VTV.vn – Ngành Y tế hiện chịu trách nhiệm cho khoảng 5% lượng khí nhà kính toàn cầu. Nếu không có hành động kịp thời, ngành Y sẽ ngày càng góp phần làm trầm trọng biến đổi khí hậu.
Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ngành Y tế hiện chịu trách nhiệm cho khoảng 5% lượng khí nhà kính toàn cầu. Khi nhu cầu chăm sóc sức khỏe trên thế giới tăng, nếu không có hành động kịp thời, lĩnh vực này sẽ ngày càng góp phần làm trầm trọng thêm biến đổi khí hậu và các hệ lụy tiêu cực.
Những tác động tiêu cực tới môi trường
Ngành Y tế vừa là nạn nhân, vừa là tác nhân của biến đổi khí hậu. Một mặt, các cơ sở y tế phải đối mặt với thách thức gia tăng bệnh tật do khí hậu – từ sóng nhiệt, dịch bệnh truyền nhiễm cho tới các thảm họa thiên nhiên. Mặt khác, chính hoạt động của ngành này lại góp phần làm trầm trọng thêm khủng hoảng khí hậu.
Từ phòng mổ ngập ánh đèn, hệ thống điều hòa chạy suốt ngày đêm cho đến những núi rác thải y tế khó phân hủy…, ngành Y tế đang để lại một dấu chân carbon khổng lồ. Một ca phẫu thuật có thể tiêu thụ điện năng bằng cả một hộ gia đình trong nhiều ngày. Các loại khí gây mê vốn cần thiết trong điều trị lại là những chất có tiềm năng làm nóng Trái đất cao gấp hàng trăm lần CO₂. Thêm vào đó là hàng triệu tấn nhựa dùng một lần, hóa chất khử trùng, bao bì thuốc men… khiến môi trường phải gồng mình gánh chịu.
Biến đổi khí hậu đang tác động rõ rệt đến sức khỏe con người, đặt hệ thống y tế trước nghịch lý: được thiết kế để bảo vệ sức khỏe, nhưng lại vô tình làm tổn hại môi trường – nền tảng của sự sống.
Những sáng kiến xanh
Để giảm dấu chân carbon, nhiều quốc gia đã chuyển hướng sang phát triển mô hình bệnh viện xanh – nơi chăm sóc sức khỏe gắn liền với chăm sóc môi trường.
Khi nói đến “bệnh viện xanh”, nhiều người thường hình dung những khu vườn mát mắt, hàng cây rợp bóng hay không gian gần gũi thiên nhiên trong khuôn viên y tế. Nhưng để biến ý tưởng đó thành hiện thực, thế giới đã có những sáng kiến bài bản, trong số đó, Tree Campus Healthcare ở Mỹ và NHS Forest ở Anh là hai mô hình tiên phong.
Tree Campus Healthcare do Tổ chức Arbor Day Foundation khởi xướng, đặt ra một hệ thống tiêu chuẩn rõ ràng để công nhận những cơ sở y tế coi cây xanh là một phần trong chiến lược chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Một bệnh viện muốn đạt danh hiệu này phải đáp ứng đủ 5 yêu cầu: thành lập ban cố vấn về cây xanh, xây dựng kế hoạch chăm sóc cây, triển khai hoạt động lâm nghiệp cộng đồng, tổ chức sự kiện nâng cao nhận thức và đầu tư tài chính cho các dự án cây xanh. Nhờ vậy, việc trồng và bảo vệ cây không chỉ dừng lại ở phong trào, mà trở thành một phần văn hóa vận hành của bệnh viện.
Nhiều cơ sở y tế lớn ở Mỹ đã hưởng ứng. Chẳng hạn, Hệ thống Y tế Corewell thường xuyên phân phát cây giống cho bệnh nhân và cộng đồng vào dịp Arbor Day, trong khi Bệnh viện William Newton (Kansas) đã đưa việc trồng cây và giáo dục xanh vào hoạt động thường niên. Những ví dụ này cho thấy cây xanh được trồng trong khuôn viên bệnh viện không chỉ để cho phong cảnh đẹp mà thực sự là một liệu pháp hỗ trợ quá trình hồi phục và nâng cao sức khỏe tinh thần.
