Khơi thông vốn cho dự án năng lượng xanh

Khó khăn hạn chế sự phát triển

Ông Đặng Trần Thọ – Viện trưởng Viện Công nghệ Năng lượng (ĐH Bách Khoa Hà Nội) đánh giá: là quốc gia có tiềm năng phát triển năng lượng tái tạo nhưng hiện nay, quá trình chuyển hóa tiềm năng thành hiện thực tại Việt Nam vẫn là thách thức. Trong đó, rào cản lớn nhất là khung chính sách thiếu hoàn thiện và ổn định, khó triển khai nhất quán giữa trung ương và địa phương.

Chuyển đổi năng lượng tiêu tốn nguồn lực tài chính rất lớn. Theo tính toán của Bộ Công Thương và các đối tác phát triển, để đạt được các mục tiêu trong Quy hoạch điện VIII điều chỉnh, Việt Nam cần đầu tư khoảng 135-150 tỷ USD trong giai đoạn 2021- 2030, tương đương gần 15 tỷ USD/năm. Nguồn lực lớn này, ngân sách chỉ có thể đảm đương một phần, phần lớn còn lại phải đến từ khu vực tư nhân và các nguồn vốn quốc tế…

Song, hiện nay việc huy động vốn cho các dự án năng lượng xanh tại Việt Nam hiện đang gặp nhiều rào cản. Các ngân hàng trong nước có tâm lý e ngại cho vay các dự án năng lượng tái tạo do một số rủi ro liên quan đến pháp lý (thiếu hợp đồng mua bán điện PPA dài hạn có bảo lãnh), rủi ro thị trường (chưa có giá điện ổn định) và rủi ro kỹ thuật (không đảm bảo giải tỏa công suất).

Chưa kể, cơ chế chia sẻ rủi ro công – tư, bảo lãnh hợp đồng từ các định chế tài chính cũng là khoảng trống khiến dòng vốn xanh chưa thể tiếp cận đại trà. Trong khi cơ chế tín dụng xanh được chuẩn hóa và triển khai rộng rãi cũng chưa có. Việc phát hành trái phiếu xanh còn mang tính thử nghiệm, chưa có khung phân loại thống nhất về hoạt động xanh – sạch – bền vững.

Khảo sát do Ban IV thực hiện cho thấy, vốn được xem là trở ngại lớn nhất của doanh nghiệp khi chuyển đổi xanh với 50% doanh nghiệp được khảo sát đề cập đến khó khăn về vốn. Tỷ lệ doanh nghiệp trong các ngành công nghiệp chế biến chế tạo và nông lâm thủy sản gặp khó khăn về vốn lần lượt là 53,7% và 52,9%. Doanh nghiệp trong nước khó khăn nhiều hơn so với doanh nghiệp FDI.

Đáng chú ý, doanh nghiệp quy mô vừa là nhóm gặp khó khăn về vốn lớn nhất với 62,7% doanh nghiệp có doanh thu từ 1.000 – 1.500 tỷ đồng cho biết thiếu nguồn lực tài chính để chuyển đổi xanh.

Khơi thông nguồn vốn cho dự án xanh

Từ thực tế trên, Viện trưởng Viện Công nghệ Năng lượng Đặng Trần Thọ cho rằng, một trong những điều kiện tiên quyết để triển khai hiệu quả Quy hoạch điện VIII điều chỉnh là xây dựng và hoàn thiện hệ thống thể chế mang tính đồng bộ, rõ ràng, đủ linh hoạt để thích ứng với xu thế công nghệ và thị trường. Chỉ với cơ chế, chính sách ổn định, nhất quán, các nhà đầu tư, doanh nghiệp mới yên tâm đầu tư.

Bên cạnh đó, phát triển hệ sinh thái tài chính xanh tương xứng để khơi thông nguồn vốn. Cụ thể, thiết lập khung pháp lý cho tài chính xanh bao gồm: hệ thống phân loại xanh, tiêu chí thẩm định dự án năng lượng tái tạo, cơ chế chứng nhận tín dụng xanh và khuyến khích phát hành trái phiếu xanh.

Đồng thời, các cơ quan chức năng cần thiết kế các công cụ chia sẻ rủi ro công – tư như bảo lãnh hợp đồng PPA, bảo lãnh rủi ro chính sách (thay đổi luật, trì hoãn cấp phép, cắt giảm công suất…); khuyến khích thành lập các quỹ tín dụng xanh cấp vùng, huy động vốn từ nhà đầu tư cá nhân, tổ chức tài chính địa phương và doanh nghiệp phát thải lớn cần bù trừ carbon.

Hệ thống ngân hàng thương mại cần được hỗ trợ nâng cao năng lực đánh giá rủi ro môi trường – xã hội – công nghệ (ESG) để mở rộng cho vay trung dài hạn vào năng lượng tái tạo. Ngoài ra, xem xét ưu đãi lãi suất, giãn nợ, bảo hiểm đầu tư cho các dự án năng lượng tái tạo có hiệu quả cao về giảm phát thải và tạo việc làm xanh.

Thực hiện Nghị quyết số 57, cần thiết đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng khoa học công nghệ – yếu tố nền tảng, xuyên suốt toàn bộ chuỗi giá trị năng lượng xanh từ sản xuất đến lưu trữ, truyền tải và tiêu dùng thông minh. Hiện Việt Nam vẫn chủ yếu nhập khẩu công nghệ, chưa có hệ sinh thái đổi mới sáng tạo nội địa đủ mạnh. Để đảm bảo tính tự chủ và bền vững, cần có chiến lược đầu tư mạnh vào R&D, hợp tác quốc tế, thương mại hóa công nghệ và xây dựng hạ tầng thử nghiệm tiêu chuẩn.