Để hiện thực hóa mục tiêu trở thành trung tâm văn hóa số hàng đầu cả nước và khu vực Đông Nam Á, TP.Đà Nẵng đang đẩy nhanh xây dựng kho dữ liệu số quy mô lớn, đồng thời triển khai hàng loạt ứng dụng công nghệ nhằm kết nối di sản với cộng đồng theo cách hoàn toàn mới.
Những ngày cuối năm 2025, trên thực địa của thánh địa Mỹ Sơn, các chuyên gia cùng cán bộ Ban Quản lý di sản văn hóa thế giới Mỹ Sơn (gọi tắt BQL) vẫn miệt mài bên dàn thiết bị quét, ghi từng lát cắt dữ liệu cuối cùng của các nhóm tháp Chăm và hàng trăm hiện vật tiêu biểu. BQL cho biết dự án số hóa 3D toàn bộ hệ thống đền tháp và khoảng 200 hiện vật đang bước vào giai đoạn nước rút. Việc quét 3D đã hoàn tất khâu thu thập dữ liệu chi tiết. Toàn bộ khối lượng công việc dự kiến sẽ được hoàn thành trong cuối năm nay.
Ông Nguyễn Công Khiết, Phó giám đốc phụ trách BQL, cho biết BQL đang triển khai xây dựng cơ sở dữ liệu tổng hợp, trong đó dữ liệu quét 3D sẽ là một hợp phần của hồ sơ kỹ thuật phục vụ tu bổ. “Trong tương lai, các mô hình 3D sẽ được sử dụng trực tiếp trong công tác lập dự án tu bổ, mô phỏng phương án can thiệp, cũng như phục dựng chi tiết trong trường hợp có sự cố thiên tai gây hư hại. Khối dữ liệu 3D của hơn 60 phế tích và hơn 2.200 hiện vật có dung lượng rất lớn. BQL cũng tập trung xây dựng hệ thống lưu trữ phân lớp, kết hợp giữa máy chủ nội bộ, hệ thống sao lưu định kỳ và giải pháp lưu trữ đám mây chuyên dụng. Toàn bộ dữ liệu được mã hóa, phân quyền truy cập và quản lý theo chuẩn an toàn thông tin của ngành văn hóa”, ông Khiết nói.
Hình ảnh tháp E7 thuộc nhóm tháp E khu đền tháp Mỹ Sơn được quét 3D ẢNH: HOÀNG SƠN
ẢNH: HOÀNG SƠN
Dữ liệu 3D là nguồn tham chiếu quan trọng cho việc theo dõi biến dạng kiến trúc các nhóm tháp tại Mỹ Sơn ẢNH: HOÀNG SƠN
Bên cạnh đó, BQL đang phối hợp với các chuyên gia để chuẩn hóa quy trình quản trị dữ liệu số, bảo đảm khả năng bảo tồn lâu dài, chống mất mát và phục hồi trong trường hợp xảy ra sự cố. Bên cạnh nhiệm vụ bảo tồn, Mỹ Sơn đang hướng đến việc phát huy giá trị di sản thông qua các ứng dụng chuyển đổi số. BQL đã xây dựng kế hoạch phát triển các sản phẩm, như tham quan ảo 360 độ, mô hình 3D tương tác, trải nghiệm AR/VR và hệ thống thuyết minh đa ngôn ngữ.
Sở KH-CN TP.Đà Nẵng đánh giá, sau khi sáp nhập tỉnh Quảng Nam, TP.Đà Nẵng (mới) có dư địa rất lớn để phát triển lĩnh vực văn hóa số. TP có 4 di sản thế giới gồm đô thị cổ Hội An, khu đền tháp Mỹ Sơn, ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn, nghệ thuật hô hát bài chòi và Khu dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm cùng hàng trăm di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh, quốc gia, quốc gia đặc biệt và hàng trăm làng nghề truyền thống, lễ hội độc đáo. “Đây chính là thời cơ lịch sử để phát triển Đà Nẵng sớm trở thành trung tâm văn hóa số hàng đầu của cả nước và khu vực Đông Nam Á trên cơ sở lấy công nghệ số làm cầu nối gắn kết giữa quá khứ, hiện tại và tương lai”, Sở KH-CN nhận định.
