Chuyên gia giáo dục bày cách để thầy cô ‘không sợ bị AI thay thế’

NHẬT THỊNH

Khi AI đã, đang có xu hướng làm được những nhiệm vụ truyền thống của một giáo viên như cung cấp kiến thức, nhận xét, sửa chữa hay gợi ý làm bài, nhiều người bắt đầu đặt ra câu hỏi, “Liệu AI có thay thế nhà giáo, nhất là trong việc dạy và học ngoại ngữ?”. Để trả lời vấn đề này, chúng tôi đã thực hiện một số nghiên cứu về mức độ tiếp nhận cũng như thái độ sư phạm của giáo viên tiếng Anh với sự xuất hiện và phát triển của AI.

AI làm được gì?

Sự xuất hiện của AI khiến công tác dạy và học ngoại ngữ trở nên đa dạng hơn bao giờ hết. AI không chỉ khiến cải thiện một số hoạt động dạy học sẵn có mà còn tạo ra những khả năng mới mà nếu cách đây 5-10 năm, một giáo viên tiếng Anh khó có thể làm được. Như với giáo viên tiếng Anh phổ thông, AI có thể tạo ra nguồn tài nguyên gồm văn bản, bài tập và hình ảnh gần như vô tận với câu từ có độ chính xác cao.

Cụ thể, ngày trước việc biên soạn đề cương, bài tập mất rất nhiều thời gian vì giáo viên phải tự nghĩ nội dung câu hỏi và phản biện nội dung nhiều lần. Ngày nay, khi gõ dòng lệnh “study the following quizzes and generate 5 more” (hãy nghiên cứu những câu hỏi sau và tạo thêm 5 câu), chúng ta có thể tạo thêm được lượng tài nguyên bài tập dồi dào tương tự về ý tưởng và độ chính xác ngôn từ ở mức như người bản ngữ.

Ngoài ra, giáo viên cũng có thể trang trí tài liệu tự soạn của mình bằng tranh ảnh do AI tạo ra với nhiều công cụ (phần lớn là miễn phí) như Bing Image Creator hoặc Ideogram. Điều này đặc biệt hữu ích với giáo viên dạy thiếu nhi khi các thầy cô giờ đây hoàn toàn có thể tự tạo sách truyện bằng tiếng Anh cho người học, với nội dung cá nhân hóa cùng chi phí thấp hơn so với mua tranh truyện tiếng Anh chính hãng.

Còn với giáo viên dạy kỹ năng viết, AI có thể đóng vai trò như một trợ lý giúp phát hiện lỗi và đưa ra góp ý nhanh chóng hơn. Ví dụ, hiện nay có nhiều công cụ hỗ trợ việc chấm bài IELTS có góp ý chi tiết, thậm chí là đưa ra mức điểm (thường chỉ có tính chất tham khảo) như ieltsscience.fun hay reboost.vn.

Giáo viên tiếng Anh tiếp nhận AI thế nào?

Để tìm hiểu thái độ của giáo viên với những tiện ích mà AI mang lại, chúng tôi đã phỏng vấn một số giáo viên tiếng Anh có 5-10 năm kinh nghiệm về cách họ ứng dụng AI trong công tác giảng dạy kỹ năng viết. Qua tìm hiểu, các giáo viên đều rất hào hứng và quan tâm tới AI khi nó mới xuất hiện. Điều này khá dễ hiểu, bởi những công cụ phổ biến như ChatGPT có khả năng đưa ra phản hồi ngay lập tức và liên tục, giúp họ tiết kiệm công sức, thời gian cho các tác vụ hàng ngày.

NHÓM TÁC GIẢ

Tuy nhiên, sự hào hứng và quan tâm nói trên giảm dần qua thời gian bởi nhiều nguyên nhân. Nhiều giáo viên ngại sử dụng AI trong thiết kế bài giảng và hoạt động trên lớp vì chưa có chính sách và hướng dẫn cụ thể từ nhà trường hoặc cơ sở giáo dục nơi họ tham gia giảng dạy. Quan ngại về khả năng gian lận cũng khiến nhiều giáo viên đắn đo, thậm chí hạn chế việc sử dụng công nghệ này trong lớp.

