”Hiệp sĩ khoa học” VN được cộng đồng liêm chính khoa học thế giới ghi nhận

Mới đây, ban biên tập (BBT) tạp chí Accountability in Research xuất hiện thành viên mới: tiến sĩ (TS) Dương Tú. Đây là tạp chí uy tín, ra đời từ năm 1989, thuộc Nhà xuất bản Taylor & Francis, tập đoàn xuất bản quốc tế lâu đời từ năm 1852. Mục tiêu của tạp chí là thúc đẩy trách nhiệm giải trình và liêm chính trong nghiên cứu. Thành viên BBT tạp chí gồm nhiều học giả tên tuổi và có thẩm quyền về liêm chính khoa học, với những nghiên cứu có tác động chính sách lớn.

ẢNH: CHỤP MÀN HÌNH

TS Dương Tú là thành viên sáng lập diễn đàn Liêm chính khoa học trên mạng xã hội Facebook. Ông là nhân vật trong bài viết Những hiệp sĩ khoa học đăng trên Báo Thanh Niên giai phẩm xuân 2022, đồng thời là cộng tác viên thường xuyên của báo về chủ đề liêm chính khoa học.

Chia sẻ với Báo Thanh Niên, TS Dương Tú nói: “Tôi từng tham khảo và trích dẫn nhiều công trình trên tạp chí này trong các bài viết và bài giảng trước đây của tôi về liêm chính học thuật. Tham gia BBT cùng những học giả hàng đầu thế giới cùng cơ hội trao đổi và học hỏi trực tiếp từ họ không chỉ là vinh dự mà còn là trách nhiệm đối với tôi”.

Theo TS Dương Tú, ông được cộng đồng liêm chính khoa học thế giới biết đến sau loạt bài điều tra trên Báo Thanh Niên hồi tháng 3.2022. Loạt bài đã vạch trần một giáo sư ngoại của một trường đại học ở VN giả mạo và lừa đảo học thuật quy mô cực lớn gây chấn động Đài Loan.

Sau loạt bài này, TS Dương Tú được giáo sư Guillaume Cabanac (ĐH Toulouse, Pháp) mời tham gia cộng đồng chuyên gia liêm chính khoa học thế giới. Giáo sư Cabanac là chuyên gia hàng đầu về liêm chính nghiên cứu, từng được tạp chí Nature vinh danh trong danh sách 10 người có ảnh hưởng lớn, góp phần định hình nền khoa học toàn cầu năm 2021.

“Có thể giáo sư Lisa Rasmussen, Tổng biên tập tạp chí Accountability in Research, đã biết đến tôi thông qua cộng đồng chuyên gia liêm chính khoa học. Trong thư mời tham gia BBT, giáo sư Rasmussen cũng nhắc đến việc bà vừa đọc bài phỏng vấn tôi trên Retraction Watch và nói rằng bà rất ấn tượng khi biết đến nhóm Liêm chính khoa học với quy mô tới 100.000 thành viên tập trung thảo luận các chủ đề về liêm chính khoa học”, TS Dương Tú chia sẻ.

CƠ HỘI CHO NỀN KHOA HỌC VN

Bài phỏng vấn TS Dương Tú nhắc đến được Retraction Watch thực hiện sau khi diễn đàn Liêm chính khoa học đột ngột biến mất trên Facebook rồi bất ngờ xuất hiện trở lại (Thanh Niên đã phản ánh). Sau bài phỏng vấn, cộng đồng liêm chính khoa học thế giới càng chú ý đến những diễn biến về liêm chính khoa học từ VN.

TS Dương Tú chia sẻ: “Sau khi Retraction Watch đăng bài phỏng vấn tôi, TS Leslie McIntosh, Phó chủ tịch phụ trách liêm chính nghiên cứu tại Digital Science (công ty công nghệ nổi tiếng trong giới nghiên cứu), có một số bình luận mà tôi cảm thấy rất thú vị. Theo tiến sĩ McIntosh, một số người khi nhìn vào báo cáo về hành vi sai trái trong khoa học ở những quốc gia đang phát triển như VN có thể đánh giá thấp và coi như cộng đồng nghiên cứu ở đó không tồn tại. Tuy nhiên, trong những cộng đồng ấy vẫn còn những cá nhân tận tụy, nỗ lực thúc đẩy liêm chính khoa học tại đất nước họ”.

