Hiến kế cho công viên đài tưởng niệm nạn nhân Covid-19 tại TP.HCM

Nhà nghiên cứu văn hóa Phúc Tiến: “Nên xây dựng tượng đài kết hợp nhà lưu niệm”

Đại dịch Covid-19 đã cướp đi sinh mạng của hàng triệu người trên thế giới, riêng TP.HCM có đến hàng chục ngàn người qua đời. Nhưng đến nay, cả nước nói chung và thành phố nói riêng chưa có một hình thức và phương tiện tưởng niệm nào tương xứng.

Từ lâu, dân tộc VN đã coi việc tưởng niệm người chết vì binh lửa, thiên tai, dịch họa là một nghĩa cử chung của xã hội. Thời xưa, việc này được thực hiện bằng nhiều phương tiện và lễ nghi trang trọng. Phổ biến nhất là các miếu thờ, đền thờ do dân chúng và triều đình lập ra. Thời hiện đại, chúng ta có thêm hình thức tượng đài tưởng niệm. Đó cũng là một công trình kiến trúc văn hóa công cộng vừa tiếp nối tập tục và đạo lý dân tộc, vừa đóng góp cho sinh hoạt tâm linh của mọi người.

Ảnh: QUỲNH TRÂN

Chính quyền TP.HCM quyết định xây dựng tượng đài tưởng niệm đồng bào qua đời vì Covid-19 là rất thuận lòng dân. Theo tôi, so với các địa điểm khác trong thành phố, việc đặt tượng đài này ở khu đất số 1 Lý Thái Tổ có nhiều điều phù hợp và thuận lợi.

Trước nhất, khu số 1 Lý Thái Tổ có vị trí tiếp giáp hai mặt đường (Lý Thái Tổ và Hùng Vương) và một giao lộ lớn (Ngã sáu Cộng Hòa). Đây là địa điểm liên thông các quận 1, 3, 5 và 10 trước đây, rất thuận tiện cho đi lại.

Thêm nữa, trong thời kỳ Covid-19, gần đó có nhiều bệnh viện (Bình Dân, 115, Đại học Y Dược, Nguyễn Trãi, Nguyễn Tri Phương, An Bình…) và các trung tâm cách ly, kể cả các bệnh viện dã chiến từng tiếp nhận rất đông người bệnh. Diện tích khu đất lại lớn, do vậy nên dành một phần diện tích phù hợp làm tượng đài mà không ảnh hưởng đến tổng thể công viên sắp xây dựng. Hiện tại, theo quan sát của tôi, phần đất trống nằm ở mũi tàu giáp giới hai cạnh đường Lý Thái Tổ và Hùng Vương, trông ra giao lộ Ngã sáu Cộng Hòa có thể đủ không gian để xây dựng tượng đài.

Tôi đề nghị việc thiết kế quy mô và kiểu dáng tượng đài cần đảm bảo tính tôn nghiêm và mang tính mỹ thuật kết hợp giữa truyền thống và đương đại. Đồng thời, tượng đài cần thể hiện hài hòa trong khung cảnh chung của công viên sắp xây dựng và các ô phố kế cận. Quan trọng hơn nữa, chính quyền và nhà thiết kế, nhà đầu tư phải tính toán chi phí hợp lý, tránh rườm rà và tốn kém.

Ngoài tượng đài, nên sử dụng một trong 7 tòa biệt thự có sẵn trong khu đất số 1 Lý Thái Tổ làm nhà lưu niệm trưng bày các hiện vật, hình ảnh tái hiện thời kỳ khắc nghiệt chống chọi với Covid-19, đặc biệt là công sức của ngành y và một số ngành khác.

Chúng ta nên tham khảo các mẫu thiết kế tượng đài tưởng niệm và cảnh quan chung quanh của các công trình tương tự trong nước và nước ngoài. Chẳng hạn, khu tưởng niệm nạn nhân chiến tranh tại Mỹ Lai (Quảng Ngãi) và tượng đài tưởng niệm chiến tranh VN ở Washington D.C (Mỹ), đơn giản nhưng trang nghiêm và độc đáo. Tôi mong chính quyền sớm tổ chức cuộc thi thiết kế quy hoạch công viên số 1 Lý Thái Tổ, bao gồm thi thiết kế tượng đài tưởng niệm đặt tại đây; sau đấy, sẽ tổ chức cho người dân góp ý rộng rãi các phương án dự thi trước khi tiến hành xây dựng.

Chủ tịch Hội Mỹ thuật TP.HCM Nguyễn Xuân Tiên: “Nên là không gian thanh bình, lắng đọng, lan tỏa tinh thần nhân văn”

Đại dịch Covid-19 là một giai đoạn đầy đau thương, mất mát của nhân loại nói chung và TP.HCM nói riêng, nên công trình không chỉ là tượng đài tưởng nhớ, mà còn là sự tri ân tinh thần đoàn kết, tôn vinh sự hy sinh của các chiến sĩ áo trắng, của lực lượng bộ đội, công an, mọi tầng lớp nhân dân căng mình chống và chiến thắng đại dịch; đồng thời tạo nên một không gian sống – nơi để mỗi người dân tìm thấy niềm tự hào, sự đồng cảm, sẻ chia, tình yêu thương và những bài học sâu sắc cho tương lai.

