AI tạo ra nhiều áp lực cho giáo viên, vì sao?

Sáng 8.5, INTESOL Vietnam, VEDUCON, Trung tâm Phát triển giáo dục và công nghệ số (Trường ĐH Sư phạm Hà Nội) phối hợp với Trường ĐH Ngoại ngữ – Tin học TP.HCM lần đầu tổ chức hội thảo quốc tế về giảng dạy tiếng Anh tại TP.HCM. Chương trình diễn ra đến ngày 9.5, quy tụ 65 bài tham luận trình bày trực tiếp bởi các nhà giáo dục trong, ngoài nước về chủ đề dạy và học tiếng Anh trong kỷ nguyên AI.

Thử thách trước trào lưu AI

Chia sẻ tại sự kiện, GS-TS Viên Cao, điều phối viên chương trình tiếng Anh tại Trường cao học Kinh tế và kinh doanh (ESEN) kiêm đồng sáng lập sáng kiến Teachers Up được tài trợ bởi Đại sứ quán Mỹ tại El Salvador, nhận định AI không phải là một trào lưu nhất thời, mà đang thực sự được sử dụng rộng rãi trên thế giới. Dự đoán đến cuối năm nay, tổng số người dùng ChatGPT sẽ chạm mốc 1 tỉ, tương đương 1/8 dân số toàn cầu, theo OpenAI.

“Ngày trước khi gặp khó khăn, học sinh sẽ đi hỏi ‘bạn thân’ Google, còn bây giờ các em có người bạn mới là ChatGPT”, cô ví von và nói thêm 77% trong số gần 800 nhà giáo dục tại Mỹ tin rằng công cụ AI hữu ích trong việc soạn giáo án và xử lý công việc hành chính, theo khảo sát được thực hiện bởi tổ chức Carnegie Learning (Mỹ).

Trong khi đó, một khảo sát do GS Viên Cao thực hiện với 136 giáo viên tại El Salvador chỉ ra rằng, 49% giáo viên cho biết từng sử dụng AI, song có người chỉ yêu cầu AI lên kế hoạch du lịch chứ không đưa vào lớp học. ChatGPT là công cụ được dùng nhiều nhất với 72 thầy cô lựa chọn, theo sau đó là Gemini (65), DeepSeek (46), Canva (33), Duolingo (25) và các công cụ khác.

Dù bản thân giáo viên có nhiều sự tiếp xúc với AI, một số thầy cô lại chia sẻ rằng họ không chắc có nên để học sinh dùng AI hay không vì sợ điều này ảnh hưởng đến tư duy phản biện của các bạn. Nhiều giáo viên cũng lo ngại học sinh chỉ sử dụng AI để làm bài chứ thực chất không học được gì, và sợ rằng các bạn sẽ bị lệ thuộc quá mức vào những công cụ này, theo nghiên cứu của GS Viên Cao.

Một phát hiện đáng chú ý khác, theo GS Viên Cao, là nhiều giáo viên El Salvador ngại sử dụng AI do lo sợ đồng nghiệp và lãnh đạo nhà trường đánh giá mình lười biếng hoặc thiếu năng lực dù cho biết công cụ này cung cấp nhiều tiện ích, như giúp góp ý cho học trò tốt hơn, cung cấp thêm tài liệu giảng dạy và giảm thời gian chuẩn bị giáo án.

“AI đang hiện hữu và nó sẽ còn tồn tại lâu dài. Vì thế, chúng ta cần phải học cách vượt qua nó chứ không phải né tránh. Con người chính là ‘phép màu’ đằng sau công cụ AI”, cô Viên Cao khuyên.

Dù có sự khác biệt về vị trí địa lý, song nữ giáo sư tin rằng các giáo viên ở Việt Nam và El Salvador đều có chung một thách thức là làm sao dùng AI hiệu quả trong lớp học. “Xã hội kỳ vọng rất nhiều ở nghề giáo nhưng chúng ta lại không có đủ hướng dẫn, nguồn lực và cả thời gian để thích nghi với AI”, cô bộc bạch, song tin tưởng AI sẽ mang đến cơ hội để thay đổi việc dạy và học, tương tự cách Covid-19 vô tình giúp ngành giáo dục số hóa mạnh mẽ.

“Dù mọi người nghĩ thầy cô chúng ta không có quyền lực, tiền bạc và danh tiếng, song họ đều tin rằng chúng ta có sức mạnh thay đổi cuộc đời người khác. Dù có dùng AI hay không, họ vẫn tin rằng giáo viên có thể tạo ra sự khác biệt trong cuộc sống học sinh. Giờ đây, dưới sự hỗ trợ của AI, hy vọng chúng ta có thể tạo ra ảnh hưởng lớn hơn, mang đến nhiều cơ hội hơn cho học trò của mình”, nữ chuyên gia kỳ vọng.

Cách kiểm tra bài trong thời AI

Tại Việt Nam, một nghiên cứu khảo sát 308 sinh viên ở 4 trường ĐH ở TP.HCM phát hiện rằng, sinh viên hiện nay có xu hướng quá phụ thuộc vào các công cụ AI vì sự tiện dụng và hiệu quả của nó. Các bạn dùng AI để hoàn thành bài tập, tạo ý tưởng hay chỉnh sửa câu từ. Khi chịu nhiều áp lực như hạn nộp bài tới gần hoặc thấy bạn bè có thành tích cao hơn, sinh viên cũng tìm đến AI như một cứu cánh.

