Trò chuyện với trẻ bằng trái tim

CÂU HỎI CỦA BÉ MẪU GIÁO

Cô Nguyễn Thị Vân, Hiệu trưởng Trường mầm non Sóc Nâu (P.An Hội Tây, TP.HCM), nhớ mãi một lần đưa trẻ đi tham gia ngày hội thể thao. Trong lúc chờ xe, cô trò nói chuyện cùng nhau, một bé 5 tuổi thở dài nói: “Cô ơi sau này con không lấy chồng đâu”. Cô Vân bất ngờ trước câu nói rất nghiêm túc, quả quyết của bé gái. Cô lại gần bé hơn và hỏi: “Con có chuyện gì, có thể kể cho cô nghe rõ hơn được không?”. Bé gái thủ thỉ với cô về những lần ba em nặng lời với mẹ, làm tổn thương mẹ, khiến em ám ảnh. Cô Vân ôm em bé vào lòng, thủ thỉ với em rằng những điều tiêu cực nếu có không phải là đại diện, không là tất cả trong cuộc sống này. Cô cũng nhủ lòng sẽ phải tìm cách trao đổi với phụ huynh về cách giao tiếp trước mặt trẻ em.

Ảnh: Thúy Hằng

“Mỗi câu hỏi, câu nói của trẻ nhiều khi không đơn giản chỉ là những câu vu vơ. Mỗi giáo viên (GV) tận tâm với học trò sẽ biết quan sát, lắng nghe trẻ, và từ đó bằng sự nhạy cảm của người thầy, có thể hiểu các con đang buồn hay vui; các con đang lo lắng, bất an điều gì hay các con đang muốn chia sẻ điều gì. Từ đó, thầy cô hãy quan tâm trẻ hơn, có thể giúp đỡ cho rất nhiều trẻ”, cô Vân chia sẻ. Và đó cũng là điều khiến thầy cô giáo – người ngày ngày đồng hành cùng học trò – khác với máy móc, khác với AI.

Cô Vân luôn chia sẻ với các GV trong trường đừng bao giờ xem nhẹ những câu hỏi của trẻ. Có thể các bé còn non nớt, ngây thơ, diễn đạt còn chưa tròn vành rõ chữ nhưng nhiều câu hỏi của các em rất thông minh, nhiều khi người lớn chưa thể trả lời ngay. Trong một buổi cô giáo giảng về các hiện tượng tự nhiên như mưa, nắng, cách đi an toàn khi trời mưa, một bé lớp lá hỏi: “Cô ơi, vậy cơn bão được tạo ra như thế nào?”. GV mầm non, rõ ràng ngoài sự chuẩn bị kiến thức sẵn sàng để có thể giải đáp nhiều vấn đề thắc mắc của trẻ, còn cần sự khéo léo trong giao tiếp với trẻ, để trẻ không sợ hỏi, luôn giữ tinh thần tò mò, ham học, từ đó phát triển được tư duy.

ẢNH: THÚY HẰNG

TRÁI TIM NGƯỜI THẦY – ĐIỀU MÀ MÁY MÓC KHÔNG CÓ

Thạc sĩ – bác sĩ Phạm Văn Giào, Viện trưởng Viện Ứng dụng khoa học tâm lý – giáo dục, nhìn nhận: Trong bối cảnh thời đại số hóa và sự phát triển mạnh mẽ, sâu rộng của AI, giáo dục đang đối mặt với những thay đổi sâu sắc và đột phá. Người thầy không còn đơn thuần là người cung cấp, truyền đạt kiến thức mà còn phải phát triển nhân cách và năng lực sống cho học trò. Những thách thức mà người thầy đối diện trong bối cảnh này là rất lớn.

AI có thể trả lời câu hỏi, cung cấp thông tin ngay lập tức, xử lý dữ liệu với tốc độ siêu việt và giúp học sinh (HS) tìm kiếm câu trả lời ngay mà không phải chịu sự phán xét hay đánh giá. Tuy nhiên, AI dù có nhanh chóng và thông minh đến đâu, vẫn không thể thay thế được vai trò quan trọng của người thầy trong việc kết nối cảm xúc và tinh thần với học trò. “Công nghệ có tiến bộ như thế nào, trái tim của người thầy và sự thấu hiểu vẫn giữ vai trò vô cùng quan trọng. Đặc biệt, trong môi trường giáo dục, yếu tố cảm xúc và sự kết nối giữa thầy trò có tác động mạnh mẽ đến sự phát triển toàn diện của học trò”, thạc sĩ – bác sĩ Phạm Văn Giào nói.

TẠO CƠ HỘI CHO TRẺ PHÁT TRIỂN CẢM XÚC, TƯ DUY PHẢN BIỆN

Thạc sĩ – bác sĩ Phạm Văn Giào cho rằng người thầy cần khả năng thấu hiểu và đồng cảm. Một HS có thể hỏi AI bất kỳ câu hỏi nào mà không lo bị chế giễu, AI có thể trả lời hết nhưng AI không thể nhận ra những tín hiệu không lời từ học trò, như sự lo âu, căng thẳng, sự thiếu tự tin hay khó khăn trong việc hòa nhập của các em. Nhưng, điều này thầy cô làm được.

Người thầy cũng cần tạo cơ hội cho trẻ phát triển cảm xúc và tư duy phản biện. Thầy cô không chỉ giúp học trò hiểu một vấn đề mà còn khuyến khích các em phân tích, đặt câu hỏi và suy nghĩ sâu sắc về nó.

Hơn nữa, trong thời đại số, nơi mà sự cô lập có thể xảy ra trong môi trường học online, người thầy cần khôi phục những mối quan hệ trực tiếp, những hoạt động nhóm. Việc này sẽ tạo điều kiện cho HS học cách giao tiếp, chia sẻ cảm xúc và xây dựng sự đồng cảm – những yếu tố mà AI không thể đem lại.

Bên cạnh đó, theo ông Giào, người thầy cần dạy học trò cách đặt câu hỏi và phát triển kỹ năng tự học. Trong khi AI cung cấp câu trả lời, người thầy có thể giúp học trò phát triển khả năng tự học, tự tìm kiếm và kiểm tra thông tin từ nhiều nguồn.

“Và đặc biệt, trong thời đại AI, người thầy cần sự nghiêm khắc và công bằng. Trong thời đại mà mọi thứ đều có thể bị thao túng bởi công nghệ, sự nghiêm khắc của người thầy trở thành yếu tố quan trọng để học trò học được cách tôn trọng kỷ luật và trách nhiệm, tạo ra một môi trường học tập nghiêm túc và công bằng. Nghiêm khắc không có nghĩa là thiếu quan tâm hay lạnh lùng, mà là sự kiên quyết trong việc duy trì các chuẩn mực đạo đức và học thuật, từ đó giúp học trò phát triển thói quen làm việc có kỷ luật, tự giác và tôn trọng người khác”, thạc sĩ – bác sĩ Giào chia sẻ.