VTV.vn – Dưới góc độ khoa học, việc giảm cân được tìm hiểu, nghiên cứu một cách kỹ lưỡng để thấy đây không chỉ là cuộc chiến của ý chí mà là vấn đề về sinh học.
Giảm cân đã khó. Nhưng việc duy trì cân nặng còn khó khăn hơn. Nghiên cứu cho thấy 80-95% những người giảm cân sẽ tăng cân trở lại trong vòng 3 đến 5 năm, theo dữ liệu từ Viện Y tế Quốc gia và Hiệp hội Béo phì Hoa Kỳ.
Các nhà khoa học cho rằng đó không phải là do ý chí yếu kém. Hormone, di truyền, và thậm chí cả quá trình tiến hóa thúc đẩy cơ thể chống trả – gây ra cảm giác đói, làm chậm quá trình trao đổi chất và khiến cân nặng tăng trở lại.
Trong nhiều thập kỷ, chế độ ăn kiêng được coi là một cuộc chiến về kỷ luật. Các nhà nghiên cứu hiện đang bắt đầu hiểu tại sao cơ thể lại kháng cự quyết liệt việc giảm cân đến vậy.
Văn hóa đại chúng từ lâu đã ca ngợi việc giảm cân ngoạn mục nhưng lại không cho thấy những gì xảy ra sau đó. The Biggest Loser là một chương trình truyền hình thực tế phát sóng từ năm 2002 đến năm 2016. Các thí sinh được trao thưởng khi giảm được càng nhiều cân càng tốt, với sự hỗ trợ của đội ngũ huấn luyện viên, chuyên gia dinh dưỡng và nhân viên y tế. Một nghiên cứu năm 2016 được công bố trên tạp chí Obesity tập trung vào 14 thí sinh – tất cả đều ở mức béo phì loại III, trước đây được gọi là béo phì bệnh lý – và so sánh thành phần cơ thể cũng như tỷ lệ trao đổi chất khi nghỉ ngơi của họ từ thời điểm họ hoàn thành cuộc thi cho đến 6 năm sau đó. Nghiên cứu phát hiện ra rằng các thí sinh đã tăng lại đáng kể số cân nặng đã giảm được trong chương trình The Biggest Loser. Ngay cả những thí sinh đã giảm cân lâu dài cũng có tốc độ trao đổi chất chậm lại. Sự chậm lại này khiến việc duy trì cân nặng trở nên khó khăn hơn rất nhiều.
Sự khác biệt đó không chỉ nằm ở quá trình trao đổi chất mà còn ở nội tiết tố. Sau khi giảm cân chỉ bằng chế độ ăn kiêng, hormone ghrelin (hormone báo hiệu cơn đói) tăng lên, trong khi peptide YY và leptin (hormone báo hiệu cảm giác no) giảm xuống. Ngay cả một năm sau khi giảm cân, những thay đổi nội tiết tố này vẫn được tìm thấy.
Đây chỉ là một vài trong số rất nhiều “sự thích nghi chuyển hóa” mà cơ thể chúng ta sử dụng để “chống trả” khi giảm cân, theo Andres Acosta – bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa và nghiên cứu béo phì tại Bệnh viện Mayo. Một số phương pháp điều trị bằng phẫu thuật có thể giúp bù đắp những thay đổi đó bằng cách cải thiện giao tiếp giữa não và ruột liên quan đến cảm giác đói và no. Tuy nhiên, một số bệnh nhân vẫn e ngại khi sử dụng. Bác sĩ Acosta cho biết mỗi người phản ứng khác nhau với việc giảm cân, đó là lý do tại sao ông đã phát triển một xét nghiệm di truyền để giúp xác định các yếu tố đặc trưng phổ biến nhất ở bệnh nhân béo phì đang gặp khó khăn trong việc giảm cân, hoặc có thể ngăn cản họ giảm cân trong tương lai. Việc cá nhân hóa trong điều trị béo phì có thể dẫn đến thành công lâu dài không chỉ trong việc giảm cân mà còn trong việc duy trì cân nặng.
