực, triển lãm, trưng bày hình ảnh… tạo nên bức tranh đồng hiện giữa truyền thống và hiện đại.
Trình diễn nghệ thuật hát bội tại Lễ hội cúng biển Mỹ Long
“Để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, chúng tôi kết hợp lễ và hội, để lễ trang nghiêm, hội vui tươi. Quan trọng là để người dân thấy đây là lễ hội của họ” – Ông Nguyễn Văn Dài, Chủ tịch UBND thị trấn Mỹ Long – thông tin.
Lễ hội Cúng biển Mỹ Long được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia từ năm 2013, nhưng điều đáng quý hơn là lễ hội vẫn đang sống động, không qua phục dựng hay sân khấu hóa. Theo Ông Nguyễn Hoàng Sum, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Trà Vinh, việc ngành văn hóa làm là hỗ trợ người dân tổ chức đúng nghi thức và tài liệu hóa lễ hội. Chỉ khi người dân thấy tự hào và được trao quyền gìn giữ, lễ hội mới thực sự tồn tại lâu dài.
Bà Nguyễn Thị Nga, TP Vĩnh Long – người đi viếng lễ suốt hơn 15 năm qua – hào hứng chia sẻ: “Mỗi năm, chúng tôi đều chuẩn bị chu đáo lễ vật và thành kính cúng bái. Năm nào tôi cũng về đây viếng, ngủ ở miếu một đêm, tranh thủ xem hát bội, thực hiện các nghi thức cúng”.
Giữa thời đại số hóa và xã hội ngày càng phát triển rộng mở, lễ hội truyền thống vẫn là một “mỏ neo văn hóa” giúp mỗi người dân nhớ về cội nguồn, giữ được niềm tin, tình nghĩa và sự kính trọng đối với trời đất và cộng đồng.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!
