Cam kết về nước không chì: Hướng tới tương lai nước uống không nhiễm chì

Tại Hội nghị về Nước của Liên hợp quốc (LHQ) vào tháng 3 năm 2023, Viện Nước tại Đại học Bắc Carolina (UNC) cùng với một số đối tác quan trọng, bao gồm Quỹ Nhi đồng LHQ (UNICEF), Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và chính phủ Ghana, Uganda và Nam Phi, cùng nhiều quốc gia khác, đã tổ chức một phiên thảo luận xoay quanh việc loại bỏ chì trong nước uống trên toàn cầu.

Trong phiên họp, các đối tác tổ chức đã nêu rõ tầm nhìn loại bỏ chì khỏi tất cả các nguồn cung cấp nước uống vào năm 2040. Tầm nhìn này, được đặt tên là “Cam kết toàn cầu để bảo vệ nước uống không nhiễm chì” (viết tắt là Cam kết nước không có chì), bắt đầu bằng phác thảo các bước cụ thể để loại bỏ dần các vật liệu lọc chì cho các hệ thống nước uống mới vào năm 2030.

Cách tiếp cận hai hướng của cam kết thừa nhận sự phức tạp của việc loại bỏ chì khỏi hệ thống nước uống. Một mặt, chì là một vấn đề trong các hệ thống hiện có. Mặt khác, nhiều hệ thống nước uống mới đang được xây dựng khi phần lớn Nam bán cầu phát triển và đô thị hóa; những hệ thống mới này đang được xây dựng với các bộ phận hoặc thành phần có chứa và lọc chì vào trong nước .

Bằng chứng là những nỗ lực giải quyết chì trong nước uống ở Hoa Kỳ, bước đầu tiên để xác định các khu vực bị ảnh hưởng bởi ô nhiễm chì là khó khăn cả về tài chính và kỹ thuật. Bởi vì giảm thiểu tốn kém hơn phòng ngừa, nên việc đảm bảo rằng các hệ thống nước mới được xây dựng phù hợp với tiêu chuẩn, việc ngăn chặn sự rò rỉ chì là kết quả thấp trong nỗ lực rộng lớn hơn nhằm loại bỏ chì khỏi nước uống.

Chì trong nước uống là mối quan tâm toàn cầu

Trên toàn cầu, việc tiếp xúc với chì là nguyên nhân gây ra gánh nặng bệnh tật đáng kể, chiếm khoảng 0,9 triệu ca tử vong mỗi năm và 30% khuyết tật phát triển không rõ nguồn gốc. Trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh đặc biệt nhạy cảm với tác hại của chì. Số liệu thống kê hiện tại cho thấy khoảng một phần ba trẻ em trên toàn thế giới có nồng độ chì trong máu cao.

Chì trong nước uống cấu thành một phần đáng kể mức độ phơi nhiễm chì của một người ở các quốc gia trên thế giới. Ở Mỹ, chì trong nước uống là một vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng đến các hộ gia đình ở hầu hết các tiểu bang. Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA) ước tính rằng nước uống có thể chiếm ít nhất 20% tổng lượng chì mà một người tiếp xúc; con số ước tính này có thể tăng lên đến 60% đối với trẻ sơ sinh chủ yếu dùng sữa công thức hỗn hợp. Một nghiên cứu năm 2021 của các nhà nghiên cứu tại Đại học Bắc Carolina ở Chapel kiểm tra nguồn cung cấp nước ở vùng cận Sahara đã phát hiện ra rằng gần 80% hệ thống nước uống bị nhiễm chì. Trong số các hệ thống này, khoảng 9% mẫu nước uống ở một số quốc gia có nồng độ chì vượt quá giá trị hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) là 10 phần tỷ (ppb).

Ô nhiễm chì trong nguồn cung cấp nước uống hoàn toàn có thể ngăn ngừa được: chì xâm nhập vào nước uống từ các vật liệu ống nước có chứa chì được sử dụng trong toàn bộ hệ thống nước uống. Đáng chú ý, chì có thể ngấm vào nước từ chất hàn gốc chì được sử dụng để nối các đường ống, vòi và đồ đạc bằng đồng thau có chứa chì hoặc đồng thau mạ crôm và sự hao mòn của các đường ống nước cũ.

Các quy định về hạn chế chì trong nước uống không đầy đủ

Không có mức độ tiếp xúc an toàn với chì. Ngay cả khi tiếp xúc ở mức độ thấp cũng có thể gây hại cho sức khỏe con người và có thể gây tổn hại cho hệ thần kinh trung ương, suy giảm nhận thức, còi cọc, suy giảm sự hình thành và chức năng của các tế bào máu, cùng các tác động có hại khác.

Nhiều quốc gia trên thế giới có các quy định nhằm giảm hoặc hạn chế lượng chì trong nước uống. Ví dụ, Liên minh Châu Âu, Trung Quốc và Nhật Bản đều có giới hạn theo luật định là 10 ppb; Canada và Úc đã công bố hướng dẫn đề xuất giới hạn lần lượt là 5 và 10 ppb. Tại Hoa Kỳ, EPA đặt mức ô nhiễm chì tối đa là 15 ppb.