“TS McIntosh cho rằng nỗ lực của họ rất cần thiết để xây dựng môi trường nghiên cứu toàn cầu lành mạnh, bao gồm cả việc vạch trần hành vi sai trái lẫn nuôi dưỡng khoa học tốt. Chúng ta cần bảo vệ và ghi nhận những đóng góp có giá trị từ khắp nơi trên thế giới. Ý kiến của TS McIntosh thể hiện sự tôn trọng đối với cộng đồng khoa học thuộc thế giới thứ ba, tuy vẫn còn khoảng cách với các nước có nền khoa học tiên tiến, nhưng kiên trì xây dựng nền khoa học liêm chính, đóng góp có ý nghĩa cho môi trường nghiên cứu toàn cầu trong sạch và lành mạnh hơn”, theo TS Dương Tú.

ẢNH: CHỤP MÀN HÌNH

“ĐẠI SỨ” LIÊM CHÍNH KHOA HỌC CỦA VN

Việc TS Dương Tú tham gia cộng đồng chuyên gia liêm chính khoa học thế giới từ hơn 2 năm trước đã giúp ông có điều kiện thường xuyên chia sẻ với đồng nghiệp quốc tế về những diễn biến liên quan đến liêm chính khoa học ở VN và tham khảo ý kiến của họ. Qua TS Dương Tú, nhiều trang tin và diễn đàn khoa học quốc tế cập nhật khá đầy đủ, kịp thời những gì đang diễn ra trong nền khoa học VN.

TS Dương Tú cũng hợp tác với nhiều đồng nghiệp trong cộng đồng chuyên gia liêm chính khoa học để điều tra, bóc tách mạng lưới đầu nậu nước ngoài tham gia hoạt động mua bán bài báo và gian lận khoa học tại VN, cũng như hệ thống tạp chí săn mồi, giả mạo khổng lồ với rất nhiều bài báo ghi địa chỉ VN.

TS Dương Tú cũng là thành viên Ủy ban Đạo đức xuất bản (Committee on Publication Ethics – COPE), một trong những định chế có ảnh hưởng nhất thế giới về xuất bản học thuật.

Theo TS Dương Tú, khi tham gia các hoạt động, các tổ chức trên, ông hy vọng mình có thể làm cầu nối, đưa những vấn đề về liêm chính khoa học trong nước ra quốc tế để đặt vào bức tranh toàn cầu, soi rọi chúng dưới những góc nhìn mới; đồng thời chia sẻ thông tin, nhận thức, chính sách mới liên quan đến liêm chính nghiên cứu trên thế giới với cộng đồng khoa học VN.

Ảnh: Quý Hiên

Vì thế, TS Dương Tú xem việc tham gia BBT tạp chí Accountability in Research là cơ hội quý báu để tìm hiểu và nghiên cứu sâu hơn về liêm chính khoa học, cũng như kết nối với các học giả hàng đầu thế giới trong lĩnh vực này.

“Việc mở mang tri thức về các vấn đề liên quan đến liêm chính và chính sách khoa học ở phạm vi toàn cầu, cũng như mở rộng mạng lưới cộng sự quốc tế sẽ giúp tôi có thêm nhiều thông tin, kiến thức bổ ích để tiếp tục chia sẻ với những ai quan tâm ở VN. Tôi tin rằng dẫu vẫn còn khoảng cách với những nền khoa học tiên tiến, một nền khoa học VN có phẩm giá, trong sạch và minh bạch chắc chắn sẽ được thế giới ghi nhận và tôn trọng”, TS Dương Tú chia sẻ.