Văn hóa học đường chưa được coi trọng

Tuy nhiên những giá trị làm nên văn hóa học đường (VHHĐ) như sự noi gương của người lớn, cách ứng xử giữa các mối quan hệ, tính trung thực trong thi cử, thành tích giáo dục lại nặng về các hoạt động mang tính hình thức, phong trào; chưa được quan tâm thực sự.

Ngày 21.11, diễn ra hội thảo giáo dục năm 2021 với chủ đề “Văn hóa học đường trong bối cảnh đổi mới GD-ĐT” do Ủy ban Văn hóa, Giáo dục (Quốc hội) chủ trì, phối hợp với Bộ GD-ĐT, Bộ VH-TT-DL tổ chức.

Liên tục xảy ra các vụ học sinh đánh nhau trong thời gian gần đây

Điều tốt, hành vi đẹp chỉ còn lại trong bài giảng?

Tham luận của nhóm nghiên cứu thuộc ĐH Quốc gia TP.HCM nêu thực tế: Một số vụ việc nổi cộm liên quan nhà giáo không chuẩn mực trong giao tiếp, có hành vi và thái độ xúc phạm tinh thần, thể chất, bạo hành học sinh (HS); tình trạng chạy điểm, chạy hồ sơ, học bạ; những người làm công tác giáo dục chưa thực hiện tốt văn hóa nêu gương… đã gây bức xúc lớn trong dư luận. Tuy mức độ đánh nhau ngày càng nguy hiểm nhưng lý do các em đánh nhau vẫn bắt đầu từ những chuyện rất vụn vặt như “nhìn đểu”, không cho chép bài, bình luận, nói xấu nhau trên mạng xã hội, ghen tuông…

GS Nguyễn Kim Hồng, nguyên Hiệu trưởng ĐH Sư phạm TP.HCM, bày tỏ lo ngại: “Những vụ HS đánh nhau ở trong và ngoài trường học, trong đó có các vụ án hình sự ngày càng gia tăng… Thật không thể tưởng tượng HS chỉ vì một cái nhìn và câu hỏi “nhìn đểu hả” là xông vào đánh nhau. Hiện tượng đánh nhau được HS cổ vũ, quay video tung lên mạng thay vì vào can bạn. Nhiều người khi được hỏi đã trả lời rằng: những điều tốt, hành vi đẹp hiện nay trong nhà trường chỉ còn lại trong bài giảng, tương phản với hiện trạng phũ phàng được phô bày hằng ngày, hằng giờ quá nhiều ở ngoài trường học”.

Không chỉ trăn trở về chuyện bạo lực, gian dối về thành tích ở học đường, những chuyện giao tiếp, ứng xử cũng khiến các đại biểu quan tâm đề cập tại hội thảo. GS Trần Ngọc Thêm, Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn TP.HCM, nêu: “Thực tế hiện nay, một số không nhỏ người học vẫn chỉ lo học để đối phó với thi cử, cốt để đỗ lấy bằng. Người làm quản lý giáo dục thường muốn có nhiều trò thi đỗ, điểm cao; thầy cô thường nhồi nhét kiến thức. Hệ quả là bệnh thành tích lan tràn, học trò chịu áp lực lớn; bệnh giả dối cũng lan tràn với vấn nạn học giả bằng thật, với tệ quay cóp trong thi cử ở bậc phổ thông; việc sao chép trong làm tiểu luận, viết luận văn luận án gặp không ít…”.

Không đề cập đến văn hóa mạng

Việc ngành GD-ĐT chuyển đổi dạy học trực tuyến ứng phó với dịch bệnh 2 năm qua cũng đặt ra vấn đề cần xây dựng văn hóa ứng xử học đường trên không gian mạng.

GS Huỳnh Văn Sơn, Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm TP.HCM, cho biết: VN hiện có khoảng 70% dân số sử dụng mạng xã hội, đứng thứ 7 thế giới về số lượng người dùng… VHHĐ chịu ảnh hưởng bởi nhiều tác động, trong đó có văn hóa của internet và văn hóa mạng… Do vậy, GS Sơn cho rằng việc xây dựng VHHĐ trong bối cảnh dạy học trực tuyến, chuyển đổi số trong giáo dục là vô cùng quan trọng, bởi đây là môi trường để dạy học và giáo dục.

