1% người phát thải lớn nhất tạo lượng CO2 gấp 1.000 lần so với 1% dưới cùng

Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) vừa xuất bản một bài viết cho thấy có sự bất bình đẳng giữa các nhóm thu nhập và khu vực về lượng khí thải carbon dioxide (CO2).

Bài bình luận này được biết tới với tư cách là một phần trong công việc đang diễn ra của IEA nhằm khám phá quá trình chuyển đổi năng lượng lấy con người làm trung tâm, bao gồm phân tích về tiếp cận năng lượng toàn cầu và chuyển đổi công bằng cho người lao động trong ngành năng lượng.

Lượng khí thải CO2 rất bất bình đẳng giữa các nhóm thu nhập và khu vực

Theo các tác giả, sự giàu có, sử dụng năng lượng và tiêu thụ hàng hóa và dịch vụ được phân bổ không đồng đều trên toàn thế giới. Khí thải carbon dioxide (CO2 ) cũng không ngoại lệ. Lượng khí thải khác nhau giữa các quốc gia và giữa các thế hệ và thậm chí còn nhiều hơn giữa các nhóm thu nhập.

Phân tích định lượng lượng khí thải của các cá nhân theo thu nhập, tập trung vào lượng khí thải CO2 liên quan đến năng lượng. Phát thải được điều chỉnh cho thương mại để phản ánh các tác động đầu nguồn của mô hình tiêu dùng của các cá nhân.

Theo báo cáo, vào năm 2021, một người Bắc Mỹ trung bình thải ra lượng khí CO2 liên quan đến năng lượng nhiều hơn 11 lần so với trung bình của người châu Phi. Tuy nhiên, sự khác biệt giữa các nhóm thu nhập thậm chí còn đáng kể hơn.

Theo đó, nhóm 1% người phát thải hàng đầu trên toàn cầu đều có lượng khí thải carbon lên tới hơn 50 tấn CO2/người vào năm 2021. Con số này lớn hơn 1.000 lần so với lượng phát thải của nhóm 1% người phát thải dưới cùng.

Các nghiên cứu cũng cho thấy, lượng khí thải carbon liên quan đến năng lượng trung bình toàn cầu là khoảng 4,7 tấn CO2/người/năm. Mức này tương đương với việc thực hiện hai chuyến bay khứ hồi giữa Singapore và New York hoặc lái một chiếc SUV liên tục trong 18 tháng.

Những sự tương phản lớn về phát thải này cũng phản ánh sự khác biệt lớn về thu nhập và của cải, lối sống và mô hình tiêu dùng.

Trên toàn cầu, 10% công ty phát thải hàng đầu chịu trách nhiệm cho gần một nửa lượng khí thải CO2 liên quan đến năng lượng toàn cầu vào năm 2021, so với chỉ 0,2% của 10% dưới cùng.

Nhóm 10% hàng đầu này cũng thải ra trung bình 22 tấn CO2/người vào năm 2021, cao hơn 200 lần so với mức trung bình của nhóm 10% dưới đáy.

Cụ thể hơn thì có 782 triệu người nằm trong top 10% những người phát thải nhiều nhất, vượt xa những quan niệm truyền thống về giới siêu giàu. Trong khi đó, chỉ có khoảng 46,8 triệu người – tức là chiếm khoảng 0,6% dân số thế giới, được coi là triệu phú hoặc tỷ phú theo đơn vị là USD.

Nhóm 10% người phát thải hàng đầu này cũng trải dài khắp các châu lục và tới 85% trong số này sống ở các nền kinh tế tiên tiến – bao gồm Australia, Canada, Liên minh châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc, New Zealand, Hoa Kỳ và Vương quốc Anh, cùng Trung Quốc. Phần còn lại đến từ Trung Đông, Nga và Nam Phi và một số quốc gia có sự bất bình đẳng giàu nghèo.

Còn nhóm 10% người phát thải thấp nhất trên toàn cầu sống hiện sống ở các nền kinh tế đang phát triển ở châu Phi và châu Á, nơi họ tiêu thụ lượng hàng hóa và dịch vụ tương đối nhỏ. Thậm chí trong nhiều trường hợp còn không được tiếp cận với điện và nấu ăn sạch.

Cũng theo ước tính của Viện Môi trường Stockholm, nhóm 0,1% dân số giàu nhất thế giới thải ra nhiều hơn 10 lần so với tất cả những người còn lại trong 10% giàu nhất cộng lại, với mức khí thải mà nhóm siêu giàu này thải ra được cho là vượt quá con số 200 tấn CO2/người/năm.

Một số nguyên nhân được nhắc tới là số 0,1% này là các tỷ phú và triệu phú sở hữu những siêu du thuyền, máy bay phản lực, siêu xe, biệt thự lớn. Dĩ nhiên nhóm này cũng được các nhà hoạt động khí hậu rất quan tâm.