Với giáo viên, AI chỉ đóng vai trò hỗ trợ chứ chưa thay thế được các tài liệu hay phương pháp giảng dạy truyền thống. Song song đó, họ cũng chưa có kế hoạch cụ thể nào nhằm tăng cường khả năng tích hợp AI vào giảng dạy trong tương lai gần.

Nhóm nghiên cứu cũng khảo sát các giáo viên tiếng Anh ở Việt Nam để khám phá những yếu tố ảnh hưởng đến việc tiếp nhận và sử dụng AI trong giảng dạy ngoại ngữ. Kết quả cho thấy, “môi trường hỗ trợ tốt” là nhân tố đóng vai trò quyết định giúp thầy cô cảm nhận ChatGPT là công cụ vừa hữu ích vừa dễ sử dụng.

Để xây dựng một môi trường hỗ trợ tốt, trước hết, các cơ sở giáo dục cần thường xuyên tổ chức các khóa đào tạo và buổi chia sẻ kiến thức về AI. Những chương trình này nên hướng dẫn chi tiết cách sử dụng công cụ AI từ cơ bản đến nâng cao, giúp giáo viên nắm vững và áp dụng vào thực tiễn giảng dạy. Khi giáo viên được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng, họ sẽ tự tin hơn khi sử dụng AI.

Bên cạnh đó, việc tạo dựng, đẩy mạnh các nhóm và cộng đồng chia sẻ trên mạng xã hội cũng rất quan trọng. Đây sẽ là nơi giáo viên có thể trao đổi kinh nghiệm, học hỏi lẫn nhau và nhận được hỗ trợ kịp thời khi gặp khó khăn. Một môi trường tương tác tích cực sẽ giúp giáo viên cảm thấy không bị cô lập và luôn có người hỗ trợ. Cuối cùng, công nhận và khen thưởng những nỗ lực, thành tựu trong việc sử dụng AI sẽ là động lực lớn, khuyến khích giáo viên mạnh dạn đổi mới, cải tiến phương pháp giảng dạy.

Tương lai nào cho giáo viên tiếng Anh?

Dựa trên kết quả những nghiên cứu đã thực hiện, chúng tôi đề xuất giáo viên nên mạnh dạn thoát khỏi niềm tin cố hữu rằng mình chỉ là người cung cấp và chỉnh sửa kiến thức cho học trò. Bởi nếu tư duy như vậy, chúng ta sẽ không thể nào sánh được với AI về nội dung, độ chính xác, tốc độ cũng như độ tiện lợi truy cập.

PEXELS

Thực ra, khoa học tâm lý và thần kinh từ lâu đã chỉ ra quá trình dạy, khi được hiểu theo nghĩa thông thường là giảng và sửa bài, có rất ít hiệu quả lên quá trình học. Thay vào đó, việc tạo động lực, thiết kế bài học phù hợp và có tính cá nhân hóa cao cũng như việc tạo ra nhiều tương tác đa chiều mới là những điều thực sự thúc đẩy việc học.

Giáo viên có thể tác động trực tiếp lên cảm xúc của học trò, và đây cũng là điều mà hiện tại AI chưa thể làm được. Chính những cảm xúc này, cả tích cực lẫn tiêu cực, đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc chi phối động lực học tập của học sinh. Bên cạnh đó, giáo viên ngoại ngữ nên học tập và trang bị cho mình kỹ năng sử dụng AI để phục vụ mục đích giảng dạy, ví dụ như soạn bài cá nhân hóa, chấm bài và đưa ra phương án học tập phù hợp, hay thậm chí là hướng dẫn học sinh tự sử dụng AI để tăng năng lực tự học.

Chúng tôi tin rằng AI ra đời như là một công cụ đắc lực để phục vụ cuộc sống của con người, bao gồm cả công tác giáo dục. Do đó, nhà giáo nên học cách thích ứng, sử dụng nó một cách chủ động. Hiểu được vai trò và năng lực của mình, giáo viên sẽ không còn sợ bị AI thay thế.