Luật Báo chí sửa đổi Cơ hội bứt phá

Số liệu thống kê cho thấy, nguồn thu từ quảng cáo báo chí sụt giảm, đặc biệt là báo in. Quảng cáo trực tuyến của các cơ quan báo chí chỉ còn 30%; 70% rơi vào tay các nền tảng xuyên biên giới như Facebook, YouTube, TikTok… Các trang tin, mạng xã hội cũng thu hút doanh thu quảng cáo, khiến “miếng bánh” kinh tế ngày một nhỏ đi. Trong khi đó, chi ngân sách cho báo chí còn thấp (chi thường xuyên dưới 0,5%, chi đầu tư dưới 0,3%), một số cơ quan báo chí lớn chưa có đặt hàng từ ngân sách.

Để ưu tiên nguồn lực cho báo chí, dự thảo luật quy định Nhà nước giao nhiệm vụ đặt hàng, đấu thầu và hỗ trợ cước vận chuyển báo chí để báo chí phục vụ nhiệm vụ chính trị, an ninh, quốc phòng, văn hóa, thông tin tuyên truyền về tình trạng khẩn cấp, thông tin đối ngoại, truyền thông chính sách… Đồng thời, cơ quan báo chí được phép liên kết trong hoạt động báo chí với cơ quan báo chí khác, liên kết trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, thể thao, giải trí, quảng cáo và thông tin kinh tế.

Ảnh: Phúc Bình

Theo đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp), để vượt qua giai đoạn khó khăn, nếu chỉ cố gắng từ các cơ quan báo chí là rất khó, mà cần thêm sự hỗ trợ từ Nhà nước. Ông ủng hộ việc giao nhiệm vụ và đặt hàng, đây sẽ là nguồn kinh phí quan trọng giúp cải thiện đời sống báo chí.

Song, để chính sách phát huy hiệu quả, các bộ ngành cần tăng cường nguồn lực cho truyền thông chính sách, bao gồm kinh phí, nhân lực và cả nhận thức. Các cơ quan cần coi báo chí là kênh truyền thông hiệu quả để đưa chính sách đến với người dân, từ đó xây dựng kế hoạch gắn với thực tiễn, thay vì dừng lại ở mức hình thức. Báo chí cũng cần nâng cao chất lượng sản phẩm.

Dự thảo luật cũng bổ sung quy định về tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện (được hưởng cơ chế đặc thù về tài chính, lao động, tiền lương) và tổ hợp báo chí địa phương. Cơ quan soạn thảo cho rằng việc thành lập tổ hợp báo chí sẽ tận dụng được tiềm lực về nhân lực và vật lực, thúc đẩy phát triển kinh tế báo chí, từ đó có nguồn thu lớn để tái đầu tư vào các sản phẩm mới, thu hút bạn đọc nhiều hơn.

Chia sẻ tại hội thảo “Hoàn thiện pháp luật để báo chí phát triển trong kỷ nguyên số”, TS Lê Hải, Trưởng ban Tạp chí Cộng sản điện tử – Tạp chí Cộng sản, nhận định lực lượng sản xuất của các cơ quan truyền thông tại VN còn hạn chế so với khu vực và thế giới. Hầu hết cơ quan báo chí chưa tiếp cận mô hình tổ chức hiện đại mà vẫn giữ mô hình tổ chức cũ với phương thức quản trị hiệu quả không cao.

Dẫn chứng các tập đoàn truyền thông của Trung Quốc với nòng cốt là ngành báo chí, ông Hải cho rằng việc hình thành các tổ hợp truyền thông là nhu cầu phát triển khách quan của báo chí VN. “Chúng ta rất cần những tập đoàn truyền thông lớn, những đầu tàu kéo kích thích cả nền truyền thông phát triển, có khả năng cạnh tranh với bên ngoài”, ông Hải nói.

Giữ vững vị thế trước mạng xã hội

Không chỉ đối mặt với những thách thức về kinh tế, báo chí cũng đang phải chịu áp lực chạy đua thông tin, thậm chí “chảy máu chất xám” trước mạng xã hội và trang thông tin điện tử tổng hợp.

Luật hiện hành quy định trang thông tin điện tử tổng hợp là sản phẩm thông tin có tính chất báo chí. Nhưng thực tế cho thấy, trang thông tin điện tử tổng hợp không còn nhiều hữu ích đối với việc lan tỏa thông tin báo chí trên không gian mạng, hơn thế còn gây ra nguy cơ tranh chấp về bản quyền đối với tác phẩm báo chí, cạnh tranh thu hút quảng cáo số, ảnh hưởng đến nguồn thu của cơ quan báo chí.

Tương tự, mạng xã hội cũng gây ra nguy cơ lấn át hoạt động báo chí trên không gian mạng, thu hút mất nguồn doanh thu. Nhiều trường hợp vi phạm bản quyền, dẫn nguồn, nhưng không được sự cho phép, rồi dùng chính sản phẩm của cơ quan báo chí để thu lợi.

Nhằm khắc phục những bất cập nêu trên, dự thảo luật bỏ quy định “trang thông tin điện tử tổng hợp là sản phẩm thông tin có tính chất báo chí…”, đồng thời bổ sung nghiêm cấm trang thông tin điện tử tổng hợp, mạng xã hội tự sản xuất và đăng, phát tin, bài như cơ quan báo chí.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Dương) nhận định tình trạng “báo hóa” trang thông tin điện tử tổng hợp, mạng xã hội đang diễn ra ngày càng phức tạp. Bên cạnh những lợi ích mang lại, mạng xã hội cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro thông tin, nhất là thông tin xấu, độc, sai sự thật. “Nhiều trang mạng xã hội cóp nhặt, xào xáo thông tin từ các báo rồi đăng tải như một cơ quan báo chí”, bà Nga dẫn thực tế, và cho rằng đây chính là hành vi xâm phạm sở hữu trí tuệ – sản phẩm báo chí – của nhà báo và cơ quan báo chí.

Quy định pháp luật về các loại hình, sản phẩm báo chí đã có và khá rõ, nhưng dường như chưa có sự rõ ràng, nhất là về chế tài, đối với các trường hợp không phải là cơ quan báo chí mà hoạt động với tính chất báo chí. Vì thế, theo bà Nga, việc bổ sung hành vi nghiêm cấm cụ thể với nhóm trang thông tin điện tử và mạng xã hội rất cần thiết.