Chuẩn hóa trụ sạc – chìa khóa mở rộng mạng lưới xe điện tại Việt Nam

Chiều 5/8, tại họp báo thường kỳ, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) thông tin về việc chuẩn bị ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) đối với trụ sạc xe điện, nhằm đáp ứng nhu cầu hạ tầng sạc ngày càng cấp thiết cùng sự phát triển nhanh của thị trường xe điện. Ông Hà Minh Hiệp, Chánh Văn phòng Bộ KH&CN cho biết, trong bối cảnh phát triển của thị trường xe điện tại Việt Nam kéo theo yêu cầu cấp thiết về hệ thống hạ tầng sạc, các cơ quan chức năng nhận thấy phải có sự quản lý chặt chẽ hơn đối với trạm/trụ sạc xe điện.

Bộ KH&CN đã phối hợp Bộ Công Thương xây dựng dự thảo QCVN với tám phương thức quản lý, dựa trên nghiên cứu quy định, kinh nghiệm quốc tế và khảo sát thực tế tại các đơn vị sản xuất, nhập khẩu, kinh doanh, thử nghiệm ở cả ba miền. Sau khi lấy ý kiến các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp, Bộ đã hoàn thiện dự thảo để sớm ban hành, phục vụ quản lý nhà nước và hoạt động của doanh nghiệp.

Theo quy định, quy chuẩn là văn bản kỹ thuật bắt buộc, quy định giới hạn cụ thể để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, an toàn xã hội và môi trường; vi phạm sẽ bị xử phạt. Ngược lại, tiêu chuẩn mang tính tự nguyện, đóng vai trò hướng dẫn kỹ thuật giúp nâng cao chất lượng, đồng bộ hóa sản phẩm, tiết kiệm chi phí và tạo thuận lợi thương mại.

Trước đó, Bộ KH&CN đã công bố 23 Tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) liên quan trụ và trạm sạc xe điện, bao gồm yêu cầu chung, tương thích điện từ, truyền thông giữa trụ và xe, yêu cầu an toàn, dây cáp, cụm đóng cắt, ổ cắm, phích cắm và thiết bị đo điện. Các TCVN này hoàn toàn tương đương tiêu chuẩn của ISO, IEC và quy định EC/ECE/EU.

Để xây dựng các tiêu chuẩn, Bộ KH&CN thành lập các Ban kỹ thuật Tiêu chuẩn quốc gia gồm đại diện cơ quan quản lý, doanh nghiệp trong và ngoài nước, hiệp hội, trường đại học và chuyên gia, hoạt động theo mô hình ISO và tuân thủ thông lệ quốc tế.

Bước khởi đầu quan trọng cho giao thông xanh

Việc ban hành QCVN về trụ sạc xe điện được giới chuyên môn đánh giá là bước đi nền tảng trong tiến trình chuyển đổi sang phương tiện xanh tại Việt Nam. Thực tế cho thấy hạ tầng sạc vẫn là một trong những “nút thắt” lớn của thị trường xe điện. Nhiều doanh nghiệp đã chủ động lắp đặt hệ thống sạc riêng, nhưng sự đa dạng về công nghệ, thiết kế và tiêu chuẩn khiến thị trường tồn tại tình trạng “mạnh ai nấy làm”, gây bất tiện cho người dùng và tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn điện, cháy nổ. Khi QCVN đi vào áp dụng, các nhà sản xuất, nhập khẩu và vận hành trụ sạc sẽ phải tuân thủ ngưỡng kỹ thuật thống nhất, từ an toàn vận hành tới khả năng tương thích với phương tiện. Điều này sẽ giúp chuẩn hóa thị trường, đồng thời tạo điều kiện cho Việt Nam tiếp nhận công nghệ sạc tiên tiến từ quốc tế, tránh nguy cơ bị “đóng kín” trong những giải pháp nội bộ khó tích hợp.

Dù mang lại lợi ích rõ rệt, việc áp dụng QCVN cũng đặt ra không ít thách thức. Những doanh nghiệp đã đầu tư hệ thống trụ sạc theo chuẩn riêng có thể phải nâng cấp hoặc thay thế để đáp ứng yêu cầu mới, kéo theo chi phí đáng kể. Bên cạnh đó, điều kiện hạ tầng điện tại Việt Nam vẫn chưa đồng đều, đặc biệt ở các khu vực xa trung tâm, nên việc áp dụng tiêu chuẩn cần tính đến khả năng đáp ứng thực tế, tránh gây áp lực chi phí quá lớn cho nhà đầu tư.

Với người tiêu dùng, QCVN về trụ sạc là tín hiệu tích cực vì giúp đảm bảo an toàn, nâng cao tính tiện lợi và củng cố niềm tin khi chuyển sang sử dụng xe điện. Về lâu dài, hạ tầng sạc được tiêu chuẩn hóa có thể giúp hình thành mô hình “sạc mọi nơi” giống như ở các quốc gia phát triển, giảm bớt lo ngại về phạm vi hoạt động của phương tiện. Tuy nhiên, để chính sách này đạt hiệu quả cao, việc ban hành QCVN cần đi kèm lộ trình áp dụng hợp lý, tạo thời gian để doanh nghiệp chuyển đổi và thích ứng. Nhà nước cũng có thể xem xét chính sách hỗ trợ tài chính hoặc ưu đãi thuế để khuyến khích đầu tư hạ tầng đạt chuẩn, nhất là tại những khu vực ít hấp dẫn về mặt thương mại nhưng cần thiết để phổ cập xe điện.

Trong bối cảnh nhiều quốc gia đặt mục tiêu loại bỏ xe động cơ đốt trong trong vài thập kỷ tới, Việt Nam cũng đang dần định hình lộ trình phát triển giao thông xanh. Sự ra đời của QCVN về trụ sạc xe điện không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà còn thể hiện cam kết của Chính phủ trong việc xây dựng nền tảng pháp lý rõ ràng, đảm bảo an toàn và tính đồng bộ cho toàn thị trường. Nếu được triển khai hiệu quả, đây sẽ là bước khởi đầu quan trọng giúp hình thành hệ sinh thái hạ tầng sạc thống nhất, hỗ trợ mục tiêu giảm phát thải và thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang phương tiện sạch tại Việt Nam.