Chuyển đổi xanh – Đòn bẩy cạnh tranh cho doanh nghiệp logistics

Ngành logistics đón nhận cơ hội lớn khi Việt Nam đang trở thành một trong những quốc gia bùng nổ thương mại điện tử. Thống kê cho thấy, trong năm 2024, quy mô thị trường thương mại điện tử bán lẻ Việt Nam đạt 25 tỷ USD, tăng 20% so với năm trước.

Tốc độ tăng trưởng logistics bình quân hàng năm từ 16% (theo WB), đóng góp quan trọng trong việc đưa tổng kim ngạch xuất nhập của Việt Nam tăng trưởng mỗi năm. Việt Nam đứng thứ 43 trong bảng xếp hạng Chỉ số hiệu quả logistics, thuộc Top 5 ASEAN (năm 2023).

Trong những năm gần đây, Việt Nam tập trung đầu tư vào hệ thống cơ sở hạ tầng đường bộ, đường hàng không, đường sắt, đường biển, cùng hệ thống kho bãi, trung tâm thương mại,… liên tục được mở rộng. Kèm theo đó là sự phát triển của dịch vụ đi kèm, thủ tục xuất nhập khẩu cũng được đơn giản hóa để cải thiện chất lượng dịch vụ.

Đáng chú ý, ngành logistics đang được tạo nhiều điều kiện thuận lợi khi Đảng, Nhà nước quan tâm đầu tư và phát triển xanh, như ban hành Quyết định số 876/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí carbon và khí metan cho ngành giao thông vận tải. Mục tiêu tổng quát được đặt ra là phát triển hệ thống giao thông vận tải xanh hướng tới mục tiêu phát thải ròng khí nhà kính về 0 vào năm 2050. Chiến lược phát triển dịch vụ logistics thời kỳ 2025 – 2035, tầm nhìn đến năm 2045 đặt ra mục tiêu phát triển ngành logistics Việt Nam bền vững, hiệu quả, chất lượng và có giá trị gia tăng cao, có khả năng cạnh tranh trong khu vực cũng như trên thế giới, phát huy lợi thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Theo ông Trần Thanh Hải – Cục phó Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), những năm gần đây, thị trường thế giới chứng kiến những “cú sốc” lớn, không chỉ ảnh hưởng đến dòng chảy của hàng hoá toàn cầu mà còn đặt ra yêu cầu cấp bách đối với khả năng thích ứng và phục hồi của ngành logistics. Bối cảnh này, logistics xanh được xác định là chìa khoá, là điểm tựa để các doanh nghiệp toàn cầu, trong đó có doanh nghiệp Việt Nam vượt qua những “cú sốc” trên.

Logistics xanh là hoạt động logistics hướng đến các mục tiêu bền vững, thân thiện và bảo vệ môi trường, giảm tối đa tác động tiêu cực đến môi trường. Thông qua việc đầu tư vào phương tiện vận tải tiết kiệm nhiên liệu, sử dụng container thông minh, tối ưu lộ trình, số hoá quản lý kho bãi, logistics xanh còn hỗ trợ doanh nghiệp giảm gánh nặng chi phí dài hạn. Khi giá dầu, giá vận chuyển luôn biến động, đây là “lá chắn kinh tế” rất cần thiết.

Trước xu hướng phát triển bền vững của toàn cầu, logistics xanh đang trở thành tiêu chuẩn mới của thị trường xuất khẩu và yêu cầu của khách hàng, trong đó thị trường lớn châu Âu đã triển khai cơ chế CBAM – đánh thuế carbon lên hàng nhập khẩu có phát thải cao. Đặc biệt, sở hữu chứng chỉ xanh, doanh nghiệp đang tạo cho mình lợi thế vượt trội trong thị trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt.

Biến đổi khí hậu đang là một trong những thách thức lớn nhất của toàn cầu trong thế kỷ 21. Trong đó, riêng ngành logistics đang đóng góp đáng kể vào lượng phát thải carbon – CO2 ước tính ở mức 7 – 8%. Do đó, tương tự như yêu cầu với các ngành kinh tế khác, phát triển logistics xanh, giảm phát thải đang trở thành thành phần quan trọng của bất kỳ chuỗi cung ứng nào.

Tuy nhiên trên thực tế, theo Bộ Công Thương, số doanh nghiệp logistics thực hiện chuyển đổi xanh này còn rất hạn chế trong số hơn 34.000 doanh nghiệp logistics trên cả nước. Lý do là bởi phần lớn doanh nghiệp còn hạn chế về nhận thức, thói quen, hạ tầng chưa đáp ứng cho sự phát triển của phương tiện vận chuyển xanh. Chuyển đổi xanh hoá đòi hỏi chi phí đầu tư không nhỏ gây khó khăn cho doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp SME. Ngoài ra, doanh nghiệp gặp thách thức khi lựa chọn công nghệ hay việc thiếu đội ngũ chuyên gia có kiến thức và năng lực triển khai.

Theo ông Trần Thanh Hải, để ngành logistics chuyển đổi xanh hiệu quả, trước hết cần chuyển đổi năng lượng, các phương tiện vận chuyển sử dụng năng lượng điện tái tạo, hydrogen, LNG…; khuyến khích chuyển đổi phương tiện sang đường thuỷ, đường sắt có năng lượng vận tải lớn. Bên cạnh đó, cần tối ưu hoá quy trình thông qua việc vận tải quy mô lớn hơn, giảm chạy rỗng, xây dựng kho, cảng thông minh. Thực hiện bù trừ phát thải bằng cách tham gia trồng rừng cũng là một giải pháp.

Đối với doanh nghiệp, ông Hải cho rằng, cần xây dựng chiến lược phù hợp với định hướng phát triển xanh; nâng cấp và mở rộng hệ thống kho bãi, đầu tư các trang thiết bị hiện đại; ưu tiên sử dụng các phương tiện vận tải thân thiện với môi trường. Doanh nghiệp cần chia sẻ và nỗ lực hợp tác; áp dụng công nghệ mới và ứng dụng AI để tối ưu hoá hoạt động; xây dựng mô hình logistics xanh tích hợp.