Bất chấp những kêu gọi hòa bình và cam kết về an ninh, phần lớn các nước thực chất đang đẩy mạnh ngân sách quốc phòng – một dấu hiệu rõ ràng về chạy đua quân sự.
Hôm qua (24.6), CNBC đưa tin tại Hội nghị thượng đỉnh NATO đang diễn ra tại Bỉ, các nước thành viên khối này thống nhất nâng mức chi tiêu cho ngân sách quốc phòng lên mức 5% GDP vào năm 2035. Trong đó, dành ngân sách khoảng 3,5% GDP cho các khoản thuần túy về quân sự, và khoảng ngân sách tương đương 1,5% GDP dành cho cơ sở hạ tầng liên quan an ninh, chẳng hạn như khả năng chiến tranh mạng và tình báo.
Nhiều nước đang đẩy nhanh áp dụng công nghệ hiện đại cho quân sự (trong ảnh: máy bay không người lái MQ-9 Reaper của Mỹ) Ảnh: Không quân Mỹ
Tổng thư ký NATO Mark Rutte cho biết các thành viên khối này đồng ý tăng chi tiêu quốc phòng lên mức 5% GDP vì mối đe dọa ngày càng tăng từ Nga. Thực tế, đây cũng là ngưỡng mà Mỹ đã gây áp lực để các đồng minh NATO phải đạt được sau khi nâng mức ngân sách quốc phòng lên 3% GDP.
Nếu ngưỡng 5% vừa nêu thành hiện thực, thì ngân sách quốc phòng của khối NATO sẽ tăng rất nhiều. Bởi thực tế năm 2024, trong khối NATO, chỉ Ba Lan có ngân sách quốc phòng vượt 4% GDP và tất cả thành viên còn lại, bao gồm cả Mỹ, không vượt quá 3,5% GDP. Tổng cộng, chỉ 5 thành viên đạt mức trên 3% GDP và còn đến 8 trong tổng số 32 thành viên có ngân sách quốc phòng dưới 2% GDP.
Dù tỷ lệ tính theo GDP chưa vượt mức 3,5% nhưng ngân sách quốc phòng Mỹ đang cao hơn rất nhiều so với phần còn lại của thế giới khi đạt mức hơn 892 tỉ USD vào năm 2024, cao hơn 2,5 lần so với quốc gia xếp thứ hai về ngân sách quốc phòng là Trung Quốc. Ngay những ngày đầu nhiệm kỳ này, Tổng thống Donald Trump tuyên bố sẽ cắt giảm ngân sách quốc phòng, nhưng thực tế đến tháng 5 vừa qua thì chính quyền của ông đề xuất mức chi tiêu quân sự lên đến 1.010 tỉ USD, tăng hơn 13% so với năm trước.
Không chỉ với các đồng minh châu Âu, phát ngôn viên Lầu Năm Góc ngày 20.6 còn kêu gọi các đồng minh của Mỹ ở châu Á cũng phải sớm nâng ngân sách quốc phòng lên mức 5%. Theo tờ Nikkei Asia, trong quá trình đàm phán thương mại với Nhật Bản, Mỹ đã lồng ghép điều kiện này vào. Điều này đã gây phản ứng từ Nhật Bản vì Tokyo chỉ cam kết nâng ngân sách quốc phòng lên mức 3,5% GDP.
Cuộc chạy đua toàn cầu
Thực tế, cuộc chạy đua tăng ngân sách quốc phòng đã diễn ra từ vài năm qua, đặc biệt là năm ngoái.
Trong phân tích gửi đến Thanh Niên, Eurasia Group (Mỹ), đơn vị tư vấn và nghiên cứu rủi ro chính trị hàng đầu thế giới, chỉ ra cuộc chạy đua vũ trang đang diễn ra trên toàn cầu với mục tiêu vũ khí nhanh hơn, thông minh hơn, nguy hiểm hơn và tốn kém hơn bao giờ hết. Vào năm 2024, chi tiêu quân sự thế giới đã tăng lên mức kỷ lục 2.700 tỉ USD, mức tăng hằng năm mạnh nhất kể từ khi Chiến tranh lạnh kết thúc. Kết quả này chủ yếu đến từ việc gia tăng ngân sách quân sự ở các nước châu Âu, châu Á và khu vực Trung Đông.
Trong đó, đối mặt với các mối đe dọa từ Nga, châu Âu đã tăng mạnh ngân sách quốc phòng. Điển hình, Ba Lan tăng 31% lên mức 38 tỉ USD và Thụy Điển ngay trong năm đầu tiên làm thành viên NATO thì đã tăng 34% cho ngân sách quốc phòng, lên mức 12 tỉ USD. Đức đã tăng chi tiêu quân sự 28% lên 88,5 tỉ USD, trở thành nước chi tiêu quân sự lớn thứ 4 trên toàn cầu.
Tại Trung Đông, chi tiêu quân sự của Israel tăng 65% lên 46,5 tỉ USD, mức tăng hằng năm lớn nhất kể từ năm 1967 – vốn là năm mà Israel có chiến tranh căng thẳng với các nước láng giềng. Tại châu Á, Trung Quốc đã chi thêm 7% cho ngân sách quân sự vào năm 2024, lên mức khoảng 314 tỉ USD, làm dấy lên lo ngại về một chiến dịch quân sự có thể sắp xảy ra nhằm vào Đài Loan. Cũng vì thế, chính quyền Đài Loan đã tăng chi tiêu quân sự thêm 1,8% vào năm 2024, lên mức 16,5 tỉ USD. Cùng năm 2024, Nhật Bản tăng ngân sách quân sự thêm 21% lên 55,3 tỉ USD – mức tăng cao nhất kể từ năm 1952.
Trong bối cảnh như vậy, các nhà xuất khẩu vũ khí quen thuộc như Mỹ, Pháp, Nga, Trung Quốc và Đức tiếp tục thống trị thị trường. Bên cạnh đó, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ và Israel cũng đang gia tăng thị phần. Đáng chú ý, xuất khẩu quốc phòng của Israel đạt mức kỷ lục 14,8 tỉ USD vào năm 2024, tăng gần 14% so với mức 13 tỉ USD của năm 2023. Trong đó, khách hàng châu Âu chiếm 54% doanh thu xuất khẩu vũ khí của Israel, và tỷ lệ này chỉ là 35% vào năm 2023.
Theo Eurasia Group, các bên không chỉ tăng cường về số lượng mà còn chi đậm cho công nghệ quốc phòng. Nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ đang đầu tư mạnh vào vũ khí thế hệ mới như: máy bay không người lái, tên lửa siêu thanh, trí tuệ nhân tạo, năng lực tác chiến mạng và các hệ thống dựa trên không gian…
Nguồn: thanhnien.vn
