Thi tốt nghiệp THPT năm 2025: Hiểu đúng đề minh họa để ôn tập trúng đích

Đề thi minh họa môn văn cho kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 được Bộ GD-ĐT công bố 2 lần. Học sinh lưu ý ở đề thi lần 2 vì có điều chỉnh. Chú ý đề có sự thay đổi linh hoạt trong cách yêu cầu. Điều này thể hiện rõ trong ma trận Bộ GD-ĐT công bố kèm theo đề minh họa. Theo đó, có 2 dạng sau đây:

• Dạng 1, nếu ở phần đọc hiểu là văn bản văn học (chủ yếu là thơ, truyện) thì câu viết đoạn văn là nghị luận văn học và câu viết bài văn là nghị luận xã hội.
• Dạng 2, nếu ở phần đọc hiểu là văn bản thông tin/nghị luận, thì câu viết đoạn văn là nghị luận xã hội và câu viết bài văn là nghị luận văn học.

Xem ma trận đề thi thử của một trường THPT tại TP.HCM dưới đây.

Khi luyện tập, học sinh cần chú ý đến cách yêu cầu mới trong từng câu hỏi của đề minh họa và hướng dẫn trả lời của đáp án. Ví dụ ở câu 1 phần đọc hiểu, đề minh họa không hỏi đơn giản như cách cũ là “xác định thể thơ”, mà còn yêu cầu “chỉ ra dấu hiệu để xác định thể thơ”. Và theo đáp án thì “số chữ trong các dòng không bằng nhau là dấu hiệu để xác định thể thơ tự do” (0,5 điểm). Trong trường hợp này, chẳng hạn thí sinh trả lời “số tiếng” thay cho “số chữ”có thể sẽ bị trừ 0,25 điểm. Vì thông thường gọi tên thể thơ theo “số chữ” (thơ 5 chữ, 7 chữ), chứ không gọi theo “số tiếng”. Vậy, nếu không phải thể thơ tự do thì trả lời sao? Xin gợi ý: Nếu là thơ 5 hoặc 7 chữ thì trả lời “số chữ trong các dòng thơ bằng nhau, đều 5 hoặc 7 chữ”. Nếu là thơ lục bát thì trả lời “số chữ trong các cặp câu thơ liền kề bằng nhau, đều là 6 và 8 chữ”.

Ở câu 2 phần đọc hiểu, đề không chỉ yêu cầu đơn giản là xác định/chỉ ra từ ngữ, hình ảnh như đề thi theo chương tình cũ mà kèm theo đó là yêu cầu sự hiểu biết về phép tu từ so sánh. Điều này đòi hỏi học sinh phải có kiến thức bao quát về các phép tu từ nói chung. 

Câu 3, 4, 5 phần đọc hiểu cũng có những khái niệm tri thức theo chương trình mới, như hình thức giao tiếp (hình thức lời tâm sự của anh với em) trong văn bản, sự vận động của chủ thể/nhân vật trữ tình, tâm trạng chủ thể trữ tình/nhân vật trữ tình trong thơ… Vì vậy học sinh phải ôn kỹ tri thức ngữ văn của các thể loại văn bản.

Phần viết (phần II, 6,0 điểm) cũng yêu cầu rất mới. Theo đó, văn bản đề yêu cầu nghị luận, phân tích là văn bản mới hoàn toàn. Điều này đòi hỏi học sinh phải rèn kỹ năng phân tích đề (nếu không sẽ dễ lạc đề), biết cách triển khai một đoạn văn, bài văn như thế nào cho hiệu quả.

Ảnh: Đào Ngọc Thạch

Chú trọng kỹ năng làm bài

Chương trình giáo dục phổ thông mới 2018 chú trọng đánh giá kỹ năng. Do vậy, đề thi cũng thay đổi yêu cầu từ đánh giá kiến thức bài học sang chú trọng đánh giá kỹ năng làm bài. Cho nên, học sinh cần rèn luyện kỹ năng làm bài, gồm đọc hiểu văn bản, kỹ năng viết đoạn văn và bài văn.

Với phần đọc hiểu văn bản (4 điểm), học sinh cần nắm thật vững tri thức ngữ văn về các thể loại văn bản gồm văn bản văn học, nghị luận, thông tin. Tri thức các thể loại này bao gồm toàn bộ kiến thức đã học suốt các năm ở THPT, trong đó chú trọng ở chương trình lớp 12. Khi ôn đến thể loại nào, học sinh nên có sự hệ thống đặc trưng tri thức ngữ văn của thể loại ấy. Chú ý đến các cách yêu cầu (cách đặt câu hỏi) của từng loại văn bản trong hoạt động đọc. Vì câu hỏi phần đọc hiểu của đề thi thường ra sát với yêu cầu này, phù hợp đặc trưng từng thể loại nhất định. Bên cạnh đó, cần nắm vững kiến thức về tiếng Việt qua các bài thực hành tiếng Việt ở chương trình lớp 12, trong đó có biện pháp tu từ…

Cần tăng cường rèn luyện kỹ năng viết đoạn nghị luận (về văn học hoặc xã hội, 2 điểm). Bất lợi của hầu hết học sinh THPT bấy lâu nay là được rèn luyện nhiều về kỹ năng viết đoạn nghị luận xã hội, chứ rất ít được rèn luyện viết đoạn nghị luận văn học cho nên khá lúng túng trước yêu cầu này. Vì vậy cần rèn luyện nhiều hơn theo hướng dẫn của giáo viên. 

Sách giáo khoa chương trình mới có phần “Kết nối đọc – viết” ở cuối các câu hỏi tìm hiểu từng văn bản, phần đọc. Yêu cầu này thường là viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) liên quan đến một khía cạnh nào đó của văn bản vừa đọc. Học sinh bám sát vào yêu cầu này cũng sẽ rèn luyện tốt kỹ năng viết đoạn nghị luận văn học cho đề thi tốt nghiệp THPT.

Lời khuyên cho học sinh với câu nghị luận xã hội (4 điểm) như sau: 

• Rèn kỹ năng viết kiểu bài nghị luận xã hội theo mẫu chung, như tư tưởng – đạo lý, hay hiện tượng đời sống. Cách viết kiểu bài này là sự tổng hợp các thao tác có tính phổ biến của văn nghị luận xã hội, như cách viết cho đề thi minh họa môn văn năm 2025. 
• Chú ý bám sát tri thức kiểu bài và cách làm nghị luận xã hội trong phần viết ở chương trình lớp 12. 

Nếu không chú ý điều này, thí sinh có thể không đáp ứng được yêu cầu của đáp án chấm là phải bám sát với yêu cầu cần đạt của chương trình lớp 12.