“Nỗi oan” Kodak

Liệu điều này có hoàn toàn đúng?

Trước thời đại số, Kodak là một trong những công ty quyền lực nhất thế giới. Sự thành công trong lĩnh vực bán phim chụp ảnh của họ đã biến cụm từ “khoảnh khắc Kodak” thành một thành ngữ để chỉ điều gì đó đáng lưu giữ và trân trọng. Cũng giống như sau này cụm từ “Google đi” đồng nghĩa với việc tìm kiếm trên internet.

Đỉnh cao xuống vực sâu

Khi công nghệ số ra đời, máy ảnh cơ chuyển sang máy ảnh kỹ thuật số, rồi dần dần sang điện thoại di động. Người dùng không còn mặn mà rửa ảnh mà chuyển sang chia sẻ ảnh qua điện thoại hoặc các thiết bị công nghệ. Dĩ nhiên, vẫn có người rửa ảnh để làm kỷ niệm, nhưng số lượng ấy chẳng thể giúp Kodak níu kéo thời hoàng kim.

Kết quả, năm 2012, Kodak nộp đơn xin bảo hộ phá sản, rời bỏ mảng kinh doanh truyền thống, bán các bằng sáng chế. Đến năm 2013, họ quay lại nhưng chỉ với vị thế nhỏ hơn rất nhiều. Từ một trong những cái tên quyền lực nhất thế giới, Kodak giờ đây sở hữu giá trị vốn hóa thị trường chưa đến 1 tỷ USD.

Kodak thất bại vì nhiều nguyên nhân, trong đó, phổ biến nhất mà người ta thường gán cho Kodak là “sự thiển cận”. Các sách báo thường nói Kodak ngủ quên trên thành công đến nỗi họ không thèm quan tâm đến sự trỗi dậy của các công nghệ kỹ thuật số. Tuy nhiên, điều này không hoàn toàn đúng, mà thậm chí còn ngược lại.

Tiên phong trong công nghệ số

Có một thông tin có thể sẽ khiến nhiều người bất ngờ. Đó là nguyên mẫu đầu tiên của chiếc máy ảnh kỹ thuật số lại do chính Kodak làm ra vào năm 1975. Tuy đó vẫn chỉ là một chiếc máy ảnh thô sơ nhưng vẫn ẩn chứa những tiềm năng đột phá to lớn.

Khi nhìn thấy chiếc máy ảnh kỹ thuật số này, ban lãnh đạo Kodak nhận xét đó là một sáng chế “dễ thương”. Quan trọng là sau đó, Kodak đã đầu tư hàng tỷ USD để phát triển một loạt máy ảnh kỹ thuật số. Tiếp theo, Kodak cũng tạo được vị thế nhất định trên thị trường với các công nghệ giúp chuyển ảnh từ máy ảnh sang máy tính.

Thậm chí, Kodak còn là một người tiên phong trong việc chia sẻ ảnh trên mạng. Trước khi Mark Zuckerberg viết dòng mã đầu tiên cho Facebook, thì Kodak đã thực hiện một thương vụ rất nhạy bén năm 2001. Đó là họ mua lại website chia sẻ ảnh Ofoto. Nếu họ làm đến cùng hoặc làm đúng hướng, thì có lẽ Kodak và Ofoto đã trở thành bên tiên phong cho thứ gọi là mạng xã hội, nơi mọi người chia sẻ hình ảnh và thông tin.

Đáng tiếc Kodak lại dùng Ofoto cho mục đích là làm sao để khiến nhiều người in ảnh kỹ thuật số hơn. Tuy nhiên, định hướng này thất bại. Đến tháng 4/2012, họ bán đi Ofoto với giá chưa đến 25 triệu USD. Trong khi đó, Facebook bỏ ra 1 tỷ USD mua lại Instagram cũng trong khoảng thời gian này.

Vậy rốt cuộc thất bại của Kodak đến từ đâu? Câu trả lời có lẽ nằm ở việc Kodak chưa thực sự đón nhận các mô hình kinh doanh mới khi thị trường thay đổi. Họ đã tạo ra máy ảnh kỹ thuật số, đầu tư vào công nghệ và tiên đoán được rằng hình ảnh sẽ được chia sẻ trực tuyến. Tuy nhiên, họ thất bại vì không nhận ra rằng chia sẻ ảnh trực tuyến là một lĩnh vực kinh doanh mới hoàn toàn, chứ không phải là công cụ để mở rộng mảng kinh doanh rửa ảnh từ phim hiện tại. Họ đã nhận định sai lầm về mô hình kinh doanh của tương lai. Đó mới chính là nguyên nhân cốt lõi thất bại của Kodak.

Bài học rút ra

Từ bài học của Kodak, các lãnh đạo công ty cần chú ý ba câu hỏi này trước khi tiến vào chuyển đổi số:

Thứ nhất, Công ty đang kinh doanh gì? Đừng trả lời câu hỏi này bằng cách liệt kê các sản phẩm, dịch vụ hay danh mục kinh doanh. Thay vào đó, hãy xác định thứ mà công ty có thể cung cấp/giải quyết cho nhu cầu của khách hàng. Kodak đã xác định mình là một công ty bán phim máy ảnh, chứ không phải là một công ty chia sẻ hình ảnh. Đáng tiếc là lựa chọn này sai lầm và họ phá sản.

Thứ hai, sự đổ vỡ mô hình kinh doanh tạo ra cơ hội nào mới? Các nghiên cứu chỉ ra rằng ai xem gián đoạn là mối đe dọa thường có phản ứng cứng nhắc, trong khi những người xem gián đoạn là cơ hội thường sẽ có tiềm năng phát triển.

Thứ ba, cần năng lực nào để hiện thực hóa các cơ hội này? Trên thực tế, các công ty lâu đời lại là bên dễ nắm bắt cơ hội từ gián đoạn nhất, bởi họ sở hữu nhiều tiềm lực mà các đối thủ mới gia nhập thị trường không có hoặc có ít, ví dụ khả năng tiếp cận thị trường, công nghệ, tài chính. Dĩ nhiên, năng lực này chỉ là nền tảng cơ bản ban đầu, không phải là vũ khí toàn năng để cạnh tranh trong thị trường mới theo cách thức mới.

Nhìn lại Kodak, đó vẫn là câu chuyện buồn về tiềm năng bị lãng phí. Biểu tượng đến từ Mỹ này có năng lực, có tài chính và cả tầm nhìn để chuyển đổi. Nhưng rốt cuộc họ lại trở thành nạn nhân của chuyển đổi vì chưa thực sự sẵn sàng chuyển đổi. Nếu học được những bài học đúng đắn từ câu chuyện này, các doanh nghiệp có thể sẽ tránh va phải số phận tương tự.