Đẩy mạnh phát triển làng nghề theo mô hình liên kết

Cùng với đó, TP. Hà Nội cũng đẩy mạnh đầu tư hạ tầng các cụm công nghiệp làng nghề, bố trí không gian sản xuất tập trung, bảo đảm tiêu chuẩn về môi trường và an toàn lao động. Đồng thời, khuyến khích các làng nghề tham gia chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP), tạo điều kiện để các sản phẩm thủ công đạt tiêu chuẩn từ 3 sao trở lên, đủ điều kiện đưa vào siêu thị, trung tâm thương mại và xuất khẩu.

Hiện nay, nhiều thợ lành nghề tại các làng nghề truyền thống, thay vì sản xuất rời rạc, đã bắt đầu hợp tác thành tổ nhóm, tổ hợp tác hoặc gia nhập hợp tác xã để cùng chia sẻ mặt bằng, máy móc, mẫu mã, đầu vào nguyên vật liệu và đầu ra sản phẩm.

Đại diện chủ một xưởng mộc mỹ nghệ tại Thường Tín chia sẻ: “Trước đây, tôi sản xuất theo đơn hàng lẻ, chỉ quanh quẩn thị trường nội địa. Giờ hợp tác cùng 4 xưởng khác, chúng tôi thành lập nhóm liên kết, cùng đầu tư công nghệ công nghệ cao, thuê đơn vị bán hàng qua sàn thương mại điện tử. Từ chỗ chỉ bán buôn cho khách lẻ, giờ sản phẩm của chúng tôi đã vào được chuỗi cửa hàng nội thất tại TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng”.

Tương tự, làng nghề Bát Tràng, làng lụa Vạn Phúc, làng nghề mây tre đan Phú Vinh… cũng đang đi đầu trong việc xây dựng mô hình cụm làng nghề liên kết với hợp tác xã, doanh nghiệp du lịch và các trường dạy nghề. Từ đó, hình thành “vòng tròn liên kết” giữa sản xuất- thương mại – đào tạo – bảo tồn văn hóa, tạo sức bật cho sản phẩm làng nghề.

Đại diện Sở Công Thương Hà Nội cho biết, TP đã và đang tích cực triển khai nhiều chương trình hỗ trợ làng nghề, từ ứng dụng công nghệ, thiết kế mẫu mã đến xúc tiến thương mại, đào tạo lao động. Việc hình thành các cụm liên kết giữa làng nghề với DN, đơn vị nghiên cứu – đào tạo là một bước chuyển cần thiết để làng nghề phát triển theo hướng hiện đại, hiệu quả, bền vững. Từ đó các địa phương đã đặt ra nhiều phương án phát triển, bảo tồn làng nghề, trong đó việc phát triển du lịch làng nghề đang được nhiều nơi đẩy mạnh. Hoặc người thợ đã tự thành lập hợp tác xã, nhóm sản xuất hoặc tổ chức theo chuỗi cung ứng, chia sẻ nguồn lực như mặt bằng, máy móc, nguyên liệu đầu vào và hỗ trợ đầu ra sản phẩm. Việc hình thành các cụm liên kết giữa làng nghề với doanh nghiệp, đơn vị nghiên cứu – đào tạo là một bước chuyển cần thiết để làng nghề phát triển theo hướng hiện đại, hiệu quả, bền vững.

Một trong những mô hình liên kết hiệu quả đang được triển khai là gắn làng nghề với phát triển du lịch trải nghiệm. Đây là hướng đi được nhiều chuyên gia đánh giá có tiềm năng lớn, vừa giúp tăng thu nhập cho người dân, vừa góp phần quảng bá sản phẩm làng nghề, bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống.

Điển hình là làng gốm Bát Tràng và lụa Vạn Phúc, nơi hợp tác xã được thành lập, liên kết với DN du lịch và cơ sở đào tạo để tạo “vòng tròn liên kết” giữa sản xuất – thương mại – đào tạo – văn hóa. Từ chỗ chỉ bán buôn cho khách lẻ, giờ nhiều sản phẩm tại các làng nghề đã đi mọi miền Tổ quốc, thậm chí vươn mình ra thị trường thế giới. Trong định hướng phát triển đến năm 2030, Hà Nội đặt mục tiêu xây dựng làng nghề theo mô hình kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Điều này đòi hỏi các làng nghề phải chuyển đổi công nghệ sạch, xử lý môi trường bền vững và đặc biệt là phát triển chuỗi giá trị khép kín. Bà Bùi Thị Kim Oanh – Giám đốc Công ty TNHH Gốm Ngoại thất Sơn Oanh cho biết, để phát triển bền vững, Hà Nội cần có chính sách dài hạn hỗ trợ tài chính, chuyển giao công nghệ cho các làng nghề, đặc biệt là hỗ trợ đổi mới mô hình sản xuất gắn với bảo tồn văn hóa truyền thống. “DN rất muốn đầu tư dây chuyền sản xuất hiện đại vào làng nghề nhưng cần mặt bằng rõ ràng và cơ chế phối hợp lâu dài với chính quyền. Nếu có chính sách thuê đất ổn định và hỗ trợ lãi suất, DN sẵn sàng đầu tư” – bà Bùi Thị Kim Oanh cho hay.

Trong định hướng phát triển đến năm 2030, Hà Nội đặt mục tiêu xây dựng làng nghề theo mô hình kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Điều này đòi hỏi các làng nghề phải chuyển đổi công nghệ sạch, xử lý môi trường bền vững và đặc biệt là phát triển chuỗi giá trị khép kín.

Sự liên kết giữa làng nghề – doanh nghiệp – viện nghiên cứu – đơn vị đào tạo đang được coi là mắt xích then chốt để hiện thực hóa mục tiêu này. Nhiều làng nghề đã bắt đầu tiếp cận các xu hướng thiết kế xanh, vật liệu tái chế, sản xuất theo đơn đặt hàng nhỏ lẻ nhưng tinh xảo, thay vì sản xuất đại trà như trước.

Hà Nội cũng đã xây dựng và triển khai nhiều chương trình hỗ trợ sản xuất, xúc tiến thương mại, tiêu thụ sản phẩm của làng nghề. Thông qua đó góp phần từng bước nâng cao giá trị sản phẩm làng nghề; tiếp tục khuyến khích, động viên các nghệ nhân, thợ giỏi của Thủ đô Hà Nội sáng tạo ra các sản phẩm vừa đạt chất lượng cao, vừa bảo đảm tính mỹ thuật, kỹ nghệ cao, đáp ứng được nhu cầu của khách hàng trong nước và quốc tế.

Nhiều chuyên gia đánh giá phát triển làng nghề theo mô hình liên kết không chỉ là lời giải cho bài toán kinh tế mà còn là đòn bẩy xây dựng nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu. Khi làng nghề phát triển bền vững, người dân có việc làm tại chỗ, thu nhập ổn định, từ đó giảm áp lực di cư, giữ gìn không gian văn hóa truyền thống.