Để bạo lực không có cơ hội phát sinh

Ảnh: T.N

Điều này giúp chúng ta hiểu vì sao bạo lực dễ được bình thường hóa. Khi một video đánh nhau liên tục được đề xuất thì cảm giác ghê sợ ban đầu nhanh chóng lùi lại nhường chỗ cho sự tò mò rồi đến chỗ coi như điều tự nhiên. Trẻ nhìn thấy dạng video ấy mỗi ngày nên học cách gây chú ý trước khi học cách tự chủ.

Trong môi trường số hiện nay video bạo lực được dán nhãn như sản phẩm giải trí. Trẻ ở lứa tuổi vị thành niên chưa hoàn thiện khả năng tự điều chỉnh nên dễ nhầm rằng nổi bật đồng nghĩa với đúng đắn. Từ chỗ xem người khác đánh nhau đến chỗ dàn dựng để tự mình có clip là một quãng rất ngắn. Điều này giúp giải thích các vụ việc ẩu đả ngay ngoài cổng trường. Video bạo lực không chỉ phản ánh thực tại mà còn tạo ra thực tại mới.

Nhìn về khung pháp lý trong nước có thể thấy chúng ta đã có điểm tựa. Luật Trẻ em năm 2016 quy định quyền của trẻ được bảo vệ khỏi tác động tiêu cực từ môi trường mạng và khẳng định trách nhiệm của gia đình nhà trường và cơ quan quản lý. Luật Giáo dục năm 2019 đặt mục tiêu xây dựng môi trường an toàn lành mạnh, bao gồm môi trường mạng. Nghị định về xử phạt trong lĩnh vực bưu chính viễn thông và an toàn thông tin đã dự liệu chế tài cho hành vi xúc phạm danh dự nhân phẩm trên mạng. Những văn bản này tạo khung sườn cho hành động. Điều còn thiếu nằm ở cơ chế cụ thể và tốc độ phản ứng.

ẢNH: NHẬT THỊNH

Cần một cơ chế gỡ bỏ nội dung bạo lực học đường có thể đặt mốc 24 đến 48 giờ kể từ khi cơ quan có thẩm quyền gửi yêu cầu. Điều này giúp chặn đà lan truyền ở giai đoạn sớm và nhờ đó nạn nhân không bị lặp lại tổn thương. Nếu cộng đồng ngừng quan tâm đến nội dung bạo lực thì thuật toán sẽ rẽ hướng. Điều này giúp giảm nội dung bạo lực trong nguồn cấp và mở đường cho nội dung tích cực.

Vấn đề cốt lõi vẫn là ranh giới. Trẻ cần hiểu ranh giới giữa thể hiện và sỉ nhục, giữa phản biện và công kích, giữa giải trí và làm tổn thương. Khi ranh giới hiện diện ở mọi nơi từ lớp học đến mạng xã hội thì bạo lực sẽ bớt cơ hội phát sinh.

Nếu chúng ta không kiểm soát được môi trường ảo thì mọi bài giảng đạo đức ngoài đời sẽ chỉ như muối bỏ biển. Vì thế các nền tảng mạng xã hội cần chủ động giảm hiển thị nội dung bạo lực, quyết liệt gỡ bỏ nội dung xấu, thêm cảnh báo trước khi xem và tiếp nhận gỡ nhanh từ phản hồi của người xem. Điều này bảo vệ trẻ em mà không xâm phạm tự do ngôn luận và đưa lợi ích công cộng đi cùng lợi ích kinh doanh.

Giáo dục truyền thông cần được đưa vào chương trình phổ thông theo lộ trình rõ ràng. Bài học nên gắn với tình huống để học sinh thấy mình ở trong đó. Điều này giúp kết nối tri thức với hành vi hằng ngày. Nhà trường cần tích hợp đạo đức số vào chương trình nhằm dạy học sinh nguyên tắc không quay, không chia sẻ. Đồng thời hướng dẫn báo cáo và xử lý theo hướng phục hồi để người gây hại gỡ nội dung, xin lỗi công khai và nạn nhân được hỗ trợ tâm lý.

Ảnh minh họa: AI

Gia đình cần đối thoại thường xuyên với con về ranh giới và hậu quả để xây dựng cơ chế miễn dịch trước thông tin độc hại. Cộng đồng mạng cần ngừng tương tác với dạng video bạo lực và chỉ bàn luận dựa trên dữ kiện cùng góc nhìn chính sách. Nhờ đó không gian mạng an toàn hơn và bạo lực học đường sẽ giảm dần.

Ai đang dạy học sinh bạo lực? Người dạy học sinh bạo lực không chỉ là kẻ quay clip hay bạn cùng lớp tung cú đấm đầu tiên. Đó còn là thuật toán tưởng thưởng cho sự hung hăng, là người lớn vô tình bấm thích, là sự im lặng của người chứng kiến, là những tiết học đạo đức chưa kịp chạm tới đời sống thật.

Muốn giành lại quyền dạy “làm người” cho nhà trường thì chúng ta phải cùng nhau đổi cách hành xử. Nền tảng công nghệ cần có trách nhiệm, nhà trường phải dạy kỹ năng sống trên mạng, gia đình cần trò chuyện mỗi ngày và cộng đồng phải ngừng cổ vũ cho điều xấu.