Khám phá những điều thú vị của Tết Ba Tư

Người dân trên khắp thế giới đón mừng năm mới theo những cách khác nhau, phản ánh bản sắc văn hóa riêng của từng quốc gia. Trong đó hai lễ hội đặc biệt này của Iran và Việt Nam có điểm tương đồng khi sự khởi đầu của năm mới gắn liền với thiên nhiên, đoàn tụ gia đình và những nghi thức mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc.

Triết lý hài hòa với thiên nhiên

Mùa xuân ở Iran. Ảnh: Pinterest.

Một trong những điểm chung quan trọng giữa Nowruz – Tết Ba Tư – của người Iran và Tết Nguyên đán của người Việt Nam là cả hai đều gắn liền với chu kỳ vận hành của thiên nhiên. Nếu như Tết Nguyên đán dựa trên âm lịch, thường rơi vào cuối tháng 1 hoặc đầu tháng 2, khi mùa đông chuyển sang xuân thì Nowruz được tổ chức vào thời điểm tháng 3 dương lịch. Cả hai đều phản ánh triết lý hài hòa với thiên nhiên của con người, coi thời điểm chuyển giao này là sự khởi đầu mới.

Phong tục chào đón năm mới của người Iran tuân theo lịch dương dựa trên chu kỳ của mặt trời, bắt nguồn từ tín ngưỡng Hỏa giáo. Nowruz có nguồn gốc từ tiếng Ba Tư, kết hợp từ “now” (mới) và “ruz” (ngày). Đây là lễ hội có lịch sử hơn 3.000 năm, được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại vào năm 2010.

Phong tục dọn dẹp và trang trí nhà cửa

Hình minh hoạ.

Người Ba Tư có phong tục Khaneh Tekani – tức là tổng vệ sinh nhà cửa để xua đuổi những điều không may và đón nhận nguồn năng lượng tích cực. Tương tự, người Việt cũng có tục lệ dọn dẹp nhà cửa trước Tết với cùng ý nghĩa: loại bỏ vận rủi và chào đón may mắn trong năm mới. Việc dọn dẹp này không chỉ mang ý nghĩa vật chất mà còn thể hiện tinh thần chuẩn bị chu đáo để bước vào năm mới với tâm thế tốt nhất.

Bên cạnh việc dọn dẹp, trang trí nhà cửa để đón chào năm mới cũng là điểm khiến hai lễ hội này thêm phần rực rỡ. Những màu sắc tươi sáng như đỏ, vàng, cam,…thường được sử dụng cho những chi tiết trong ngôi nhà.

Bàn cúng lễ Haft-sin 

Tâm điểm của mâm Haft-sin là đĩa Sabzeh – mầm hạt ngũ cốc (lúa mì, lúa mạch hoặc đậu) được trồng trong một cái đĩa, tượng trưng cho sự sự tươi mát, xanh tươi, sự tái sinh của thiên nhiên. Tết Nowruz cũng gắn với nông nghiệp và hướng tới cộng đồng, gia đình (Ảnh: Dadashian).

Một trong những nghi thức quan trọng nhất của Nowruz là bày biện bàn Haft-sin, bao gồm bảy món đồ có tên bắt đầu bằng chữ “S” trong tiếng Ba Tư, mỗi món mang một ý nghĩa riêng như sức khỏe, may mắn, tình yêu và sự trường thọ. Điều này tương đồng với mâm ngũ quả trong Tết Việt Nam, nơi các loại trái cây được chọn dựa trên cách phát âm mang ý nghĩa tốt lành như sung túc, hạnh phúc và đủ đầy. Cả hai nghi lễ này đều thể hiện ước mong về một năm mới thịnh vượng và bình an.

Món cơm plov thường là món chính trong bữa ăn Nowruz. Ảnh: TOM LAU

Ba vật phẩm quan trọng khác trên mâm Haft-sin, gồm Táo (Sib) – tượng trưng cho sức khỏe và sắc đẹp, Giấm (Serkeh) – tượng trưng cho môi trường trong lành, hóa giải phép thuật và nguyền rủa, và món ăn Samanu – một loại đồ ngọt làm từ bột mầm lúa mì, tượng trưng cho sự sung túc, dồi dào, phước lành.

Đoàn tụ gia đình và lì xì đầu năm 

Khoảnh khắc của 2 bố con người Iran cạnh mâm Haft-sin truyền thống (Ảnh: Brad Ivt).

Nowruz và Tết Nguyên đán đều là cơ hội để gia đình sum vầy, cùng nhau chúc phúc và trao nhau những món quà may mắn. Tết là dịp đặc biệt để ông bà, cha mẹ và con cháu có cơ hội trò chuyện, chia sẻ những câu chuyện trong năm cũ và những dự định cho năm mới. Các bữa cơm gia đình ngày Tết không chỉ là bữa ăn, mà còn là dịp để mọi người thấu hiểu và trân trọng nhau hơn. Không khí gia đình sum vầy, rộn ràng tiếng cười mang đến niềm vui, sự ấm áp, giúp mỗi người cảm thấy an yên, hạnh phúc. Đó cũng là nguồn động lực để bước vào một năm mới với tinh thần càng thêm tích cực.

Ở Iran, trẻ em thường nhận Eidi, tức tiền mừng tuổi từ người lớn, giống với tục lì xì của Việt Nam. Hành động này không chỉ mang ý nghĩa vật chất mà còn thể hiện lời chúc về sức khỏe và thịnh vượng cho thế hệ trẻ.

Nowruz – Mùa lễ hội lớn trong năm

Lễ hội Nowruz ở thủ đô Baku (Azerbaijan) thường bao gồm các lễ hội đường phố. (Ảnh: AZERBAIJAN TOURISM BOARD)

Lễ hội vào dịp Nowruz thường tổ chức các cuộc tụ họp lớn của bạn bè và gia đình, lễ hội đường phố, đốt lửa trại, bắn pháo hoa, thơ ca và nhạc dân gian. Ở Afghanistan và Trung Á, các trò chơi bắt nguồn từ cộng đồng du mục rất phổ biến, trong khi ở Iran, khane tekani (dọn dẹp mùa xuân) đánh dấu sự khởi đầu của lễ hội. Điểm chung ở những sự kiện này là mọi người thường chuẩn bị rất nhiều đồ ăn cho tất cả những ai tham gia.

Những hoạt động đón năm mới của người Ba Tư (Ảnh: Ajam Media Collective)

Nowruz không chỉ là lễ hội chào đón năm mới mà còn phản ánh triết lý sống hài hòa với thiên nhiên, sự quan trọng của gia đình và niềm tin vào may mắn, thịnh vượng. Dù xuất phát từ hai nền văn minh khác nhau, Tết Nguyên đán và Nowruz cho thấy những giá trị văn hóa có tính toàn cầu, kết nối con người thông qua những phong tục tương đồng. Sự giao thoa này giúp chúng ta hiểu hơn về nét đẹp đa dạng của các nền văn hóa trên thế giới, đồng thời trân trọng những giá trị chung mà nhân loại cùng chia sẻ.

Sôi động lễ hội Nowruz ở Iran

VTV.vn – Thời điểm này trong năm đang là lúc người dân Iran chuẩn bị cho lễ hội Nowruz, Lễ hội đánh dấu một năm mới theo lịch Ba Tư cổ.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!