Nhà sách truyền thống có bị “bức tử” trước thương mại điện tử?

Thương mại điện tử đã thay đổi toàn bộ thói quen tiêu dùng, trong đó có việc mua sách. Chỉ vài thao tác trên điện thoại, độc giả có thể đặt được cuốn sách mình muốn với mức giá thường rẻ hơn đáng kể so với nhà sách truyền thống. Sự tiện lợi và đa dạng đã biến các sàn online thành kênh mua sách chính của một bộ phận lớn người trẻ.

Chính áp lực này được xem là nguyên nhân lớn khiến Nhà sách Cá Chép – một địa điểm từng gắn bó với bạn đọc TP.HCM suốt hơn 10 năm buộc phải đóng cửa. Dẫu vậy, nhìn rộng hơn, thương mại điện tử không phải là yếu tố duy nhất. Chi phí mặt bằng cao, thói quen tiêu dùng thay đổi và sự thiếu đa dạng trong trải nghiệm cũng khiến nhiều nhà sách hụt hơi.

ẢNH: LÊ NAM

Chia sẻ tại lễ khai trương Saigon Oxford Bookstore, ông Nguyễn Đức Quỳnh, Tổng giám đốc Công ty Menas, nhấn mạnh: “Chúng tôi kỳ vọng Saigon Oxford Bookstore sẽ nhận được sự đồng hành của Đại học Oxford cũng như các doanh nghiệp trong và ngoài nước, cùng chung tay xây dựng những giá trị tri thức và góp phần vào sự phát triển bền vững của Việt Nam. Chúng tôi dự kiến sẽ mở thêm 3 nhà sách trong năm 2025 và 10 nhà sách trong năm 2026”.

Được thiết kế với diện tích hơn 500m², nhà sách này không chỉ bán sách mà còn có café, workshop, khu trải nghiệm – giống một “thư viện mở” thay vì cửa hàng thương mại thuần túy. Mô hình phi lợi nhuận cũng giúp giảm áp lực doanh số, thay vào đó tập trung lan tỏa văn hóa đọc và xây dựng cộng đồng.

“Nhà sách sẽ không bao giờ biến mất”

Ở góc nhìn của người sáng tác, nhà văn Quách Lê Anh Khang cho rằng nhà sách truyền thống vẫn có chỗ đứng riêng: “Ngay từ nhỏ, tôi đã mê nhà sách, cuối tuần nào cũng phải dành 1–2 tiếng để ghé ít nhất một nơi. Đó là thời gian thiền định để cân bằng thân – tâm – trí. Với tôi, nhà sách không bao giờ biến mất cả”.

ẢNH: LÊ NAM

Theo anh, thương mại điện tử mang lại sự tiện lợi, nhưng không thể thay thế cảm giác cầm nắm, lật giở từng trang sách, hay đắm mình trong không gian đầy sách vở, quà lưu niệm, đồ chơi. “Thương mại điện tử và nhà sách hữu hình có hai vai trò khác nhau, không dẫm chân nhau. Một bên đáp ứng nhu cầu mua nhanh, một bên bán trải nghiệm và giá trị cộng đồng”.

ẢNH: LÊ NAM

Nhà văn cũng liên hệ đến mô hình quốc tế, chuỗi Barnes & Noble ở Mỹ từng phải thu hẹp vì sức ép Amazon, nhưng những cửa hàng còn lại đã được đầu tư nâng cấp để trở thành không gian như “một bảo tàng, một triển lãm đầy mê hoặc”. Đây là hướng đi mà, theo anh, các nhà sách Việt Nam có thể tham khảo.

Theo Anh Khang, có thể thấy thương mại điện tử đúng là đối thủ nặng ký, nhưng chưa phải dấu chấm hết. Những mô hình mới, tập trung vào trải nghiệm, cộng đồng, giá trị tinh thần đang chứng minh rằng nhà sách truyền thống vẫn có thể tồn tại song hành cùng online.