Chu Cẩm Phong – Nhật ký chiến tranh viết thật, sống thật

Những trang viết của ông không chỉ đơn thuần ghi lại sự kiện, mà còn tái hiện sinh động những số phận con người, vẻ đẹp nhân cách và chiều sâu tinh thần của chiến sĩ, dân quân, cán bộ, học sinh, nhân dân vùng địch hậu Quảng Nam. Ông không né tránh sự dữ dội, nhưng cũng không viết để tuyên truyền khô cứng. Ở đó, có nước mắt, có máu, có những khoảnh khắc bi tráng xen lẫn ấm áp tình người.

Điểm nổi bật trong truyện ký của Chu Cẩm Phong là tinh thần “viết thật, sống thật”. Những gì ông ghi lại đều xuất phát từ trải nghiệm chiến trường, từ những cuộc hành quân, những lần vượt suối băng rừng, chứng kiến đồng đội ngã xuống, nghe tiếng mẹ ru con trong hầm bí mật hay chứng kiến nỗi đau của người dân vùng bị càn quét. Cách kể chuyện chân thực và cảm xúc của Chu Cẩm Phong khiến người đọc vô cùng xúc động. Trong truyện ký của ông có nhân vật không tên tuổi, không lý lịch hoành tráng, chỉ là một người bình thường hy sinh trong im lặng nhưng chính điều đó lại làm nổi bật cái bi tráng và phi thường của con người thời chiến.

Với giọng văn giản dị, giàu chất trữ tình, triết luận mà nhẹ nhàng, chân phương, đọc Chu Cẩm Phong thấy thấm đẫm chất dân dã của người miền Trung, giàu hình ảnh đời sống và đặc biệt có chiều sâu suy tư. Trong nhật ký và truyện ký của ông, có rất nhiều đoạn văn như những lời tự sự thầm thì, khiến người đọc không chỉ chứng kiến chiến tranh mà còn thấy được sự đối thoại nội tâm của con người với chính mình, với cái chết, với lý tưởng.

Chất trữ tình trong văn ông không phải là sự lãng mạn hóa, mà là dòng cảm xúc tinh tế, nhân hậu giữa bối cảnh chiến tranh tàn khốc. Ông yêu con người, yêu đất nước trong từng chi tiết nhỏ như ánh mắt của một em bé, nụ cười của một nữ giao liên, một mái tranh bị bom thổi bay…, tất cả đều hiện lên đầy cảm xúc. Chu Cẩm Phong luôn đặt con người làm trung tâm, nâng cao tinh thần nhân đạo và giá trị con người, nhân vật của truyện ký không chỉ là người lính chiến đấu, mà còn là những người dân lam lũ, những em nhỏ mồ côi, những người mẹ VN nuôi giấu cán bộ… Dưới ngòi bút của ông, chiến tranh không làm mất đi phẩm giá con người, mà trái lại, càng làm sáng rõ hơn tinh thần kiên cường, lòng yêu thương và ý chí sống còn mãnh liệt.

CHÂN THỰC VÀ TRỰC DIỆN, NÂNG CAO TRÁCH NHIỆM NHÀ VĂN

Nhà văn Chu Cẩm Phong tên khai sinh là Trần Tiến, sinh năm 1941 tại làng Minh Hương, TX.Hội An, tỉnh Quảng Nam (nay thuộc TP.Đà Nẵng). Ông là đảng viên Đảng Cộng sản VN, hội viên Hội Nhà văn VN. Năm 1954 ông theo cha tập kết ra Bắc, học tại các trường phổ thông của học sinh miền Nam, rồi học Khoa Ngữ văn Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Ông từng được cử vào Ban Chấp hành Hội Liên hiệp Thanh niên – Sinh viên VN, được kết nạp Đảng Lao động VN khi mới 22 tuổi. Năm 1964, tốt nghiệp đại học loại xuất sắc, Chu Cẩm Phong được nhà trường cử đi học nước ngoài nhưng ông xung phong vào miền Nam chiến đấu. Về với quê hương, ông công tác tại Ban Tuyên huấn Khu V, làm phóng viên Thông tấn xã VN tại mặt trận Quảng – Đà, sau đó chuyển sang công tác tại Tạp chí Văn nghệ Giải phóng Trung Trung bộ, rồi chuyển sang làm việc tại Tiểu ban Văn nghệ, Bí thư Chi bộ Tiểu ban Văn nghệ, Ban Tuyên huấn khu V.

Với tâm thế của một nhà báo, nhà văn – chiến sĩ, ông dũng cảm chịu đựng gian khổ, hy sinh để len lỏi vào những vùng ác liệt, căn cứ địch hay nằm vùng cùng du kích, cán bộ cơ sở để sống, chiến đấu và viết. Ngày 1.5.1971, trong một chuyến đi thực tế, Chu Cẩm Phong cùng đồng đội đã chiến đấu kiên cường đến hơi thở cuối cùng và hy sinh trên mảnh đất bên sông Thu Bồn.

Truyện ký của Chu Cẩm Phong là minh chứng cho việc nhà văn có thể phản ánh hiện thực chiến tranh một cách chân thật mà vẫn đậm tính nghệ thuật và nhân văn. Hơn thế nữa, văn học có thể là nhật ký của một thời đại, như cuốn Nhật ký chiến tranh của ông cho thấy sức mạnh đặc biệt của thể ký, ghi lại từng khoảnh khắc của lịch sử, từng xúc cảm chân thật không qua gọt giũa. Tác phẩm của ông vì thế trở thành một “cuốn sử thi viết tay”, đầy máu thịt, giàu giá trị giáo dục và thẩm mỹ. (còn tiếp)