Quảng Ninh khủng hoảng rác thải: Chôn lấp thủ công, nhà máy bỏ hoang

Nhiều năm trở lại đây, rác thải sinh hoạt ở Quảng Ninh liên tục rơi vào tình trạng quá tải. Tại các địa bàn như Hạ Long, Cẩm Phả, Quảng Yên hay Vân Đồn, hàng nghìn tấn rác mỗi ngày chỉ được thu gom rồi chôn lấp thủ công, không qua xử lý hiện đại.

ẢNH: LÃ NGHĨA HIẾU

Theo thống kê, từ tháng 11.2016 đến 1.5.2021, riêng bãi rác xã Vũ Oai (nay là xã Thống Nhất) đã tiếp nhận gần 1,2 triệu tấn rác. Tuy nhiên, việc lưu trữ chỉ bằng những biện pháp thô sơ, khiến mùi hôi, nước rỉ rác đe dọa trực tiếp sông Diễn Vọng. Đây là nguồn cung cấp nước sinh hoạt dự phòng cho hàng nghìn hộ dân.

Sau tháng 5.2021, khi bãi rác này hết chỗ chứa, chính quyền lại xoay sang đưa rác về các điểm tập kết tạm ở xã Hòa Bình và sau đó là khu xử lý Mông Dương (P.Mông Dương). Nhưng ở đâu, cách làm vẫn chỉ là chôn lấp thủ công, khiến tình trạng ô nhiễm tiếp tục lan rộng. Người dân nhiều lần bức xúc, chặn xe rác vào khu vực.

Từ cuối tháng 7 năm nay, tình trạng ùn ứ rác thải tái diễn. Nhiều tuyến đường ở P.Cẩm Phả, P.Cửa Ông, P.Mông Dương ngập trong rác, bốc mùi nồng nặc, gây mất mỹ quan và tiềm ẩn nguy cơ dịch bệnh.

Nhà máy nghìn tỉ vẫn “đắp chiếu”

Điều khiến dư luận càng thêm bức xúc là Quảng Ninh thực ra đã có dự án xử lý rác thải quy mô lớn. Năm 2016, Công ty cổ phần Tập đoàn Indevco được giao làm chủ đầu tư dự án Trung tâm xử lý chất thải rắn Quảng Ninh tại xã Vũ Oai (Hạ Long).

ẢNH: LÃ NGHĨA HIẾU

Dự án có tổng vốn hơn 1.000 tỉ đồng, công suất thiết kế 900 tấn/ngày, với 6 lò đốt hiện đại, dự kiến hoàn thành và đi vào vận hành từ cuối năm 2018. Đây từng được kỳ vọng là lời giải triệt để cho khủng hoảng rác thải ở Quảng Ninh.

Thế nhưng, sau nhiều năm, công trình vẫn nằm bất động. Chủ đầu tư cho biết, các lò đốt được chế tạo trong nước, gặp khó khăn về công nghệ. Dù đã thử nghiệm từ tháng 1.2018 nhưng sau 4 tháng, hệ thống vẫn không đạt yêu cầu về khí thải và khối lượng xử lý. Kết quả là đến nay, dự án vẫn “trùm mền”, chưa biết bao giờ hoạt động trở lại.

Một dự án nghìn tỉ bỏ hoang không chỉ gây lãng phí lớn về đất đai, nguồn lực đầu tư, mà còn khiến địa phương thiếu công cụ căn cơ để xử lý rác thải, đẩy gánh nặng về phía cộng đồng. Người dân tiếp tục “sống chung” với ô nhiễm, còn chính quyền thì loay hoay tìm giải pháp tình thế.

Lối ra nào cho cuộc khủng hoảng rác thải

Các chuyên gia môi trường nhận định, cách xử lý rác hiện tại của Quảng Ninh chỉ là “chữa cháy”, vừa tốn kém vừa gây nguy hại lâu dài. Trong bối cảnh địa phương đặt mục tiêu trở thành trung tâm phát triển xanh, bền vững, khủng hoảng rác thải không chỉ là câu chuyện vệ sinh môi trường, mà còn là bài kiểm tra năng lực quản trị đô thị.

Ông Nguyễn Như Hạnh, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp – Môi trường tỉnh Quảng Ninh, cho biết dự án Nhà máy xử lý rác Indevco tại Quảng Ninh được thiết kế công suất 900 tấn/ngày, từng được kỳ vọng giải quyết triệt để vấn đề rác thải liên vùng. Trong quá trình xây dựng, lắp đặt và vận hành thử nghiệm, hệ thống đã gặp nhiều vướng mắc, đặc biệt là không đạt chuẩn về khí thải trong các đợt giám sát.

ẢNH: LÃ NGHĨA HIẾU

Cũng theo ông Hạnh, sau nhiều năm doanh nghiệp đã tiến hành điều chỉnh nhưng chưa đem lại kết quả, dự án buộc phải tạm dừng, gây lãng phí lớn về nguồn lực và đất đai. Trước tình trạng kéo dài, cơ quan chức năng đang xem xét việc chấm dứt dự án.

Trong khi đó, chủ đầu tư đã có đề xuất điều chỉnh phương án, chuyển sang công nghệ xử lý rác thải bằng đốt phát điện, hướng tới mô hình hiện đại, bền vững hơn.

Đầu tháng 9, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ninh Vũ Đại Thắng đã trực tiếp kiểm tra và yêu cầu chính quyền phải ngay lập tức có biện pháp xử lý lượng rác phát sinh mỗi ngày, tuyệt đối không để tình trạng ứ đọng kéo dài. 

Về lâu dài, tỉnh cần thu hút nhà đầu tư có năng lực, công nghệ hiện đại để xây dựng nhà máy xử lý, gắn với mô hình kinh tế tuần hoàn, phát triển bền vững.