Gạo ST25 và bài toán bảo vệ thương hiệu nông sản Việt

Hàng loạt vụ việc bị phát hiện

Gạo ST25 – thương hiệu từng được thế giới công nhận là “gạo ngon nhất thế giới” năm 2019 đang trở thành nạn nhân của các hành vi mạo danh, làm nhái trắng trợn trên thị trường nội địa. Chỉ trong thời gian ngắn, hàng loạt cơ sở kinh doanh tại Hà Nội đã bị lực lượng chức năng phát hiện kinh doanh gạo giả ST25, từ việc đóng gói lại bao bì đến việc sử dụng tem nhãn giả, gắn mác “Gạo ông Cua – ST25 – Lúa Tôm” nhằm đánh lừa người tiêu dùng.

Cụ thể, ngày 29/5, Công an Hà Nội đã khởi tố hai chủ cửa hàng gạo về tội sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm. Số lượng tang vật lên tới hơn 17 tấn gạo, thu lợi bất chính hàng trăm triệu đồng.

Chỉ sau đó mấy ngày, nhiều vụ việc tương tự cũng được Chi cục Quản lý thị trường TP.Hà Nội chuyển sang cơ quan điều tra với dấu hiệu hình sự rõ ràng. Tại cửa hàng Hải Yến (quận Tây Hồ), gạo được đóng lại từ bao 50kg thành loại 5kg, dán nhãn giống hệt hàng thật. Tại cửa hàng Danh Nhân (quận Thanh Xuân) và Tuyết Kỳ (quận Bắc Từ Liêm), các bao gạo ST25 giả được bày bán công khai với giá cao, ngang bằng hoặc cao hơn hàng thật. Thậm chí, một số cơ sở còn có đầy đủ bao bì, thiết bị đóng gói và vỏ túi gạo ghi nhãn hiệu “Đặc sản Sóc Trăng – ST25”, nhưng không rõ nguồn gốc đơn vị sản xuất.

Điều đáng nói, các thủ đoạn vi phạm ngày càng tinh vi, từ việc sử dụng thiết bị đóng gói chuyên nghiệp đến việc in ấn bao bì giả rất khó phân biệt bằng mắt thường. Những vụ việc này cho thấy mức độ nghiêm trọng của nạn hàng giả trong lĩnh vực nông sản, và ST25 hiện đang là cái tên “nóng” nhất trong ma trận hàng giả.

Bảo vệ thương hiệu – bài toán nan giải

Do gạo Việt vẫn chưa có thương hiệu quốc gia, nên doanh nghiệp tư nhân Hồ Quang Trí – đại diện hợp pháp của thương hiệu “Gạo Ông Cua” phải tự mình gồng gánh trách nhiệm bảo vệ thương hiệu cả trong và ngoài nước.

Ông Hồ Quang Cua, cha đẻ của giống lúa ST25, từng chia sẻ, chỉ vài tháng sau khi gạo Việt đạt danh hiệu “ngon nhất thế giới”, một công ty tại Mỹ đã lập tức đăng ký độc quyền thương hiệu ST25. May mắn thay, bằng nỗ lực pháp lý và truyền thông, doanh nghiệp đã ngăn chặn được bước đi nguy hiểm này. Tuy nhiên, hành trình bảo vệ thương hiệu vẫn chưa kết thúc, đặc biệt là khi tình trạng vi phạm trong nước lại ngày càng nghiêm trọng.

Sự thật là, việc bảo hộ nhãn hiệu hiện nay vẫn còn nhiều lỗ hổng. Các doanh nghiệp nhỏ lẻ, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp, thường không đủ tiềm lực để theo đuổi các vụ kiện tụng kéo dài và tốn kém. Trong khi đó, hàng giả, hàng nhái lại dễ dàng “tung hoành” vì lợi nhuận cao, rủi ro thấp.

Cho ý kiến về vấn đề này, ông Phạm Thái Bình – Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Nông nghiệp công nghệ cao Trung An cho rằng không có gạo giả về chất lượng, mà chỉ có hành vi giả mạo thương hiệu, xuất xứ. Đây là hành vi gian lận thương mại, gây hiểu nhầm nghiêm trọng cho người tiêu dùng và tạo ra môi trường cạnh tranh không lành mạnh.

Doanh nghiệp, người tiêu dùng cần làm gì?

Trong khi chờ đợi các biện pháp mạnh tay hơn từ cơ quan quản lý, chính người tiêu dùng cũng cần trang bị kiến thức để tự bảo vệ mình. Theo ông Hồ Quang Cua, hiện các sản phẩm chính hãng “Gạo Ông Cua” đều được dán tem iCheck chống giả. Người tiêu dùng chỉ cần cào lớp bạc để lấy mã định danh, sau đó dùng ứng dụng iCheck để quét và xác minh tính chính hãng.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều người dân vẫn chưa có thói quen kiểm tra sản phẩm kỹ càng trước khi mua. Một bộ phận người tiêu dùng còn nhầm tưởng rằng việc gắn tem chống giả hoặc quét ra thông tin là đủ để xác thực, trong khi các đơn vị làm giả ngày càng tinh vi trong việc sao chép bao bì và mã QR.

Chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy cho rằng, cùng với việc xây dựng thương hiệu, các doanh nghiệp cần nhanh chóng đăng ký bảo hộ kiểu dáng công nghiệp và nhãn hiệu tại Cục Sở hữu trí tuệ. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu nguy cơ bị xâm phạm mà còn tạo cơ sở pháp lý để xử lý vi phạm hiệu quả hơn. Về phía người dân, ông Thủy cho rằng cần có ý thức “nói không” với hàng giả, hàng nhái. Đây chính là hàng rào đầu tiên và quan trọng nhất để hàng giả không thể tồn tại.

Rõ ràng, cuộc chiến chống hàng giả, hàng nhái không thể diễn ra trong một sớm một chiều. Đây là hành trình dài đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Gạo ST25 là niềm tự hào không chỉ của doanh nghiệp Hồ Quang Trí, mà còn là biểu tượng cho chất lượng và tiềm năng của nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế. Nếu không có biện pháp bảo vệ hiệu quả, chúng ta có nguy cơ để thương hiệu Việt bị “xóa sổ” ngay trên sân nhà.

Đây là thời điểm không thể chậm trễ hơn nữa. Một nền nông nghiệp phát triển bền vững cần bắt đầu từ việc bảo vệ thương hiệu bằng hành động cụ thể, quyết liệt và đồng bộ. Gạo ST25 hay bất kỳ sản phẩm nông nghiệp nào khác xứng đáng được bảo vệ như một tài sản quốc gia, thay vì trở thành nạn nhân trong cuộc đua trục lợi vô lương.