Lần đầu tiên gây tê mổ tim hở không đau tại Việt Nam

ẢNH: TÂM ANH

“Cái khó ló cái khôn”

Bệnh nhi N.H.T, 7 tuổi, chỉ nặng 18 kg, bị thông liên nhĩ (lỗ thủng giữa hai buồng tâm nhĩ của tim) cần mổ sớm để điều chỉnh bất thường bẩm sinh, tránh các biến chứng: suy tim, rối loạn nhịp tim, đột quỵ… Tuy nhiên, bệnh nhi còn mắc chứng tự kỷ, vì thế bác sĩ cân nhắc lựa chọn phương pháp gây mê, gây tê phù hợp nhất. “Cái khó ló cái khôn”, các bác sĩ BVĐK Tâm Anh TP.HCM quyết định lựa chọn phương pháp gây tê mới, đột phá và hiệu quả vượt trội.

Hội chẩn trước khi quyết định ca mổ, các bác sĩ nhận định nếu gây mê như thông thường, bệnh nhi có nguy cơ đau quá sức chịu đựng, tác động lên mạch, huyết áp khiến cuộc mổ khó khăn hơn. Ngoài ra, với trẻ tự kỷ, sau mổ sử dụng giảm đau cổ điển có morphin khiến thần kinh của trẻ bị ảnh hưởng, quá trình hồi phục chậm và đau đớn nhiều hơn.

Sau nhiều cuộc hội chẩn chuyên sâu với các chuyên khoa, các chuyên gia trong nước và quốc tế, BS Hồ Thị Xuân Nga, khoa Gây mê – Hồi sức BVĐK Tâm Anh TP.HCM, quyết định sử dụng phương pháp kết hợp gây mê nội khí quản và gây tê ESP. Sau đó, ê kíp mổ mở đường trước ngực, dùng miếng vá từ chính màng ngoài tim của bé để bít lỗ thông lớn này. Ca mổ thành công sau 3 tiếng. 24 tiếng sau bệnh nhi vận động như bình thường, khỏe mạnh. Bệnh nhi xuất viện sau 3 ngày. Sáu tháng sau, bệnh nhi cao hơn, nặng 23 kg, tham gia bình thường các hoạt động cùng các bạn trong lớp học.

Chương mới trong gây mê – hồi sức

Trước đây, khi mổ tim hở, bệnh nhân được tiêm morphin liều cao (thuốc giảm đau gây nghiện). Tuy nhiên, người bệnh có thể gặp biến chứng sau mổ như: ảo giác, suy hô hấp, nôn ói, tăng đau, buồn nôn, bí tiểu, ngứa ngáy, thậm chí lệ thuộc thuốc giảm đau. Mặt khác, với phương pháp gây tê cũ khi mổ tim thì luôn dùng kháng đông máu trước, trong và sau mổ, người bệnh dễ gặp các biến chứng: thuyên tắc huyết khối, suy tim sau mổ, tổn thương gan thận cấp…

ẢNH: TÂM ANH

Năm 2016, lần đầu tiên thế giới công bố ứng dụng thành công kỹ thuật gây tê mặt phẳng cơ dựng sống ESP (Erector Spinae Plane) không đau cho bệnh nhân mổ đường tiêu hóa, do BS Mauricio Foreo (tại Toronto, Canada) thực hiện. Dựa vào kỹ thuật này, năm 2017, Giáo sư Philippe Macaire (người Pháp) và ThS.BS CKII Hồ Thị Xuân Nga cùng cộng sự đã nghiên cứu, áp dụng thành công trên bệnh nhân mổ tim hở tại Việt Nam. Điều này có ý nghĩa rất quan trọng không chỉ trong giới chuyên môn gây tê, trong mổ tim mà còn giúp nhiều bệnh nhân tim mạch được mổ an toàn hơn.

