VTV.vn – Mức sống tăng nhanh nhưng chính sách thuế gần như đứng yên khiến nhiều hộ gia đình rơi vào diện nộp thuế dù thu nhập chỉ đủ trang trải.
Ảnh minh họa
Chiếm gần 10% thu ngân sách nhà nước
Luật Thuế thu nhập cá nhân hiện hành được Quốc hội khóa XII tại kỳ họp thứ 2 thông qua ngày 21/11/2007 thay thế Pháp lệnh thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao và chính thức có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2009. Đến nay, Luật Thuế thu nhập cá nhân đã được sửa đổi, bổ sung 7 lần.
Sau gần 15 năm áp dụng, Luật Thuế thu nhập cá nhân đã thể hiện và phát huy được vai trò là công cụ quan trọng trong việc thực hiện chính sách điều tiết, phân phối lại thu nhập trong xã hội.
Số liệu từ Bộ Tài chính cho thấy, thuế thu nhập cá nhân tăng dần theo từng năm, chiếm tỷ lệ không nhỏ trong tổng thu ngân sách Nhà nước. Năm 2024, thống kê cho thấy, thuế thu nhập cá nhân ước đạt hơn 186.000 tỷ đồng, chiếm 9,12% tổng thu ngân sách Nhà nước.
Tuy nhiên, sau một thời gian dài áp dụng, Luật Thuế thu nhập cá nhân hiện hành đã bọc lộ nhiều điểm bất cập. Theo đó, ngưỡng chịu thuế được đánh giá không theo kịp mức sống, khiến người thu nhập trung bình phải chịu “gánh nặng” thuế.
Biểu thuế luỹ tiến 7 bậc với khoảng cách hẹp khiến nhiều người bị đẩy thuế suất lên cao. Cùng với đó, giai đoạn 2009-2025, lạm phát tích luỹ đã làm chi phí sinh hoạt tăng đáng kể, nhưng biểu thuế lại không thay đổi. Điều này khiến thuế thu nhập cá nhân “ăn mòn” thu nhập thực.
Thu nhập 31 triệu đồng có 2 người phụ thuộc chưa phải đóng thuế
Để giải quyết những vấn đề này, Chính phủ đã trình Quốc hội Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) với nội dung sửa đổi, bổ sung toàn bộ 35 điều của Luật hiện hành.
Một trong những điểm đáng chú ý nhất của Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) chính là sửa đổi nguyên tắc để điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh.
Ngày 17/10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 110 về điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh của thuế thu nhập cá nhân. Theo đó, mức giảm trừ cho bản thân người nộp thuế được điều chỉnh từ 11 triệu đồng/tháng lên 15,5 triệu đồng/tháng, mức giảm trừ cho mỗi người phụ thuộc được điều chỉnh từ 4,4 triệu đồng/tháng lên 6,2 triệu đồng/tháng.
Theo tính toán, cá nhân (nếu không có người phụ thuộc) với mức thu nhập 17 triệu đồng/tháng chưa phải nộp thuế. Trường hợp cá nhân có một người phụ thuộc với mức thu nhập là 24 triệu đồng/tháng cũng chưa phải nộp thuế. Trường hợp cá nhân có 2 người phụ thuộc, với mức thu nhập là 31 triệu đồng/tháng chưa phải nộp thuế. Quy định này sẽ được áp dụng từ kỳ tính thuế 2026.
Điểm đáng chú ý tiếp theo của dự thảo Luật sửa đổi điều chỉnh biểu thuế lũy tiến từng phần theo hướng giảm số bậc thuế từ 7 bậc thành 5 bậc và nới rộng khoảng cách giữa các bậc. Theo đó, biểu thuế có 5 bậc và các mức thuế suất là 5%, 15%, 25%, 30%, 35% (khoảng cách giữa các bậc tăng dần đều 10, 20, 30, 40 triệu đồng) và bậc thuế suất cuối cùng là 35% áp dụng đối với phần thu nhập tính thuế trên 100 triệu đồng/tháng.
Đánh giá về dự thảo Luật, PGS TS Lê Xuân Trường – Trưởng khoa Thuế và Hải quan, Học viện Tài chính cho rằng, về nguyên tắc chúng ta đã tiếp cận thông lệ quốc tế như đánh thuế luỹ tiến, từng phần có các mức thuế suất khác nhau, tương ứng với các bậc khác nhau, một số khoản thu nhập tính riêng.
Song, điều kiện kinh tế xã hội khác nhau thì chính sách thuế khác nhau. Thiết kế chính sách thuế thu nhập cá nhân không chỉ riêng cho thuế thu nhập cá nhân mà phải đặt trong các sắc thuế khác và hệ thống chính sách kinh tế xã hội (an sinh xã hội, trợ cấp…)
“Về cơ bản, biểu thuế được xây dựng phù hợp song một số thứ cần được cân nhắc thêm”, ông Trường nhận định.