Hiện vật được số hóa đến từng chi tiết ẢNH: HOÀNG SƠN
ẢNH: HOÀNG SƠN
ẢNH: HOÀNG SƠN
SỚM TRỞ THÀNH HÌNH MẪU TIÊN PHONG
Theo Sở KH-CN TP.Đà Nẵng, thời gian qua, lĩnh vực văn hóa đã bắt đầu được triển khai ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ số trong quản lý, quảng bá, đặc biệt là cung cấp dịch vụ cho du khách. Tiêu biểu như hệ thống bảo tàng và di tích Chăm 3D với 50 hiện vật đã được số hóa 3D giúp du khách có thể tham quan, tìm hiểu về hiện vật một cách cụ thể và chi tiết nhất; Bảo tàng Đà Nẵng ứng dụng AI trong hướng dẫn du khách thăm và trải nghiệm với 20 ngôn ngữ; hệ thống thuyết minh tự động (audio guide) bằng công nghệ quét mã QR, giới thiệu hiện vật bằng 3 ngôn ngữ Việt, Anh, Pháp…
Tuy nhiên, việc số hóa dữ liệu di sản chưa được triển khai thực hiện đồng bộ, toàn diện; trải nghiệm thực tế ảo (VR/AR) tại các điểm văn hóa chưa phổ biến, chưa khai thác hết tiềm năng của dữ liệu lớn (bigdata) để phân tích nhu cầu thưởng thức văn hóa của người dân và du khách. Đây chính là lý do TP.Đà Nẵng cần một chiến lược tổng thể, đồng bộ trong ứng dụng công nghệ số để phát huy tối đa các giá trị văn hóa trên địa bàn nhằm phát triển công nghiệp văn hóa và kinh tế sáng tạo, trên nền tảng văn hóa số trở thành một trong những động lực mới của tăng trưởng kinh tế.
Mô hình 3D phục vụ phục dựng chi tiết hiện vật nếu không may bị hư hại ẢNH: HOÀNG SƠN
Sở KH-CN TP.Đà Nẵng đã đề ra một số giải pháp ứng dụng công nghệ số trong phát huy các giá trị văn hóa và đã được đề xuất trong dự thảo đề án chuyển đổi số và TP thông minh của TP.Đà Nẵng giai đoạn 2026 – 2030, định hướng đến năm 2035. TP.Đà Nẵng sẽ xây dựng nền tảng định danh số cho toàn bộ hiện vật, di tích và không gian văn hóa, cùng bản đồ số văn hóa tương tác với khả năng gắn thẻ, đánh giá và bình luận. Toàn bộ di sản vật thể và phi vật thể sẽ được số hóa chất lượng cao, đa ngôn ngữ, tích hợp hệ thống gợi ý hành trình cá nhân hóa theo sở thích người dùng. Song song đó, phát triển mô hình Bảo tàng thông minh, đẩy mạnh ứng dụng AI, big data, VR/AR để mở rộng trải nghiệm tham quan; xây dựng thư viện số 3D/AR/VR cho các di sản như Mỹ Sơn, Hội An, Ngũ Hành Sơn, Nam Ô…; đồng thời livestream 360° các lễ hội lớn trên một nền tảng chung, phát hành bộ NFT di sản, đưa robot AI và công nghệ thuyết minh tự động đa ngôn ngữ vào hệ thống bảo tàng.
“Ứng dụng công nghệ số sẽ đưa Đà Nẵng sớm trở thành hình mẫu tiên phong của cả nước về việc bảo tồn và phát huy các giá trị di sản trong kỷ nguyên 4.0. Chúng ta không chỉ gìn giữ quá khứ cho con cháu mà còn biến di sản thành tài sản, đóng góp vào sự phát triển chung của TP theo hướng hài hòa, hiện đại, bền vững và đáng sống”, ông Nguyễn Thanh Hồng, Giám đốc Sở KH-CN TP.Đà Nẵng, nói.
ẢNH: HOÀNG SƠN
ẢNH: HOÀNG SƠN
Nguồn: thanhnien.vn
