VTV.vn – Đường tinh luyện trong thực phẩm chế biến sẵn từ lâu đã được cảnh báo là nguyên nhân của nhiều căn bệnh nguy hiểm như tim mạch, đột quỵ và tiểu đường…
Gần đây, ngày càng có nhiều bằng chứng khoa học cho thấy việc tiêu thụ nhiều đồ uống có đường, đặc biệt là nước ngọt đóng chai, trà sữa hay nước tăng lực…, còn làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến đại tràng, trong đó có ung thư đại trực tràng.
Đồ uống có đường (SSBs) là các loại nước giải khát được bổ sung đường tinh luyện hoặc chất tạo ngọt công nghiệp, phổ biến gồm: nước ngọt có ga, nước trái cây hương liệu nhân tạo, nước tăng lực, trà sữa, trà pha sữa đặc, trà sữa trân châu…
Theo khuyến nghị dinh dưỡng, mỗi người không nên tiêu thụ quá 24g đường (tương đương 6 muỗng cà phê) mỗi ngày. Tuy nhiên, chỉ một lon nước ngọt 330ml đã chứa tới 39g đường, một cốc trà sữa trân châu có thể lên tới 54g. Điều này có nghĩa là chỉ với một khẩu phần, lượng đường nạp vào đã vượt xa ngưỡng an toàn.
Đường tinh luyện làm tăng nhanh lượng đường trong máu, gây đề kháng insulin – một trong những yếu tố thúc đẩy sự phát triển của ung thư, bao gồm cả ung thư thận và ung thư đại trực tràng.
Một nghiên cứu quy mô lớn thuộc Nurses’ Health Study II theo dõi hơn 95.000 phụ nữ trong gần 25 năm đã đưa ra kết quả đáng lo ngại: những người uống từ 2 cốc nước ngọt có đường mỗi ngày có nguy cơ mắc ung thư đại tràng trước tuổi 50 cao gấp đôi so với nhóm uống dưới 1 cốc mỗi tuần. Đặc biệt, nếu thói quen này hình thành từ tuổi thiếu niên, nguy cơ mắc bệnh tăng tới 32%.
Nghiên cứu cũng chỉ ra, với mỗi khẩu phần đồ uống có đường tiêu thụ hằng ngày trong tuổi trưởng thành, nguy cơ ung thư đại tràng tăng 16%. Xu hướng này góp phần lý giải vì sao những người sinh vào thập niên 1990 có nguy cơ mắc ung thư đại tràng cao gấp đôi và ung thư trực tràng cao gấp bốn lần so với thế hệ sinh năm 1950.
Chính vì vậy, Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ hiện khuyến nghị người từ 45 tuổi trở lên nên tầm soát định kỳ, thay vì chờ đến tuổi 50 như trước đây.
Ngoài nguy cơ ung thư, đường còn gây viêm và làm thay đổi hệ vi sinh vật trong ruột. Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Nature Communications cho thấy việc tiêu thụ đường trắng có thể làm biến đổi ADN của vi khuẩn cộng sinh trong đường ruột, ảnh hưởng tiêu cực đến hệ miễn dịch.
Các nhà khoa học tại Viện Công nghệ Israel phát hiện rằng ở vi khuẩn Bacteroides thetaiotaomicron – chủng vi khuẩn đóng vai trò bảo vệ niêm mạc ruột, đường trắng gây hiện tượng “đảo ngược ADN”. Hậu quả là chức năng điều hòa miễn dịch bị rối loạn, dẫn đến tăng viêm, thay đổi số lượng tế bào miễn dịch và ảnh hưởng tính thẩm thấu của ruột.
Điều đáng chú ý, các biến đổi này diễn ra nhanh chóng nhưng có thể phục hồi nếu ngừng tiêu thụ đường. Phát hiện này mở ra triển vọng cá nhân hóa dinh dưỡng dựa trên phản ứng vi sinh đường ruột, nhằm nâng cao sức khỏe miễn dịch.
Ngoài ra, một số nghiên cứu khác còn cho thấy chất tạo ngọt nhân tạo cũng có thể làm rối loạn nhu động ruột, khiến bệnh viêm ruột kích thích (IBS) trở nên trầm trọng hơn.
Tại Singapore, số liệu từ Hội đồng Xúc tiến Sức khỏe (HPB) cho thấy hơn 40% học sinh trung học và sinh viên tiêu thụ nước ngọt có đường hằng ngày. Bình quân mỗi người Singapore nạp hơn 1.500 muỗng cà phê đường từ đồ uống có đường mỗi năm. Đáng lo ngại hơn, có tới 28% phụ huynh thừa nhận cho trẻ em từ 4 – 9 tuổi uống nước ngọt ít nhất một lần mỗi tuần. Xu hướng này phần nào lý giải sự gia tăng nhanh chóng các ca bệnh đại tràng và bệnh viêm ruột ở người trẻ tuổi trong khu vực.
Các chuyên gia khuyến cáo, để bảo vệ sức khỏe đường ruột và giảm nguy cơ ung thư đại tràng, cần: cắt giảm tối đa lượng đường trong khẩu phần ăn, tránh thêm đường vào đồ uống hoặc món ăn; thay thế bằng đồ uống lành mạnh như nước lọc, trà xanh không đường; ăn uống cân bằng (bổ sung rau xanh và trái cây mỗi ngày); ưu tiên ngũ cốc nguyên hạt thay vì tinh chế như cơm trắng, mì trắng; chia nhỏ bữa ăn thành 5 bữa nhỏ thay vì 2 – 3 bữa lớn, đọc kỹ nhãn thực phẩm để phát hiện “đường ẩn”…
Một chế độ ăn khoa học, kết hợp với việc hạn chế đồ uống có đường, không chỉ giúp duy trì cân nặng hợp lý mà còn góp phần bảo vệ hệ vi sinh vật đường ruột, giảm thiểu nguy cơ ung thư đại trực tràng – căn bệnh đang có xu hướng trẻ hóa trên toàn cầu.
