Cần cơ chế đặc thù khai phá kinh tế biển lưỡng dụng Hòn Khoai

Cà Mau thuộc hành lang kinh tế Bắc Nam, là một trong ba hành lang kinh tế ưu tiên quốc gia trong giai đoạn đến năm 2030, tập trung phát triển các đô thị, khu công nghiệp, trung tâm thương mại dịch vụ và vận chuyển. Đồng thời, tỉnh còn nằm trên hành lang kinh tế Hà Tiên – Rạch Giá – Cà Mau, kết nối với hệ thống hành lang ven biển Việt Nam của tiểu vùng Mê Kông mở rộng, đóng vai trò thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội vùng ven biển phía Tây và toàn vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL).

Định hướng phát triển và vị thế chiến lược

Theo TS Nguyễn Như Quỳnh – Viện trưởng Viện Chiến lược và chính sách kinh tế-tài chính Bộ Tài chính – trình bày tại hội nghị “Kết nối Hợp tác đầu tư cho doanh nghiệp TP HCM vào tỉnh Cà Mau” tại TP HCM, thì với quy hoạch tổng thể đã được phê duyệt, định hướng phát triển kinh tế của Cà Mau tập trung vào các điểm sau.

Nông nghiệp phát triển bền vững và hiệu quả, tập trung phát triển nông nghiệp hàng hóa hiện đại, quy mô lớn, gắn với công nghiệp chế biến và xây dựng thương hiệu sản phẩm.

Công nghiệp phát triển theo hướng công nghiệp xanh, đồng thời thúc đẩy các ngành năng lượng tái tạo.

Cà Mau được xác định là trung tâm đầu mối nông nghiệp của vùng ĐBSCL, gắn với vùng nguyên liệu và thủy sản, đồng thời định hướng phát triển các ngành năng lượng tái tạo như điện gió, công nghiệp hóa chất và phân bón. Tỉnh cũng được yêu cầu phát huy vai trò và nâng cao sức hấp dẫn của khu du lịch quốc gia Mũi Cà Mau.

TS Quỳnh cho biết, Bộ Tài chính hiện đang chủ trì xây dựng điều chỉnh quy hoạch sáu vùng mới, và đang tiến hành điều chỉnh Quy hoạch tổng thể vùng ĐBSCL. Theo dự thảo quy hoạch vùng điều chỉnh, Cà Mau được định hướng phát triển trở thành trung tâm về thủy sản, năng lượng xanh và vận tải của vùng. Đặc biệt, dự thảo đề xuất xây dựng hành lang logistic Cần Thơ – Trần Đề – Cà Mau và nghiên cứu thành lập khu kinh tế mới tại khu vực Hòn Khoai với cơ chế và chính sách đặc thù vượt trội.

Cực tăng trưởng lưỡng dụng

Quy hoạch tổng thể quốc gia mới đã bổ sung nhiều nội dung quan trọng liên quan đến định hướng phát triển cảng tổng hợp lưỡng dụng Hòn Khoai. Theo TS Quỳnh, ý nghĩa chiến lược của việc xây dựng cảng và phát triển cụm đảo Hòn Khoai thể hiện rõ qua các dự án trọng điểm được khởi công vào ngày 19/8/2025, bao gồm tuyến cao tốc Cà Mau – Đất Mũi và tuyến giao thông kết nối từ Mũi Cà Mau ra đảo Hòn Khoai. Khi cầu vượt biển khoảng 18 km hình thành, cảng Hòn Khoai và cao tốc Cà Mau – Đất Mũi sẽ kết nối thông suốt trục giao thông Bắc Nam đến cực Nam Tổ quốc, tạo ra dự án đột phá mới cho phát triển Cà Mau và ĐBSCL.

Cảng tổng hợp lưỡng dụng Hòn Khoai là công trình chiến lược có ý nghĩa đặc biệt quan trọng về quốc phòng an ninh và phát triển kinh tế xã hội. Khi được phát triển đồng bộ, Hòn Khoai sẽ trở thành cực tăng trưởng lưỡng dụng, lan tỏa lợi ích kinh tế an ninh cho cả vùng ĐBSCL.

Cảng sẽ giải quyết nút thắt giao thông vận tải của vùng với công suất 20 triệu tấn/năm và có khả năng tiếp nhận tàu khoảng 250.000 tấn. Cảng sẽ trở thành điểm trung chuyển quan trọng, đưa hàng hóa ĐBSCL ra thế giới ngay tại Cà Mau, tạo đột phá để hình thành trung tâm logistic và cửa ngõ giao thương quốc tế mới của Việt Nam, đóng góp tích cực vào mục tiêu tăng trưởng hai con số của cả nước trong giai đoạn 2026–2030.

Cụm đảo Hòn Khoai được định vị là trung tâm kinh tế biển, hướng tới trở thành trung tâm cảng biển nước sâu tầm khu vực và đầu mối logistic quốc tế.

