Hương vị quê hương: Giòn rụm rô đồng rán ngày mưa

Nhà tôi ở ven đô thị, con sông trước nhà thi thoảng dâng nước, cánh đồng một màu bạc trắng, đây là thời điểm cá rô nhảy lên những bờ ruộng cạn, ngư dân không quên gặt hái chiến lợi phẩm mùa mưa. Ai đó còn chưa tường tận, chứ nông dân thứ thiệt như má tôi thì dư kinh nghiệm để biết rằng những tháng âm lịch cuối năm là mùa cá rô “tới tầm” đủ độ ngon.

Cá rô đồng vốn nhanh, khỏe và rất “khoái nhảy”. Chúng có thể sống trên cạn cả ngày, ao không cần nước, chỉ bùn lầy cũng có thể giúp chúng sống tốt. Nắng hạn kéo dài hàng mấy tháng trời, các mương rãnh và ngay cả ruộng đồng đều cạn nước, có nơi đất đai còn nứt nẻ nên cá rô đồng còn khôn ngoan biết tìm đến các đám ruộng sâu hay bàu, đìa để lánh nạn. Chờ lúc mùa mưa đến, như những trận mưa lớn mấy ngày qua ở Quảng Nam, nước lênh láng tràn đồng, cá rô lại từng đàn lũ lượt “nhảy” ngược dòng nước để trở lại ruộng cạn tìm mồi và làm ổ đẻ. Chính sự tinh nghịch, khoái bươn chải mà thịt cá rô mùa này chắc mẩy, thơm ngon, ít loại cá nào sánh bằng.

Món ăn được chế biến từ cá rô đồng nhiều vô kể và đều rất ngon. Bình dị và dân dã là cá rô kho rim, kho khô, kho tộ; cá rô nấu canh cải, canh mướp đắng, canh bầu, canh rau; cá rô om chuối, cá rô chiên xù… Ở Quảng Nam, phổ biến trước hết là cá rô kho (còn gọi là om). Cá rô ron (loại nhỏ vừa ăn) hoặc cá rô to làm sạch vây, vẩy, bỏ ruột, cho vào nồi đã được lót bằng một lớp dưa cải muối, đổ vào ít nước lã pha muối vừa phải, cho mấy lát khế thêm ít hành, ớt tươi, gừng đập dập và chút nước đường đã thắng kẹo đặc, đun sôi nhỏ lửa đến khi cạn nước.

Nếu có thời gian thì nướng cá rô là đỉnh cao. Ngồi nướng mớ cá rô, thơm nức mũi, ngoài hiên mưa rơi nữa thì không còn gì thú vị bằng. Mùi cá nướng quyến rũ lạ kỳ. Nó như cho mình biết nước mắm nhĩ ớt tỏi đã sẵn sàng rồi. Chấm con cá rô, lật qua lật lại. Ăn cá rô nướng thích nhất là ăn từ tốn, gỡ từng tí thịt. Sự thích thú có lẽ chính là từ đó, vì cá rô xương nhiều.

Trưa nay, má ưu tiên món tôi thích nhất là cá rô rán (chiên) bằng mỡ lợn ngon và thơm hơn dầu ăn. Thường với cá rô ron, má cho cả chỗ cá vào rổ, rồi lấy lá tre chà xát nhiều lần cho cá hết vẩy. Nhưng hôm nay, má mua được một mớ rô “cụ” (rô già tuổi) nên má tỉ mỉ dùng dao róc sạch vẩy, giữ lấy trứng cá rồi đem rán lửa nhỏ với mỡ lợn, đến khi từng con cá chín vàng.

Kể ra thì không biết bao lần tôi đã từng được ăn cá rô đồng rán như vậy. Không cần mâm cơm cầu kỳ, ăn cá rô đồng rán, cứ chan nước mắm nhĩmắm nhĩ vào, dằm thêm vài trái ớt hiểm ăn cùng món rau lang vườn nhà luộc chín tới, bữa cơm thật đậm đà. Cá rô đồng quê bình dị là thế mà chế biến được nhiều món khoái khẩu, nhất là với những người con xa xứ từ lâu trở thành nỗi khát khao gìn giữ và tận hưởng mỗi khi thương nhớ đồng quê.