Sản lượng rau quả Việt Nam đạt 31 triệu tấn nhưng tỷ lệ chế biến mới chỉ đạt khoảng 12-17%. Hiện tại, hơn 76% rau quả xuất khẩu chưa qua chế biến, việc tiêu thụ vẫn đang ở dạng tươi hoặc sơ chế bao quản là chủ yếu, dẫn đến tổn thất sau thu hoạch khá cao…
Sản lượng rau quả Việt Nam đạt 31 triệu tấn nhưng tỷ lệ chế biến mới chỉ đạt khoảng 12-17%.
Ông Ngô Quang Tú, Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản, cho hay sản lượng quả, trái cây cả nước hơn 11,6 triệu tấn/năm, sản lượng rau, đậu gần 19,3 triệu tấn/năm. Tuy nhiên, tỷ lệ rau quả chế biến mới chỉ đạt khoảng 12-17% trong tổng sản lượng.
Lý giải điều này, ông Ngô Quang Tú cho rằng, nhiều doanh nghiệp muốn đầu tư xây dựng nhà máy chế biến rau quả, nhưng do thiếu vốn sản xuất, quy mô vốn rất nhỏ (hơn 80% số cơ sở dưới 2 tỷ đồng), nên chỉ đầu tư chế biến quy mô nhỏ, trang thiết bị đơn giản.
Mặt khác, sản phẩm chế biến càng sâu thì thị trường tiêu thụ càng hẹp do thói quen tiêu dùng vẫn thích ăn trái cây tươi, nên khó thu hút các doanh nghiệp đầu tư mở rộng chế biến.
Do đó, ông Tú cho rằng, để cải thiện, nâng cao năng lực chế biến nông sản phục vụ thị trường trong nước và xuất khẩu, trước hết cần hoàn thiện chính sách phát triển thị trường sản phẩm chế biến và tiếp tục thực hiện hiệu quả đề án phát triển ngành chế biến rau, quả giai đoạn 2021-2030 theo Quyết định 417 ngày 22-3-2021 của Thủ tướng.
Đồng quan điểm, các doanh nghiệp nhấn mạnh cần có sự triển khai đồng bộ nhiều giải pháp thúc đẩy công nghệ bảo quản, chế biến nông sản từ cơ quan quản lý, địa phương đến doanh nghiệp.
“Cùng với việc doanh nghiệp chủ động đầu tư hệ thống kho lạnh, chế biến nông sản, giảm tổn thất sau thu hoạch…, các ngành chức năng cần có cơ chế, chính sách hỗ trợ nguồn vốn, công nghệ để tạo điều kiện cho doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này”, bà Bùi Thị Hạnh Hiếu, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Kinh doanh chế biến nông sản Bảo Minh chia sẻ.
Bên cạnh đó, doanh nghiệp đề xuất cần có các chính sách thiết thực để hỗ trợ doanh nghiệp vay vốn dễ dàng nhất. Khi có vốn, họ sẽ đầu tư những công nghệ tiên tiến để hỗ trợ hoạt động chế biến sau thu hoạch. Nhờ đó, chất lượng sản phẩm được nâng cao, dễ tiêu thụ. Ngoài ra, Bộ nên có quy định điều phối các hoạt động liên kết; nâng cao năng lực chế biến, bảo quản rau, quả.
Thấu hiểu mong mỏi này của doanh nghiệp, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Trần Thanh Nam cũng nhấn mạnh yêu cầu, các địa phương cần có chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư công nghệ cao vào lĩnh vực chế biến để nâng tỷ trọng nông sản có giá trị gia tăng cao, giảm sản xuất và xuất khẩu các sản phẩm thô.
Để nâng sản lượng rau quả chế biến lên gấp đôi trong những năm tới, cần đầu tư và công nghệ phù hợp.
Bộ NN&PTNT sẽ tăng cường phối hợp với các địa phương hỗ trợ đầu tư mới và mở rộng công suất các cơ sở chế biến đối với những ngành hàng có vùng nguyên liệu đạt chuẩn, xây dựng chuỗi liên kết trong sản xuất, bảo quản, chế biến sản phẩm, đồng thời tập trung phát triển các doanh nghiệp, hợp tác xã hoạt động trong lĩnh vực bảo quản, chế biến nông sản.
Trong khi đó, nhận định hướng cho phát triển chế biến công nghệ hiện đại, phù hợp với quy mô nhỏ, vừa là điều cần thiết, PGS.TS Phạm Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Cơ điện Nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch cho rằng: “Nếu chúng ta quan tâm đến khối doanh nghiệp nhỏ, vừa và hợp tác xã thì chúng ta có thể nâng cao tỷ lệ chế biến và có thể đáp ứng được nhu cầu về đa dạng hóa sản phẩm rau quả chế biến. Để nâng sản lượng rau quả chế biến lên gấp đôi trong những năm tới, cần đầu tư và công nghệ phù hợp”.
Theo Phó Viện trưởng Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam Đào Thế Anh thì lưu ý, việc quy hoạch hệ thống bảo quản sau thu hoạch như hệ thống kho lạnh cần phù hợp với từng vùng sản xuất, không thể tự phát như hiện nay.
Theo đó, cần có kho lạnh cỡ nhỏ do hợp tác xã, doanh nghiệp vừa và nhỏ quản lý tại các vùng trồng cây ăn quả, như: vải thiều, thanh long, nhãn… Còn tại các vùng sản xuất chuyên canh tập trung cần đầu tư hệ thống kho lạnh phù hợp.