Phát triển thủy sản và ngành kinh tế biển mới

Bên cạnh cảng biển, Cà Mau có tiềm năng rất lớn về năng lượng tái tạo. Định hướng là xây dựng Hòn Khoai trở thành mô hình đảo năng lượng sạch tự chủ, khai thác hiệu quả điện gió, điện mặt trời, đặc biệt là phát triển điện gió ngoài khơi để phục vụ xuất khẩu vào các nước ASEAN, ông Quỳnh cho biết.

Về thủy sản, đây là ngành kinh tế truyền thống nhưng cần hướng tới sản xuất hàng hóa xuất khẩu lớn, gắn với cạnh tranh thị trường quốc tế. Tuy thủy sản Cà Mau là sản phẩm xuất khẩu lớn, nhưng chất lượng, giá trị và sức cạnh tranh vẫn chưa phải là cao. Vùng biển quanh Hòn Khoai có tiềm năng phát triển các mô hình nuôi biển bền vững công nghệ cao, đặc biệt là các loại hải sản giá trị cao như bào ngư, cá bống mú. Cần nghiên cứu hình thành các trung tâm hậu cần nghề cá tại Hòn Khoai.

TS Quỳnh đề xuất Cà Mau nên chú trọng mở rộng thêm hai nghề mới: Kinh tế bảo tồn, thân thiện với môi trường, và cá giải trí (câu cá, ngắm cá giải trí) gắn với các khu bảo tồn.

Trong chiến lược quốc gia, rong biển cũng được xác định là nhóm phát triển quan trọng. Rong biển dễ trồng, dễ khai thác, và còn có giá trị là kho chứa cacbon rất lớn, phù hợp với xu hướng phát triển xanh hiện nay.

Ngoài ra, Hòn Khoai với cảnh quan núi, rừng, biển, sinh vật và di tích lịch sử, rất phù hợp với du lịch sinh thái kết hợp nghỉ dưỡng cao cấp. Các tuyến du lịch như tham quan đảo Hòn Khoai, Hòn Chuối, Hòn Đá Bạc, Đất Mũi hứa hẹn thu hút lớn.

Cần cơ chế chính sách đặc thù

TS Nguyễn Như Quỳnh đề xuất, để hiện thực hóa tầm nhìn chiến lược này, cụm đảo Hòn Khoai cần các cơ chế chính sách đặc thù từ nhà nước.

Thứ nhất là cần sử dụng không gian biển đa mục đích. Do đảo Hòn Khoai chỉ có diện tích khoảng 4km² nên cần chắt chiu sử dụng hiệu quả. Cần phân vùng rõ ràng (cảng nước sâu, năng lượng tái tạo, bảo tồn, an ninh quốc phòng) và cho phép khai thác đa mục đích trên cùng một không gian biển (quốc phòng kết hợp kinh tế, bảo tồn) để giảm chồng chéo thủ tục.

Thứ hai là linh hoạt về sử dụng đất, tạo cơ chế linh hoạt trong chuyển đổi mục đích sử dụng đất để triển khai các dự án ưu tiên, đáp ứng yêu cầu phát triển cấp bách về quốc phòng an ninh, hạ tầng thiết yếu và phát triển kinh tế.

Thứ ba là về tài chính ngân sách. Cần có cơ chế chính sách đặc thù về tài chính ngân sách để tăng nguồn thu địa phương, đồng thời ưu tiên cao nhất về bố trí ngân sách Trung ương cho các dự án quan trọng phát triển cụm đảo Hòn Khoai.

Thứ tư là ưu đãi đầu tư đặc biệt, cho phép cụm đảo Hòn Khoai và vùng Đất Mũi Cà Mau được áp dụng các cơ chế chính sách ưu đãi đặc thù và cao nhất đối với đầu tư nước ngoài và đầu tư trong nước, nghiên cứu áp dụng các ưu đãi tương tự đối với khu kinh tế liền kề.

Thứ năm là cơ chế cho năng lượng xuất khẩu. Cần có cơ chế chính sách triển khai các dự án điện gió ngoài khơi không nối lưới trực tiếp, phục vụ sản xuất Hydrogen xanh, Ammonia xanh, và hỗ trợ Cà Mau hoàn thiện đề án xuất khẩu điện.

Theo TS Nguyễn Như Quỳnh, những chính sách này hoàn toàn phù hợp với dự thảo nghị quyết của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế Nhà nước, ưu tiên phát triển nhanh, bền vững các loại năng lượng sạch, xanh trên biển, và xây dựng các trung tâm dịch vụ hậu cần nghề cá, cảng lưỡng dụng dân sự tại các đảo trọng yếu.

“Cà Mau chỉ thực sự bứt phá khi dám nghĩ lớn và làm lớn, biến vị trí đầu phía Nam của Tổ quốc thành điểm khởi đầu của những đột phá mới cho tương lai”, TS Nguyễn Như Quỳnh phát biểu.