Bạo lực học đường: Khi xung đột nhỏ trở thành bi kịch

Ở tuổi 12 – 17, lẽ ra các em tập trung học tập, vui chơi, rèn luyện, chuẩn bị cho tương lai nhưng trong phút giây nóng giận, có em lại trở thành tội phạm. Đó không chỉ là lỗi lầm cá nhân, mà còn là hồi chuông cảnh tỉnh về lỗ hổng trong giáo dục nhân cách – khi gia đình, nhà trường và xã hội chưa đủ yêu thương, lắng nghe và đồng hành cùng các em.

GIA ĐÌNH – NƠI GỐC RỄ BỊ LUNG LAY

Không thể phủ nhận sự suy giảm vai trò của giáo dục gia đình là nguyên nhân đầu tiên. Nhiều cha mẹ mải mưu sinh, làm ăn xa, ít thời gian gần gũi, trò chuyện, thậm chí phó mặc con cho nhà trường hoặc cho điện thoại, iPad.

Trẻ em lớn lên trong những ngôi nhà ít tiếng nói, ít sự quan tâm, hoặc trong môi trường có bạo lực, mắng mỏ, chỉ biết làm ăn hoặc kiếm tiền bất chính, dễ hình thành tâm lý thù ghét, phản ứng cực đoan khi bị tổn thương. Một đứa trẻ không được dạy cách kiểm soát cảm xúc, không được chia sẻ hay yêu thương, không biết nói lời xin lỗi, lời cảm ơn… rất dễ hành xử bằng bản năng.

Giáo dục nhân cách không thể chỉ bắt đầu ở trường, mà phải được gieo mầm từ những điều nhỏ nhất trong gia đình – từ cách cha mẹ lắng nghe, ứng xử và làm gương của người lớn mỗi ngày.

ẢNH: CẮT TỪ CLIP

MẠNG XÃ HỘI: “NGƯỜI DẪN ĐƯỜNG” NGUY HIỂM

Nếu trước đây, HS học cách cư xử từ cha mẹ, thầy cô, thì nay mạng xã hội lại trở thành “người dẫn đường” nguy hiểm định hình hành vi của nhiều em. Những video bạo lực, clip trả thù, nhóm chat cổ súy “đánh cho hả giận” xuất hiện dày đặc. Đặc biệt, các video ngắn trên TikTok tôn vinh hành vi nổi loạn, dùng hung khí để “thể hiện bản lĩnh”, khiến không ít HS ngộ nhận sự hung hăng là mạnh mẽ, bản lĩnh, còn lòng bao dung lại là yếu đuối.

Trong thế giới ảo ấy, nhiều em âm thầm mang theo hung khí phòng thân, thậm chí sẵn sàng tấn công bạn khi bị xúc phạm hay thách thức. Khi thiếu khả năng phân biệt đúng – sai, thật – ảo, các em dễ hành động theo cảm xúc bột phát. Một bình luận khiêu khích, một video lan truyền có thể châm ngòi cho bi kịch thật.

Đó là hậu quả khi mạng xã hội dần thay thế vai trò định hướng giá trị sống mà gia đình và nhà trường đảm nhận trước đây. Đã đến lúc người lớn đồng hành, định hướng lại không gian mạng, để trẻ không lạc lối giữa thế giới ảo, nhưng hậu quả lại vô cùng thật.

ẢNH: CẮT TỪ CLIP

NHÀ TRƯỜNG CẦN HÀI HÒA GIỮA DẠY NGƯỜI, DẠY CHỮ, DẠY KỸ NĂNG

Tuổi dậy thì là giai đoạn các em biến đổi mạnh mẽ về tâm sinh lý. Chỉ một va chạm nhỏ cũng có thể trở thành “giọt nước tràn ly” nếu các em đang mang trong mình lo âu, tự ti hay cảm giác bị bỏ rơi.