Di chuyển nhiều tạo ra khí thải cao

Phát thải cá nhân nhìn chung có thể được chia thành tiêu dùng hộ gia đình (tất cả điện và nhiên liệu sử dụng trong nhà), phương tiện giao thông cá nhân (hành khách và phi vận tải sử dụng đường bộ, đường sắt, hàng không và vận chuyển) và phát thải thể hiện trong hàng hóa và dịch vụ được tiêu thụ.

Trong khi tiêu thụ điện và nhiệt của hộ gia đình, một phần trong đó là dịch vụ năng lượng thiết yếu cho mọi cá nhân, đồng đều hơn giữa các nhóm thu nhập thì năng lượng liên quan đến giao thông cá nhân có sự chênh lệch đặc biệt cao giữa các nền kinh tế lớn.

Trong lĩnh vực vận tải, khí thải liên quan đến hàng không đặc biệt không đồng đều. Khoảng 90% dân số toàn cầu chỉ bay một lần một năm hoặc hoàn toàn không bay, trong khi khoảng 6% bay hơn 2 lần/năm và chỉ 1% bay hơn 5 lần/năm.

Cũng do yêu cầu về không gian của ghế máy bay, các hành khách ở hạng cao cấp sẽ tiêu thụ lượng dầu nhiều gấp 3 lần so với hành khách ở hạng phổ thông.

Lượng khí thải của các cá nhân rất khác nhau giữa các quốc gia.

Mặc dù sự chênh lệch về lượng phát thải giữa các quốc gia vẫn còn sâu sắc, nhưng một vài năm trước, khoảng cách về phát thải khí nhà kính giữa các quốc gia và khu vực bắt đầu trở nên thậm chí còn lớn hơn so với các khoảng cách giữa các quốc gia.

Tại Hoa Kỳ, nhóm 10 người giàu nhất thải ra hơn 55 tấn CO2/người/năm, trong đó việc di chuyển bằng đường bộ chiếm tới 1/4 lượng khí thải này.

Ở Liên minh châu Âu, nhóm 10 người giàu nhất thải ra khoảng 24 tấn CO2/người/năm. Một phần của việc phát thải ít hơn này là bởi lưới điện ít phát thải hơn.

Tuy nhiên, dù là ở Mỹ hay châu Âu thì nhóm siêu giàu này vẫn phát thải gấp hơn từ 3-5 lần với các cá nhân ở nhóm có thu nhập trung bình và nhiều hơn 16 lần nếu so với các cá nhân ở nhóm có thu nhập thấp nhất trong các khu vực này.

Mặc dù vậy, 10% người nghèo nhất ở các quốc gia bao gồm Hoa Kỳ, Canada, Nhật Bản và Hàn Quốc vẫn có lượng phát thải nhiều hơn nếu so với mức trung bình toàn cầu.

Ở Trung Quốc, nhóm mười người giàu nhất thải ra gần bình quân 30 tấn CO2/người/năm, trong khi tại Ấn Độ, nhóm 10 người giàu nhất chỉ thải ra bình quân là 7 tấn CO2/người/năm.

Cũng có phát hiện là nhóm 10 người giàu nhất Trung Quốc đã tăng phát thải thêm 30% so với thập kỷ trước.

Nghiên cứu cũng cho thấy, nếu 10% công ty phát thải hàng đầu trên toàn cầu duy trì mức phát thải hiện tại nhu bây giờ thì chỉ riêng phát thải của khu vực này đã vượt quá ngân sách carbon còn lại trong Kịch bản không phát thải ròng của IEA vào năm 2050.

IEA cũng cho rằng, các lựa chọn đầu tư của các cá nhân giàu có cũng có tác động mang tính hệ thống đối với sự phát triển của các giải pháp năng lượng sạch.

Cạnh đó, việc thay đổi các hành vi cá nhân trong sử dụng năng lượng được cho là giải pháp giúp giảm lượng khí thải. Điều này được thực hiện qua các giải pháp như điều chỉnh nhiệt độ để sưởi ấm không gian (trung bình ở mức 19-20°C), thay thế việc di chuyển các chuyến bay ngắn sang bằng đường sắt cao tốc, giảm các chuyến bay đường dài cho doanh nghiệp thông qua các cuộc họp trực tuyến, loại bỏ dần ô tô động cơ đốt trong và thay thế bằng ô tô ít khí thải, sử dụng phương thức ô tô với các chuyến đi trong đô thị và hay lái xe theo cách tiết kiệm nhiên liệu như giảm tốc độ đường cao tốc xuống dưới 100 km/h, lái xe sinh thái và giảm điều hòa không khí sử dụng trong ô tô…