5 bậc hay 7 bậc?
Theo đánh giá của Bộ Tài chính, việc giảm biểu thuế xuống còn 5 bậc nhằm đơn giản hóa biểu thuế, giúp người nộp thuế dễ dàng hơn trong việc tính toán và theo dõi nghĩa vụ thuế của mình và giảm nghĩa vụ thuế đối với tất cả cá nhân ở các bậc hiện hành so với biểu thuế hiện hành.
Về nội dung này, PGS TS Lê Xuân Trường cho rằng, khi số bậc thuế giảm, giãn cách giữa các bậc cũng thay đổi thì nguyên lý chung số thuế phải nộp tương ứng của các bậc đó cũng được giảm đi.
Ông Trường nhấn mạnh, mỗi lựa chọn của chính sách đều có tính “hai mặt”, khi số bậc thuế giảm đi thì chúng ta sẽ ít chi tiết hơn về mức độ điều tiết về công bằng giữa các tầng lớp dân cư, điều này đòi hỏi “sự hy sinh” nhất định. Bởi khi càng chi tiết bậc thuế thì mức độ công bằng càng cao hơn.
Theo ông Trường, khoảng cách giữa các bậc trong biểu thuế đã đỡ dày hơn, từ đó đảm bảo mức độ luỹ tiến không tăng quá nhanh. Song ông Trường cho rằng có thể nghiên cứu tăng thêm khoảng cách giữa các bậc thuế để giảm thêm gánh nặng thuế cho người nộp thuế.
“So với hiện hành, với biểu thuế mới tất cả các đối tượng hưởng lợi gần giống nhau. Nhưng người có thu nhập trung bình và thu nhập thấp nghĩa vụ thuế sẽ được giảm nhiều hơn. Còn đối tượng thu nhập trung bình cao và cao sẽ được hưởng lợi ít hơn, song cũng được hưởng lợi”, ông Trường nhận định.
TS Nguyễn Văn Phụng – chuyên gia về thuế cho rằng biểu thuế 5 bậc hay 7 bậc không quan trọng. Điều quan trọng khoảng cách giữa các bậc là bao nhiêu. Khoảng cách sát quá sẽ tạo gánh nặng cho người nộp thuế, khoảng cách quá dài sẽ gây thất thu thuế.
Theo ông Phụng, đưa từ 7 bậc xuống 5 bậc sẽ phải dồn bậc và thay đổi khoảng cách giữa các bậc, khi đó sẽ gây sốc cho nhiều người (ví dụ phần thu nhập bị nhảy từ 5% lên 15%), dễ gây suy bì, tị nạnh. Bậc thuế ít mà vẫn duy trì mức thu nhập vừa phải ở bậc thuế suất 35% có thể gây hiệu ứng triệt tiêu nỗ lực lao động, cống hiến của những người giỏi giang.
“Tôi muốn duy trì biểu thuế 7 bậc, vì càng giãn cách nhiều bậc thì tính công bằng trong nghĩa vụ thuế sẽ càng cao hơn”, ông Phụng cho biết.
GS.TS. Hoàng Văn Cường – Uỷ viên Uỷ ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội
Cùng quan điểm, GS.TS. Hoàng Văn Cường – Uỷ viên Uỷ ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội đề xuất vẫn giữ nguyên biểu thuế 7 bậc. Biểu thuế 7 bậc có mức tăng thuế lũy tiến đều đặn hơn.
“Với biểu thuế 5 bậc, phần thu nhập tính thuế đến 10 triệu đồng chịu mức thuế 5%, xong phần thu nhập tính thuế từ 10 đến 30 triệu đồng, tức “nhảy” ngay lên 15%. Tức thu nhập 11 triệu đồng cũng chịu mức thuế 15%. Hay phần thu nhập tính thuế từ 30 triệu đến 60 triệu sẽ chịu mức thuế đến 25%.
Đây là điều bất hợp lý bởi thu nhập người lao động tăng lên một chút thì có thể bị tăng thuế rất nhiều. Điều này có thể khiến người lao động mất đi động lực phấn đấu, cố gắng tăng thu nhập”, ông Hoàng Văn Cường cho biết.
Ngoài giữ nguyên biểu thuế 7 bậc, ông Hoàng Văn Cường cũng đề xuất tăng khoảng cách giữa các bậc. Cụ thể, phần thu nhập tính thuế đến 10 triệu đồng là 5%; trên 10-20 triệu đồng là 10%; trên 20-40 triệu đồng là 15%; trên 40-60 triệu đồng là 20%; trên 60-80 triệu đồng là 25%; trên 80-100 triệu đồng là 30%; trên 100-150 triệu đồng là 35%.