Thế nhưng hệ thống giáo dục hiện nay vẫn nặng về kiến thức, nhẹ về giáo dục cảm xúc và kỹ năng sống. Mới đây, ngày 15.9.2025, Bộ GD-ĐT đã ban hành Thông tư 18/2025 về công tác tư vấn học đường và công tác xã hội trong trường học. Tuy nhiên, phòng tư vấn học đường ở nhiều trường chỉ hoạt động hình thức; giáo viên kiêm nhiệm, không đủ kỹ năng hỗ trợ tâm lý. Vì vậy, có nhiều HS gặp khủng hoảng tâm lý, trầm cảm hoặc rối loạn hành vi, đang có mâu thuẫn cần giải quyết… mà không ai nhận ra.

Đến khi bi kịch xảy ra, người lớn mới giật mình nhìn lại: các em đã phát tín hiệu cầu cứu từ lâu nhưng không ai nghe thấy.

Một ngôi trường có thành tựu không chỉ được đo bằng điểm số hay tỷ lệ tốt nghiệp, mà phải là nơi HS học cách làm người, biết yêu thương và kiểm soát bản thân. Khẩu hiệu “Tiên học lễ, hậu học văn” không nên chỉ là câu chữ treo tường, mà phải được chuyển hóa thành nếp sống, thành quy tắc ứng xử hằng ngày.

Thế nhưng nhiều trường vẫn xem nhẹ việc giáo dục đạo đức và kỹ năng sống. Không ít nơi chỉ chú trọng khen thưởng HS giỏi, trong khi những em yếu kém hay cá tính khác biệt lại bị cô lập, kỳ thị. Những tổn thương tâm lý âm thầm ấy có thể tích tụ, bùng phát thành hành vi nguy hiểm. Vì thế, giáo viên – người tiếp xúc trực tiếp với HS – cần được trang bị kỹ năng nhận biết sớm các dấu hiệu bất ổn tâm lý, kịp thời trò chuyện, hỗ trợ, giúp các em vượt qua khủng hoảng.

Giáo dục đạo đức phải là nền tảng, song song với tri thức khoa học, công nghệ và nhân văn. Tổng Bí thư Tô Lâm từng nhấn mạnh: Cần giáo dục HS để các em trở thành người “vừa giỏi giang, vừa nhân ái, vừa kiên cường”.

Chính phủ cũng yêu cầu triển khai dạy 2 buổi/ngày bắt buộc và miễn phí đến hết bậc THCS, khuyến khích ở THPT, nhằm giúp HS phát triển toàn diện thông qua hoạt động trải nghiệm, thể thao, văn hóa, nghệ thuật và kỹ năng sống.

ẢNH: CẮT TỪ CLIP

KHÔNG THỂ ĐỂ XÃ HỘI ĐỨNG NGOÀI CUỘC

Những vụ bạo lực học đường đau lòng vừa xảy ra không chỉ là trách nhiệm của nhà trường hay gia đình, mà là vấn đề của toàn xã hội.

Một cộng đồng an toàn cho trẻ phải bắt đầu từ sự quan tâm của chính quyền, tổ dân phố và các đoàn thể. Thanh thiếu niên cần có sân chơi, hoạt động thể thao, văn hóa để giải tỏa năng lượng tích cực, thay vì bị cuốn vào thế giới ảo và nội dung bạo lực.

Cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm soát, ngăn chặn các nội dung độc hại trên mạng xã hội, xử lý nghiêm tài khoản phát tán clip bạo lực, đồng thời đẩy mạnh giáo dục pháp luật cho HS, giúp các em hiểu ranh giới giữa “nổi nóng” và “phạm tội”, giữa hành động bồng bột và hậu quả không thể cứu vãn.

Những bi kịch ở tuổi học trò là lời cảnh tỉnh đau xót: chỉ một phút nóng giận có thể khiến một đứa trẻ đánh mất tương lai. Còn nếu được yêu thương, lắng nghe, hỗ trợ tâm lý và giáo dục đúng cách, các em có thể trưởng thành, sống nhân ái và có ích cho xã hội.

Để hàn gắn những đứt gãy nhân cách, hãy bắt đầu từ những điều giản dị: một bữa cơm có tiếng cười, một lớp học chan hòa, một nhà trường biết tôn trọng, yêu thương. Và quan trọng hơn, cần xây dựng một môi trường xã hội lành mạnh, không bạo lực, không ma túy, không tham nhũng – nơi trẻ em được lớn lên trong bình an và tử tế.