Ở bên kia Đại Tây Dương, NHS Forest – một sáng kiến của Trung tâm Chăm sóc sức khỏe bền vững (Centre for Sustainable Healthcare, Anh) – lại tập trung vào việc phủ xanh hàng trăm cơ sở y tế thuộc hệ thống y tế quốc gia (NHS). Theo thống kê, từ khi ra đời, chương trình đã trồng hơn 130.000 cây tại hơn 400 bệnh viện và phòng khám, biến những khoảng đất trống thành vườn cây, khu rừng nhỏ hay không gian trị liệu. Đặc biệt, Dự án “Tiny Healthy Forests” đang được triển khai để tạo ra những “khu rừng nhỏ” chỉ rộng bằng sân tennis, nhưng mang lại môi trường thiên nhiên trong lành ngay giữa bệnh viện, giúp bệnh nhân và nhân viên y tế có thêm chỗ nghỉ ngơi, giảm căng thẳng.
Lợi ích của NHS Forest không chỉ dừng lại ở cảnh quan. Các nghiên cứu ước tính sáng kiến này có thể giúp hệ thống y tế Anh tiết kiệm tới hàng tỷ bảng mỗi năm nhờ cải thiện sức khỏe tinh thần, giảm chi phí điều trị và tăng khả năng phục hồi của bệnh nhân.
Từ Mỹ đến Anh, hai sáng kiến này chứng minh rằng việc “xanh hóa” bệnh viện hoàn toàn khả thi nếu có chiến lược rõ ràng và sự đồng hành của cộng đồng. Không gian xanh trong bệnh viện không chỉ là “liều thuốc vô hình” cho bệnh nhân và nhân viên y tế, mà còn là cam kết dài hạn của ngành y đối với sức khỏe hành tinh.
Nỗ lực giảm phát thải của ngành Y tế
Giảm phát thải trong ngành Y tế không chỉ là trách nhiệm đạo đức, mà còn là cơ hội chiến lược để nâng cao chất lượng điều trị, giảm chi phí dài hạn và củng cố khả năng chống chịu trước khủng hoảng khí hậu.
Hệ thống Y tế Quốc gia (NHS) của Anh quốc trở thành tổ chức y tế công lập đầu tiên trên thế giới cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2045. Để làm được điều này, NHS đã đồng loạt lắp đặt năng lượng tái tạo, chuyển sang xe điện, cải thiện cách quản lý chất thải và buộc nhà cung cấp công bố lượng phát thải của sản phẩm.
Ở Mỹ, hơn 100 tổ chức y tế đã ký cam kết tự nguyện giảm phát thải cùng Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh. Trong khi đó, Liên minh châu Âu thúc đẩy mua sắm xanh: các bệnh viện chỉ được ký hợp đồng với nhà cung cấp đáp ứng chuẩn mực khí thải.
Các giải pháp kỹ thuật cũng ngày càng đa dạng. Chẳng hạn, nhiều bệnh viện thay thế khí gây mê có cường độ phát thải cao bằng loại ít tác động hơn, vừa an toàn cho bệnh nhân vừa tốt hơn cho môi trường. Hay tại một số trung tâm y khoa ở Thụy Điển, hệ thống thông gió thông minh được lắp đặt, chỉ hoạt động hết công suất khi phòng mổ đang sử dụng – tiết kiệm tới hàng trăm nghìn kWh điện mỗi năm.
Điểm chung của những sáng kiến này là giảm phát thải nhưng không làm giảm chất lượng điều trị, thậm chí còn mang lại lợi ích kép: bệnh viện tiết kiệm chi phí – bệnh nhân được điều trị trong môi trường sạch, trong lành hơn.
Toa thuốc kép cho sức khỏe và hành tinh
Những ví dụ kể trên cho thấy, ngành Y tế hoàn toàn có thể “tự kê đơn” cho chính mình: vừa cứu người, vừa chữa lành hành tinh. Từ bệnh viện công tới bệnh viện tư nhân, từ tuyến trung ương tới tuyến tỉnh, nhiều sáng kiến nhỏ nhưng thiết thực đã góp phần giảm dấu chân carbon của ngành chăm sóc sức khỏe.
Tuy nhiên, điều quan trọng hơn cả, “bệnh viện xanh” không chỉ là khẩu hiệu môi trường, mà còn trực tiếp nâng cao trải nghiệm của bệnh nhân: không gian xanh giúp giảm căng thẳng, công nghệ số hóa tiết kiệm thời gian, môi trường sạch mang lại sự an tâm. Đó chính là toa thuốc kép – chữa lành sức khỏe con người, đồng thời bảo vệ sự sống của Trái đất.
Các giải pháp như năng lượng tái tạo, mua sắm xanh, công nghệ y khoa ít phát thải và cải tiến quản lý bệnh viện đã chứng minh tính khả thi và lợi ích kép. Tuy nhiên, để đạt được sự thay đổi quy mô lớn, cần sự cam kết chính trị mạnh mẽ, nguồn lực tài chính ổn định và hợp tác liên ngành ở cả cấp quốc gia lẫn toàn cầu.