TS Phạm Đỗ Nhật Tiến, chuyên gia giáo dục, nguyên trợ lý Bộ trưởng Bộ GD-ĐT, cũng tỏ ra rất ngạc nhiên khi chúng ta đề cập nhiều đến vấn đề số hóa nhưng lại chưa nói gì đến việc xây dựng văn hóa ứng xử trên không gian mạng. Do vậy, ông đề nghị: “Cần từng bước tiến tới xây dựng văn hóa mạng, trước hết là văn hóa mạng trong nhà trường. Sự tràn lan các phi giá trị trên không gian mạng của VN có liên quan đến cách hành xử thiếu văn hóa của một bộ phận cư dân mạng. Ngành giáo dục cần xác định các giá trị, chuẩn mực, niềm tin mà thầy và trò cùng chia sẻ, cùng theo đuổi trong quan hệ ứng xử với không gian mạng, hướng đến một văn hóa mạng tích cực đồng hành với VHHĐ.

GS Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học giáo dục VN, cũng cho rằng: HS ngày nay sinh ra đã tiếp cận với không gian mạng còn thầy cô giáo mới chỉ là “dân nhập cư”, 2 năm học phải dạy học trực tuyến là cơ hội để rút ngắn khoảng cách giữa giáo viên và HS khi thầy cô đã hội nhập vào thế giới số, thế giới của thế hệ trẻ. Do vậy, việc xây dựng môi trường VHHĐ trên không gian mạng là vấn đề đặt ra rất cần thiết.

Hội thảo giáo dục năm 2021 với chủ đề “Văn hóa học đường trong bối cảnh đổi mới GD-ĐT” do Ủy ban Văn hóa, Giáo dục (Quốc hội) chủ trì, phối hợp với Bộ GD-ĐT, Bộ VH-TT-DL tổ chức

Mờ nhạt vai trò của văn hóa học đường

TS Phạm Đỗ Nhật Tiến cho rằng: “Cho đến nay, nhận thức về vai trò của VHHĐ trong việc nâng cao chất lượng giáo dục còn khá mờ nhạt. Ngay trong việc đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục nói chung, đổi mới chương trình giáo dục phổ thông nói riêng, khi bàn đến các nhiệm vụ và giải pháp, tuyệt nhiên không có nội dung nào liên quan đến việc xây dựng VHHĐ”.

Cũng theo ông Phạm Đỗ Nhật Tiến, mặc dù trong mấy năm gần đây việc triển khai cuộc vận động “xây dựng trường học thân thiện, HS tích cực” có thể coi là một tiếp cận đến việc xây dựng VHHĐ, nhưng việc tổ chức thực hiện về cơ bản vẫn dừng lại ở một hoạt động mang tính phong trào. Trên thực tế, việc xây dựng một cách có ý thức các chuẩn mực, giá trị tạo nên văn hóa nhà trường còn mang tính hình thức, chưa được thực sự coi trọng và vì vậy các văn hóa tiêu cực đang có chiều hướng loang rộng trong các nhà trường của ta. “Điều đó giải thích vì sao có những hiện tượng bất thường về nhân cách như đổi tình lấy điểm, bạo lực học đường, thậm chí cả sự chạm đáy về mất nhân cách là trò đánh thầy hoặc thuê người đánh thầy”, ông Tiến lý giải.

Ông Nguyễn Xuân Khang, Hiệu trưởng Trường Marie Curie (Hà Nội), cũng cho rằng: “Sự quan tâm đến VHHĐ hiện nay là chưa đủ. Chúng ta mới chỉ đang lấy điểm số, kết quả từ những kỳ thi để làm thành tích báo cáo, đánh giá chất lượng. Thiết nghĩ, nếu bây giờ chúng ta cũng lấy thước đo VHHĐ của mỗi trường làm thành tích, thống kê về mức độ hài lòng của HS, của giáo viên… để làm thành tích đánh giá, so sánh, thì có lẽ sẽ có nhiều thay đổi”.

GS Nguyễn Kim Hồng cũng cho biết, khi khảo sát các trường học bằng cách vào trang web của nhiều trường phổ thông ở TP.HCM, ông chưa thấy các trường phổ thông của TP xây dựng bộ tiêu chí văn hóa nhà trường.

Cũng đề cao đến vai trò và cách ứng xử của nhà giáo, PGS Nguyễn Xuân Đức, nguyên Hiệu trưởng ĐH Vinh, băn khoăn với cách đào tạo giáo viên hiện nay khi chỉ ra rằng từ hơn chục năm trước, chương trình đào tạo giáo viên trong trường sư phạm đã bỏ đi một nội dung rất quan trọng là giúp trang bị cho giáo viên tương lai những kỹ năng, kinh nghiệm xử lý các vấn đề phát sinh liên quan VHHĐ trong lớp học, trường học.