Tuy nhiên, ngoại trừ Hoa Kỳ, không có quy định cấp quốc gia hiện hành nào có mục tiêu loại bỏ chì khỏi nước uống. Vào năm 2022, EPA đã ban hành Quy tắc về chì và đồng được Sửa đổi (LCR) đặt mục tiêu mức độ gây ô nhiễm tối đa đối với chì trong nước uống ở mức bằng không. Là một phần của LCR sửa đổi, các hệ thống nước phải lập danh sách kiểm kê dây chuyền dịch vụ chì để xác định rõ hơn các khu vực có thể có chì trong nước uống. Tuy nhiên, việc tạo bản kiểm kê này tỏ ra khó khăn về tài chính và công nghệ đối với nhiều hệ thống cấp nước vì nó đòi hỏi cả khoản đầu tư tài chính đáng kể và khả năng tiếp cận với đội ngũ nhân viên có chuyên môn kỹ thuật về GIS hoặc mô hình hóa dữ liệu .

Thực hiện đúng cam kết

Cam kết nước không có chì không phải là sáng kiến ​​toàn cầu đầu tiên nhằm giảm tiếp xúc với chì. Đáng chú ý, một trong những sáng kiến ​​sức khỏe cộng đồng thành công nhất trong thế kỷ trước là loại bỏ việc sử dụng chì trong xăng. Đối với bối cảnh, chì thường được sử dụng như một chất phụ gia trong xăng từ những năm 1920 khi người ta phát hiện ra rằng việc bổ sung chì làm giảm tiếng gõ động cơ, cho phép động cơ chạy trơn tru hơn .

Mặc dù các tác động có hại cho sức khỏe của chì gần như rõ ràng ngay lập tức, nhưng phải mất gần một thế kỷ hành động toàn cầu mới thu thập được động lực để loại bỏ việc sử dụng chì. Kể từ năm 2021, tất cả trừ một quốc gia đã cấm sử dụng chì làm chất phụ gia trong nhiên liệu nhờ nỗ lực phối hợp của Hiệp hội Đối tác về Nhiên liệu và Phương tiện Sạch cũng như các tổ chức có cùng chí hướng khác.

Như được minh họa bằng nỗ lực loại bỏ chì khỏi xăng, việc thực hiện cam kết loại bỏ chì khỏi nước uống vào năm 2040 sẽ đòi hỏi những nỗ lực không hề nhỏ. Đầu tiên, các quốc gia phải ký cam kết và coi đó là ưu tiên hàng đầu. Cho đến nay, ba quốc gia châu Phi: Ghana, Uganda và Nam Phi, đã đưa ra các cam kết chắc chắn về việc loại bỏ chì khỏi nước uống vào năm 2040. Mặc dù các chính sách của Hoa Kỳ hoàn toàn nhất quán với Cam kết nước không Chì, nhưng nước này vẫn chưa cam kết .

Thứ hai, cũng phải có một cơ chế cam kết để đảm bảo các quốc gia ký cam kết thực hiện các hành động có ý nghĩa hướng tới việc loại bỏ chì trong nước uống. Chính phủ các quốc gia sẽ phải thiết lập các hệ thống để đảm bảo các nhà máy xử lý mới tuân theo các tiêu chuẩn quốc tế, hỗ trợ đào tạo và cấp chứng chỉ cho các chuyên gia giám sát việc xây dựng hệ thống nước uống an toàn, đảm bảo khả năng tiếp cận hợp lý các phụ kiện và vật liệu ống nước khác đáp ứng các tiêu chuẩn về chì trong nước uống nước, trong số các cam kết khác.

Vấn đề kép của cả việc thu thập động lực và thực hiện một cơ chế cam kết để đảm bảo tiến độ không chỉ xảy ra đối với Cam kết Nước không chì: Hội nghị về Nước của Liên hợp quốc vào năm 2023 đã đưa ra hơn 200 loại cam kết hoặc thỏa thuận tương tự .

Để đạt được mục tiêu đó, hội nghị Nước & Sức khỏe của UNC rất phù hợp để phục vụ như một không gian để theo dõi Cam kết nước không chì và các cam kết khác được đưa ra tại Hội nghị về Nước của Liên hợp quốc. Hội nghị hàng năm do Viện Nước tổ chức vào mỗi mùa thu đã là nơi tập hợp các chuyên gia về vệ sinh và vệ sinh nguồn nước ở cả các nước đang phát triển và các nước phát triển.

Chừng nào chì còn có trong nước uống, chúng ta với tư cách là một xã hội đang đẩy hàng triệu (nếu không muốn nói là hàng tỷ) người vào tương lai của các vấn đề sức khỏe và giảm tiềm năng thu nhập trong những thập kỷ tới. Tầm nhìn được đưa ra bởi Cam kết nước không chì là một trong nhiều bước cần thiết mà chúng ta với tư cách là một xã hội toàn cầu phải thực hiện để đảm bảo mọi người trên khắp thế giới được tiếp cận với nước uống an toàn.

Chúng ta rất biết ơn về những cam kết của Ghana, Uganda và Nam Phi và tự hào rằng Châu Phi đang đi đầu trong việc giải quyết vấn đề cơ bản như vậy để đảm bảo một tương lai an toàn hơn về nước.