Những tuyệt tác thiên nhiên: Kỳ bí thành Tà Kơn

Nơi đây có những cột đá tự nhiên hình chữ nhật, hình lục giác xếp chồng lên nhau thành một bức tường dài khoảng 500 – 600 m, cao 30 – 40 m. Đứng xa quan sát, như có bàn tay con người xây dựng nên, nhưng khi đến gần thì đó là bức tường tự nhiên được hình thành do kiến tạo địa chất.

GẮN LIỀN VỚI NHIỀU TRUYỀN THUYẾT

Đến thành Tà Kơn, du khách sẽ được chiêm ngưỡng bức tường thành đá và đắm mình trong khung cảnh thiên nhiên hoang sơ hùng vĩ của núi rừng nguyên sinh với thảm thực vật đa dạng. Trong lịch sử, thành Tà Kơn từng là căn cứ thượng đạo của nghĩa quân Tây Sơn. Từ năm 1945 – 1962, là căn cứ cách mạng trong 2 cuộc kháng chiến.

Thành Tà Kơn gồm những khối đá hình trụ được hình thành qua biến đổi kiến tạo địa chất có niên đại từ 1,8 – 2 triệu năm, cũng là nơi cư trú của cư dân bản địa Ba Na Kriêm. Công trình thiên nhiên kỳ thú này không chỉ trở thành danh thắng độc đáo nơi núi rừng, mà còn đi vào sử thi của người Ba Na Kriêm.

Theo truyền thuyết, Tà Kơn xưa kia là nhà của 3 anh em, gồm: 2 vị vua Trum, Trăm và nàng công chúa xinh đẹp, thông minh tên Bia Tơni. Một vị vua xứ khác tên là Bok Toponka có ý định cầu hôn Bia Tơni nhưng vì hắn rất độc ác nên bị nàng khước từ. Không cưới được công chúa xinh đẹp, Bok Toponka liền kéo quân đánh thành Tà Kơn. Bị thua bẽ mặt, Bok Toponka điên cuồng tấn công vua Trum và bị Trum tiêu diệt.

Một truyền thuyết khác thì kể câu chuyện thành Tà Kơn gắn liền với nàng Hơ Bia xinh đẹp. Thần núi muốn cưới Hơ Bia làm vợ nhưng thần có khuôn mặt bằng đá, dưới cằm có yếm như yếm bò cái trông rất xấu xí, nên Hơ Bia không hài lòng, yêu cầu nếu thần vượt qua được ba cuộc thử tài của nàng thì sẽ chấp nhận lời cầu hôn. Thần núi đều vượt qua tất cả thử thách tài nên hai người thành vợ chồng, cùng nhau xây dựng thành Tà Kơn.

Bên cạnh truyền thuyết của người Ba Na Kriêm, có ý kiến cho rằng thành Tà Kơn do anh em nhà Tây Sơn xây dựng. Khi 3 anh em nhà Tây Sơn chiêu binh mãi mã, người Ba Na hưởng ứng rất mạnh mẽ và họ đã cùng nhau dựng nên thành Tà Kơn làm cứ điểm bí mật…

NẰM GIỮA ĐẠI NGÀN

Một tài liệu cho biết thành Tà Kơn là dãy núi đá được hình thành do quá trình phun trào của núi lửa vào thời kỳ Đệ tứ kỷ cách nay hàng triệu năm, quá trình nâng lên của bề mặt trái đất đã tạo nên những cột đá có dáng hình học xếp liền kề nhau thành bức tường thành.

Còn theo một già làng ở Vĩnh Sơn, do bức tường đá chạy thành một vệt dài theo sườn núi giữa đại ngàn hùng vĩ, nên người xưa gọi là thành và thổi sinh khí vào những khối đá kỳ vĩ này. Một sức sống nhân văn, một văn hóa cự thạch để đề cao tinh thần bất khuất chống xâm lược.

Với những ý nghĩa và giá trị đặc biệt quan trọng, thành Tà Kơn được UBND tỉnh Bình Định xếp hạng di tích vào ngày 25.12.2013.

Ông Đinh Y Nam (75 tuổi), Phó chi hội VHNT các dân tộc thiểu số tỉnh Bình Định, cho biết bức thành đá hay còn gọi là thành Tà Kơn được hình thành bởi quá trình phun trào của núi lửa cách nay hàng triệu năm về trước, sau đó con người đã hình tượng hóa bằng các câu chuyện huyền thoại để tăng thêm tính thiêng liêng của thiên nhiên.

Để đến Tà Kơn phải đi từ TP.Quy Nhơn (Bình Định), vượt chặng đường hơn 140 km đến xã Vĩnh Sơn, rồi leo lên những con dốc nối tiếp nhau dưới tán lá rừng nguyên sinh trên đầu nguồn sông Kôn. Rừng vùng núi thành Tà Kơn là loại rừng già, cây lớn đường kính trên 1 m. Ngoài các loại cây gỗ lớn chiếm tầng cao còn có các loài thực vật khác rất đa dạng. Nơi hình thành bức tường đá cao khoảng 800 m so với mực nước biển. Nơi đây khá cao, hai bên là sườn dốc, bức tường thành toàn những phiến đá khổng lồ chất chồng theo chiều thẳng đứng.

Qua con dốc khá hiểm trở, bước xuống một tảng đá lớn bằng phẳng, trước mắt là tường thành bằng đá cao chừng 20 m. Cái đẹp và sự kỳ vĩ của bức tường thành đến từ những cột đá xếp theo dọc sườn núi, chu vi khoảng 2 m, đường kính cột rộng hơn 1 m. Chiều cao các cột đá không đều nhau, có những cột cao chỉ 3 – 4 m, có cột cao 15 – 20 m. Điều khiến nhiều người ngạc nhiên là hình dáng các cột đá được ghép với nhau như có bàn tay con người xây dựng.

Theo lãnh đạo UBND H.Vĩnh Thạnh, đường vào thành Tà Kơn giờ đã được bê tông hóa, rất thuận lợi cho du khách đến tham quan. Đây là lợi thế để H.Vĩnh Thạnh phát triển du lịch sinh thái. Ngoài điểm nhấn là thành Tà Kơn ở làng K8, Vĩnh Thạnh còn có vườn cam Nguyễn Huệ ở làng K2, xã Vĩnh Sơn; động Hang Dơi, suối Tà Má, công trình thủy điện Vĩnh Sơn, hồ chứa nước Định Bình… mỗi nơi có một vẻ đẹp riêng.

“Ngoài ra, Vĩnh Thạnh còn có những lễ hội, những bài hát Hơ Mon, nhạc cụ dân tộc, làng nghề truyền thống dệt thổ cẩm, có vườn hoa anh đào và những vườn rau ôn đới. Đó là những “món ăn” tinh thần độc đáo của núi rừng…”, vị lãnh đạo này tự hào chia sẻ thêm.