Theo đó, bác sĩ đưa thuốc tê vào khoang mặt phẳng cơ dựng sống (nhóm cơ này nằm cạnh cột sống, chạy dọc song song với cột sống từ xương đầu cổ tới xương chậu, nơi có nhiều dây thần kinh xuất phát từ tủy sống đi ra chi phối các vùng cảm giác – vận động tương ứng, các hạch giao cảm cạnh sống) người bệnh dưới hướng dẫn của máy siêu âm độ phân giải cao, nhiều đầu dò. Thuốc tác động lên các rễ thần kinh và hạch giao cảm, giúp ức chế dẫn truyền thần kinh về cảm giác đau đớn để giảm đau tối đa mà không cần morphin.

Với phương pháp gây tê ESP, người bệnh giảm đau trong và sau mổ, rút ngắn thời gian hồi sức tích cực; không bị biến chứng tụt huyết áp, suy hô hấp, ngộ độc thuốc tê… Mức độ đau sau rút ống nội khí quản, khi vận động và rút ống dẫn lưu ở mức rất nhẹ.

Kỹ thuật gây tê ESP trong mổ tim hở của Giáo sư Philippe Macaire và BS Nga cùng cộng sự trở thành ê kíp đầu tiên thực hiện thành công ngay tại Việt Nam. Nghiên cứu được tạp chí y học J Cardiothorac Vasc Anesth đăng tải và lọt vào tốp 10 bài được đọc và trích dẫn cho các nghiên cứu trong y giới.

Giờ đây, kỹ thuật gây tê ESP được BS Nga thực hiện thường quy tại BVĐK Tâm Anh TP.HCM vì có những điều kiện hỗ trợ tốt phát triển kỹ thuật này như ê kíp gây mê hồi sức chuyên môn cao, đầu tư đầy đủ máy móc, công nghệ hiện đại, phòng mổ đạt chuẩn quốc tế… BS Nga và đồng nghiệp tiếp tục ứng dụng kỹ thuật gây tê ESP trong mổ cột sống, cắt đại tràng, dạ dày do ung thư, phẫu thuật lõm ngực, tái tạo ngực bằng vạt cơ lưng rộng… Hệ thống BVĐK Tâm Anh cũng đang nghiên cứu, ứng dụng kỹ thuật này để giảm đau mạn tính như đau thần kinh sau zona; giảm đau cuối đời ở người bệnh ung thư…

Chia sẻ kỹ thuật với bạn bè quốc tế

Nghiên cứu của BS Nga về kỹ thuật gây tê ESP trong mổ tim hở đã được nhiều bác sĩ gây mê hồi sức trên toàn thế giới ứng dụng, giảng dạy cho sinh viên y khoa.

Cụ thể, ngay khi thành công kỹ thuật gây tê ESP trong mổ tim hở, năm 2018 BS Nga được mời chia sẻ kết quả nghiên cứu tại hội nghị gây tê vùng và giảm đau thế giới lần thứ 42 tại New York (Mỹ).

ẢNH: TÂM ANH

Tháng 2.2022, trong chuyến tu nghiệp tại Cộng hòa Pháp, BS Nga đã hướng dẫn gây tê ESP trên bệnh nhân mổ tim hở cho bác sĩ gây mê hồi sức ở Bệnh viện George Pompidou (Paris). Năm 2023, tại Hội nghị ASA ở San Francisco (Mỹ), nghiên cứu của BS Nga được công nhận là một trong những tiền đề cho phương hướng phát triển áp dụng các kỹ thuật mới trong y khoa.

Theo TS-BS Nguyễn Anh Dũng, Trưởng khoa Ngoại Tim mạch – Lồng ngực, Trung tâm Tim mạch – BVĐK Tâm Anh TP.HCM, phẫu thuật tim hở là mổ vào trong quả tim, dùng trong các trường hợp dị tật tim bẩm sinh, bệnh động mạch vành, bệnh van tim… Kỹ thuật gây tê ESP giúp nhiều người bệnh tim mạch khi mổ tim hở, vốn có mức độ đau nặng nề sẽ giảm được cơn đau trong và sau mổ. Nếu người bệnh không được kiểm soát đau hiệu quả trong khi mổ sẽ dễ tăng huyết áp, nhịp tim, chảy máu… nguy hiểm tính mạng.