Ảnh: NVCC

Công trình cũng sẽ là một không gian, cảnh quan văn hóa nghệ thuật phục vụ nhu cầu tinh thần của người dân, tạo nên điểm nhấn thẩm mỹ cho đô thị và trở thành điểm đến của giáo dục công dân, nơi diễn ra những hoạt động tưởng niệm, tri ân, lan tỏa tinh thần nhân văn, là nơi hội tụ, thăm viếng của du khách gần xa.

Về hình thức, theo tôi, không nên làm quá rườm rà, to lớn mà chỉ nên thể hiện một biểu tượng khái quát, hiện đại mang tính bi – hùng (có thể đứng độc lập, hoặc phối hợp giữa hình khối kiến trúc với điêu khắc…) kết hợp với công nghệ số…, tạo nên một không gian tưởng niệm, tôn vinh mở, tinh tế, trang nghiêm, giàu tính nghệ thuật, tính nhân văn và truyền tải những ký ức sống, chứa đựng nhiều cảm xúc, mang tính giáo dục cho hôm nay và mai sau. Có thể kết hợp ngôn ngữ tạo hình hiện đại với yếu tố thiên nhiên, cây xanh, nước, ánh sáng để tạo nên một không gian trang nghiêm, thanh bình và lắng đọng.

Khu đất số 1 Lý Thái Tổ là một không gian rộng, mở, có diện tích 3,7 ha. Vì thế nơi đây không chỉ xây dựng Đài tưởng niệm nạn nhân Covid-19, mà còn là không gian công viên công cộng của người dân. Khi thực hiện cần có sự tính toán quy hoạch kỹ từng phân khu chức năng cụ thể, để vừa mang tính tôn nghiêm, vừa tạo thành không gian mở cho nhiều sinh hoạt cộng đồng.

Nhà thơ – nhà phê bình Lê Thiếu Nhơn: “Nên tổ chức cuộc thi thiết kế quy mô quốc tế”

Chúng ta đã đi qua một đại dịch với quá nhiều mất mát và hy sinh. Covid-19 với TP.HCM không khác gì cơn địa chấn để lại những tổn thương sâu sắc. Tượng đài tưởng niệm sẽ tạo ra một điểm chung về suy nghĩ và hành động để mọi người hội tụ, để thấu hiểu và chia sẻ cho nhau, để cảm thông và tha thứ cho nhau, cùng hướng đến những giá trị nhân văn lâu bền.

Trong các công trình bồi đắp tinh thần xã hội, TP.HCM từng có tượng đài “vị pháp thiêu thân” Thích Quảng Đức thực sự là một tác phẩm nghệ thuật, rất trang nhã và ấn tượng. Tượng đài tưởng niệm Covid-19 cũng phải đáp ứng được những tiêu chí thẩm mỹ như vậy, chứ không thể là một sản phẩm minh họa đơn giản.

Ảnh: NVCC

Xây dựng tượng đài bao giờ cũng tốn kém tài chính và đòi hỏi tính biểu đạt rất cao. Cho nên, với một diện tích không mấy rộng lớn của công viên số 1 Lý Thái Tổ thì tượng đài tưởng niệm Covid-19 cần được đắn đo và cân nhắc nhiều góc độ, từ ý tưởng của nhà điêu khắc đến tư duy của nhà quản lý. Tượng đài không nên ôm đồm quá nhiều chi tiết, quá nhiều nhân vật theo kiểu “diễn văn” bằng ngôn ngữ tạo hình. Nếu không vội vàng triển khai cho kịp yêu cầu hành chính nào đó, với tầm vóc siêu đô thị TP.HCM, thì theo tôi nên tổ chức một cuộc thi thiết kế quy mô quốc tế.

TP.HCM MỜI NGƯỜI DÂN ĐÓNG GÓP Ý TƯỞNG CHO CÔNG TRÌNH

Thông tin từ Sở VH-TT TP.HCM cho biết từ nay đến ngày 15.11 sẽ đón nhận ý tưởng công trình biểu tượng ghi nhận sự chung sức, đồng lòng của người dân TP.HCM vượt qua đại dịch Covid-19 tại khu đất số 1 Lý Thái Tổ, P.Vườn Lài (Q.10 cũ), TP.HCM.

Việc lấy ý kiến rộng rãi người dân cả nước là một trong các chỉ đạo của Bí thư Thành ủy TP.HCM Trần Lưu Quang về việc xây dựng công viên, đài tưởng niệm nạn nhân mất vì Covid-19 tại khu đất trên.

Các ý tưởng về công trình biểu tượng vượt qua đại dịch Covid-19 gửi về Sở VH-TT qua hộp thư điện tử svhtt@tphcm.gov.vn, gửi trực tiếp hoặc bưu điện tại địa chỉ số 164 Đồng Khởi, P.Sài Gòn (Q.1 cũ), TP.HCM.