Thương mại điện tử: Tăng trưởng nhanh nhưng sàng lọc khắc nghiệt

Tuy nhiên, tăng trưởng nhanh cũng đi kèm với quá trình sàng lọc khắc nghiệt. Số liệu từ Metric cho thấy, chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, khoảng 80.000 gian hàng đã rời bỏ các sàn TMĐT. Nguyên nhân chủ yếu đến từ chi phí vận chuyển leo thang, áp lực cạnh tranh từ người tiêu dùng có ảnh hưởng (KOC) cùng chính sách chặt chẽ và thuế phí ngày càng cao.

Thị trường thương mại điện tử Việt Nam đã bước vào giai đoạn trưởng thành

Diễn biến này được coi là bước ngoặt trong tiến trình trưởng thành của TMĐT Việt Nam: Chỉ những doanh nghiệp có chiến lược dài hạn, tuân thủ pháp luật và tạo ra giá trị thực mới có thể trụ vững. Cạnh tranh hiện nay không chỉ dừng ở yếu tố giá, mà còn mở rộng sang minh bạch, uy tín và khả năng thích ứng. Lợi thế “sân nhà” không còn đủ, các doanh nghiệp Việt buộc phải chuyển hóa thành lợi thế số, từ công nghệ truy xuất nguồn gốc đến trải nghiệm khách hàng xuyên suốt trên mọi điểm chạm.

Xu hướng tăng trưởng TMĐT ở Việt Nam có thể được ví như làn sóng các chuỗi siêu thị phương Tây thâm nhập vào thị trường bán lẻ châu Á những năm 1990, nhưng với tốc độ tăng trưởng nhanh gấp nhiều lần. Điểm khác biệt lớn nhất nằm ở không gian số: Rào cản địa lý gần như biến mất, tạo ra một môi trường cạnh tranh toàn cầu. Trong bối cảnh đó, doanh nghiệp Việt không chỉ đối mặt với hàng nhập khẩu và thương hiệu quốc tế, mà còn phải chống chọi với nạn lừa đảo trực tuyến, hàng giả, hàng nhái, vốn đang làm xói mòn niềm tin của người tiêu dùng.

Dự thảo Luật TMĐT mới yêu cầu định danh người bán qua VNeID và tăng trách nhiệm của sàn trong việc xử lý vi phạm. Đặc biệt, Bộ Tài chính đã đề xuất bỏ miễn thuế cho đơn hàng nhập khẩu giá trị thấp dưới 1 triệu đồng, nhằm tạo sân chơi công bằng hơn giữa hàng nội và hàng ngoại, tất cả phản ánh nỗ lực hình thành một “vành đai pháp lý” để thanh lọc thị trường.

Trước sức ép cạnh tranh gay gắt, doanh nghiệp Việt cần chuyển mình dựa trên ba trụ cột: Ứng dụng công nghệ, cá nhân hóa trải nghiệm và khai thác giá trị văn hóa bản địa. Công nghệ và dữ liệu giúp doanh nghiệp hiểu khách hàng sâu hơn, còn văn hóa tạo nên sự khác biệt khó sao chép. Chẳng hạn, trong dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh Việt Nam, nhiều thương hiệu đã tung ra sản phẩm như cờ, áo mang thông điệp yêu nước. Doanh thu tăng vọt không chỉ nhờ nhu cầu tiêu dùng, mà còn nhờ việc chạm đến tình cảm cộng đồng – điều mà các thương hiệu quốc tế khó làm được.

Song song với đó, TMĐT Việt Nam đang bước vào “cuộc chơi” gay cấn hơn khi các nền tảng đua nhau khai thác shoppertainment – hình thức mua sắm kết hợp giải trí qua video và livestream. Người tiêu dùng ngày nay không chỉ mua hàng, họ còn muốn được truyền cảm hứng, giải trí và kết nối trong suốt quá trình mua sắm.

Tất cả cho thấy thị trường TMĐT Việt Nam đã bước vào giai đoạn trưởng thành: Tốc độ tăng trưởng nhanh nhưng đi kèm sàng lọc khắc nghiệt. Chỉ những doanh nghiệp biết tận dụng dữ liệu, gắn kết văn hóa và thích ứng linh hoạt với sân chơi số mới có thể bứt phá trong môi trường cạnh tranh toàn cầu.

Hiện tại, thị trường đang chứng kiến sự đối đầu trực diện giữa các “tay chơi” lớn. TikTok Shop đã nhanh chóng chiếm lĩnh tới gần 39% thị phần, rút ngắn đáng kể khoảng cách với Shopee, chủ yếu nhờ vào đòn bẩy livestream bán hàng và mua sắm qua video. Shopee cũng liên tục triển khai các hoạt động thúc đẩy tiêu dùng và đa dạng hóa kênh bán như hợp tác với Napas và thử nghiệm phát hành voucher ngay trên YouTube. Thậm chí, YouTube đã bắt tay với Shopee triển khai YouTube Shopping tại Đông Nam Á, tạo thêm áp lực cạnh tranh trực tiếp với TikTok Shop. Sự giao thoa và hợp tác chéo này cho thấy các doanh nghiệp không thể chỉ tập trung vào một kênh; họ phải xây dựng trải nghiệm đa kênh (omnichannel) liền mạch.

Trước thực tế đó, vai trò của cơ quan quản lý nhà nước còn là đồng hành và hỗ trợ doanh nghiệp thông qua các giải pháp công nghệ. Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định số 1568/QĐ-BCT, phê duyệt Kế hoạch tổng thể phát triển TMĐT quốc gia giai đoạn 2026 -2030, trong đó thúc đẩy TMĐT xuyên biên giới là một chiến lược quốc gia. Mục tiêu là phát triển hạ tầng logistics như kho ngoại quan và trung tâm xử lý đơn hàng, hướng tới đưa Việt Nam đạt vai trò tương tự Ấn Độ trong xuất khẩu dịch vụ số.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, Trung tâm Phát triển TMĐT và Công nghệ số (eComDX) đã xây dựng và triển khai bộ giải pháp “4 Go” gồm GoRight (tuân thủ pháp lý), GoOnline (chuyển đổi số), GoExport (xuyên biên giới) và GoAI (ứng dụng trí tuệ nhân tạo). Các giải pháp này chính là nền tảng thể chế và công nghệ mà doanh nghiệp Việt cần để vươn ra thế giới, không chỉ tập trung vào thị trường truyền thống như Hoa Kỳ hay Trung Quốc mà còn mở rộng sang ASEAN, Trung Đông, châu Phi và Mỹ Latinh.  Đặc biệt, việc triển khai hợp đồng điện tử an toàn (thuộc GoRight và GoOnline) đang trở thành yêu cầu bắt buộc để nâng cao niềm tin giao dịch, loại bỏ rào cản giấy tờ và tăng tốc độ xử lý thương vụ quốc tế, chính thức đưa Việt Nam vào quỹ đạo thương mại số toàn cầu.

Sự bùng nổ của TMĐT Việt Nam đã tạo ra một kỷ nguyên mới, tốc độ phát triển và sự tuân thủ pháp lý là hai mặt không thể tách rời. Chỉ những doanh nghiệp chuyển hóa được lợi thế “sân nhà” thành giá trị cốt lõi số, đầu tư vào dữ liệu và liên tục đổi mới trải nghiệm đa kênh mới có thể tồn tại. Với sự đồng hành của hành lang pháp lý mới và chiến lược “4 Go” của Chính phủ, cánh cửa vươn ra thị trường toàn cầu đã mở rộng cho thương hiệu Việt.