Là tác giả của công trình nghiên cứu trên, tiến sĩ Trần Vũ Diễm Thúy, Trưởng bộ môn ngôn ngữ học ứng dụng khoa Ngoại ngữ, Trường ĐH Ngoại ngữ – Tin học TP.HCM, thông tin thêm có nhiều yếu tố ảnh hưởng tới nhận thức về đạo đức AI của sinh viên, như tần suất và mức độ sử dụng AI; tư duy phản biện và năng lực số; thái độ của giảng viên, ảnh hưởng từ bạn bè và văn hóa lớp học…

“Quan trọng là nếu không có hình phạt rõ ràng hay cảnh báo cụ thể, sinh viên sẽ không có quy chuẩn để làm theo”, cô Thúy nói. “Chính giảng viên nhiều khi cũng bối rối, không biết đâu là đúng, đâu là sai thì sao giúp sinh viên có định hướng đúng khi dùng AI được?”, tiến sĩ Thúy nêu quan điểm.

Để ngăn sinh viên dựa dẫm vào AI, tiến sĩ Thúy đề xuất áp dụng cách kiểm tra “chống AI”, chẳng hạn như trả bài miệng, làm dự án nhóm hoặc viết nhật ký phản tư (reflective journal). Bên cạnh đó, giảng viên cần dạy sinh viên về kiến thức AI và có các cuộc thảo luận cởi mở trong lớp học về việc dùng AI. Ở cấp quản lý, các tổ chức cần ban hành hướng dẫn như sổ tay, cẩm nang trong đó quy định cụ thể về cách dùng AI để sinh viên tuân thủ và làm theo.

Trao đổi với Thanh Niên bên lề sự kiện, cô Thúy nhận định các khung quy định về sử dụng AI trong giáo dục hiện chỉ mới dừng ở những bước sơ khai. Thực tế, nhiều thầy cô chỉ góp nhặt các cách làm “ở đây một chút, ở kia một chút” để về triển khai cho sinh viên của mình. Do đó, việc có một chính sách rõ ràng về AI từ phía lãnh đạo khoa nói riêng và trường ĐH nói chung là điều cấp thiết trong bối cảnh hiện nay.

Thầy cô kỳ vọng điều gì?

Ở khía cạnh đào tạo giáo viên, tiến sĩ Nguyễn Thúy Hồng Vân, Giám đốc INTESOL Vietnam – đơn vị chuyên đào tạo và cấp chứng chỉ giảng dạy tiếng Anh, nhận định nhu cầu của thầy cô với AI đang chuyển dịch. Từ muốn học cách dùng các công cụ AI, thầy cô nay kỳ vọng biết cách tư duy phản biện khi sử dụng AI. “Nếu chỉ đưa prompt (câu lệnh cho AI – PV), nhận phản hồi và đem nó vào việc dạy, chúng ta sẽ thành nô lệ của AI”, cô Vân nói.

Theo tiến sĩ Vân, tương tự nhiều nước trên thế giới, Việt Nam cũng nên xây dựng các khung pháp lý, khung chương trình về AI trong giáo dục, quy định rõ cách giáo viên và người học sử dụng AI sao cho hiệu quả và có trách nhiệm, đạo đức. Đồng thời, chúng ta cũng cần đầu tư công nghệ để xây dựng những công cụ giúp nhận diện nội dung được tạo ra bởi AI, song song với việc phát triển AI.

Tuy nhiên, một thực tế khó khăn là tốc độ nở rộ, phát triển của AI “như một cơn lốc”, khiến việc đào tạo giáo viên thích nghi với AI không phải là chuyện dễ dàng. Thực tế, các chương trình đào tạo hiện được triển khai ở đơn vị của cô Vân vẫn chưa gắn với câu chuyện AI, do đó bản thân nữ tiến sĩ đã phải đưa các nội dung liên quan tới AI vào phần thực hành để đáp ứng nhu cầu của giáo viên.

“Thời gian tới chắc chắn chúng tôi sẽ cập nhập khung chương trình nhất là ở mặt lý thuyết, như cách dùng AI, vấn đề đạo đức khi sử dụng AI và làm sao để người học không lạm dụng công cụ này”, tiến sĩ Vân trả lời Thanh Niên.

Cô Mihaela Dascalu, chuyên gia đào tạo giáo viên quốc tế và hiện là giảng viên cao cấp tại INTESOL Worldwide có trụ sở ở Anh, chia sẻ thêm ở sự kiện rằng AI có thể cung cấp một không gian riêng tư để giáo viên thực hành phản tư một cách trung thực và không sợ bị chỉ trích. AI cũng có thể đưa ra những phân tích về những “điểm mù” mà giáo viên bỏ qua như mức độ tham gia của học sinh, thời lượng giáo viên giảng bài…, từ đó giúp cải thiện phương pháp sư phạm.

Nguồn: thanhnien.vn